به گزارش خبرنگار وسائل، آیت الله مقتدایی، در جلسه سی و یکم درس خارج فقه ولایت فقیه که در روز یکشنبه مورخه 12 آذر سال 96 در مدرسه مبارکه دارالشفاء برگزار گردید، به روایاتی نظیر خروج یمانی و خروج مردی از قم در کلام معصومین علیهم السلام اشاره کرد و به تعارض آن با صحیحه مورد نظر پرداخت.
آیت الله مقتدایی در ابتدای درس خارج ولایت فقیه به تایید برخی قیام های صورت گرفته و مورد رضایت معصومین اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از قیام های به حق که در کلام معصوم نیز مورد تایید قرار گرفته است خروج یمانی است که باید مورد دقت قرار گیرد و منتظر چنین قیامی باشیم هرچند که امروزه برخی مدعیان دروغین نیز همین ادعا را بیان کرده اند ولی با دقت عقلی و روایی می توان کذب ادعای آنان را فهمید.
وی در ادامه افزود: طبق روایت دیگری می توان تطبیق با جمهوری اسلامی و قیام امام را ملاحظه کرد که می فرماید شخصی از اهل قم قیام می کند و مردم را به حق دعوت می کند و گروهی دور او جمع می شوند که نظیر قطعه های آهن هستند و بادهای طوفانی و تند در آنان تزلزلی ایجاد می کند و جنگ به آنان تحمیل می شود ولی خسته نمی شوند و ملالت پیدا نمی کنند و نمی ترسند و به خدا توکل می کنند.
این استاد حوزه در ادامه ابراز داشت: ما به طور قطع نمی گوییم که همان قیام باشد و فقط به صورت احتمال مطرح می کنیم اما این مساله قطعی است که شخصی قیام می کند و مردمی دور ایشان را می گیرند که قیامشان به حق است پس ما در صدد پاسخ به آن صحیحه کلی هستیم که می گفت هر پرچمی قبل از قیام امام زمان برافراشته شود صاحبش طاغوت است.
استاد مقتدایی در پایان به جمع بندی اشکالات به صحیحه پرداخت و گفت: بنابراین ما دو اشکال به صحیحه وارد دانستیم یکی اینکه با صحیحه عیص بن قاسم معارض است و دیگر اینکه روایات زیادی داریم که افرادی در عصر خود ائمه علیهم السلام قیام کردند چه بعداً قیام می کنند و امام قیامشان را به حق می دانند که سبب تخصیص روایت فوق می شود پس معلوم می شود هر دعوتی که به سوی خود شخص باشد باطل است و افراد دیگری قیام می کنند و پرچمی برافراشته می کنند و آنان به حق هستند پس باید صحیحه را تخصیص بزنیم.
تقریر درس
تایید برخی قیام ها و پاسخ به اشکالات
اشکالاتی به صحیحه ابی بصیر وارد بود که برخی را در جلسه گذشته بیان کردیم.
صحیحه چنین بود: «کل رایة ترفع قبل قیام الامام الزمان فهو طاغوت»
اشکال اول این بود که با صحیحه عیص بن قاسم معارض است. در آن صحیحه امام قیام ها را به دو قسم تقسیم کرده بود که برخی حق بود و در آن مردم به امام مرضی پروردگار دعوت می شوند و هدفشان این است که حکومت عادله ای برای حفظ احکام دین از انحراف و بدعت ایجاد کنند.
نوع دیگر قیام به گونه ای است که صاحب آن مردم را به خودش دعوت می کند تا رییس و امام شود و زمام امور اسلامی را به دست بگیرد و لیاقت هم ندارد. بنابراین این صحیحه، مخصص صحیحه ابی بصیر می شود.
اشکال دوم که دیروز اشاره شد این است که برخی روایات که متواتر هستند قیام های مورد تایید در عصر ائمه علیهم السلام را بیان می کند. از طرفی اخبار غیبی نیز در روایاتی وجود دارد که خبر از قیام های آینده مورد تایید امامان معصوم دارد. هر دو دسته در روایات وجود دارد. روایاتی که می گوید قیام هایی وارد شده است مورد اشاره قرار گرفت و دو مورد بیان شد که به قیام زید بن علی و حسین بن علی (شهید فخ) اشاره شد. این دو مورد در روایات بیان شده است و مورد تأیید و تقدیس قرار گرفته است.
قیام های مورد تایید آینده
روایاتی نیز وجود دارد که از قیام های آینده که مورد تأیید ائمه معصومین علیهم السلام است خبر می دهد. روایات صحیحه ای در این باب وجود دارد که به دو مورد اشاره می کنیم.
1ـ روایت ابابصیر از امام صادق علیه السلام است که در کتاب غیبت نعمانی ذکر شده است:
«وَ لَیْسَ فِی الرَّایَاتِ رَایَةٌ أَهْدَى مِنْ رَایَةِ الْیَمَانِیِّ هِیَ رَایَةُ هُدًى لِأَنَّهُ یَدْعُو إِلَى صَاحِبِکُمْ فَإِذَا خَرَجَ الْیَمَانِیُّ حَرَّمَ بَیْعَ السِّلَاحِ عَلَى النَّاسِ وَ کُلِّ مُسْلِمٍ وَ إِذَا خَرَجَ الْیَمَانِیُّ فَانْهَضْ إِلَیْهِ فَإِنَّ رَایَتَهُ رَایَةُ هُدًى وَ لَا یَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ یَلْتَوِیَ عَلَیْهِ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لِأَنَّهُ یَدْعُو إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ ثُمَّ قَالَ لِی إِنَّ ذَهَابَ مُلْکِ بَنِی فُلَانٍ کَقِصَعِ الْفَخَّارِ وَ کَرَجُلٍ کَانَتْ فِی یَدِهِ فَخَّارَةٌ وَ هُوَ یَمْشِی إِذْ سَقَطَتْ مِنْ یَدِهِ وَ هُوَ سَاهٍ عَنْهَا فَانْکَسَرَتْ فَقَالَ حِینَ سَقَطَتْ هَاهْ شِبْهَ الْفَزَعِ فَذَهَابُ مُلْکِهِمْ هَکَذَا أَغْفَلَ مَا کَانُوا عَنْ ذَهَابِهِ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَى مِنْبَرِ الْکُوفَةِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِکْرُهُ قَدَّرَ فِیمَا قَدَّرَ وَ قَضَى وَ حَتَمَ بِأَنَّهُ کَائِنٌ لَا بُدَّ مِنْهُ أَنَّهُ یَأْخُذُ بَنِی أُمَیَّةَ بِالسَّیْفِ جَهْرَةً وَ أَنَّهُ یَأْخُذُ بَنِی فُلَانٍ بَغْتَةً وَ قَالَ ع لَا بُدَّ مِنْ رَحًى تَطْحَنُ فَإِذَا قَامَتْ عَلَى قُطْبِهَا وَ ثَبَتَتْ وَ تَشَتَّتَ أَمْرُهُمْ حَتَّى یَخْرُجَ عَلَیْهِمُ الْخُرَاسَانِیُّ وَ السُّفْیَانِیُّ هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ یَسْتَبِقَانِ إِلَى الْکُوفَةِ کَفَرَسَیْ رِهَانٍ هَذَا مِنْ هُنَا وَ هَذَا مِنْ هُنَا حَتَّى یَکُونَ هَلَاکُ بَنِی فُلَانٍ عَلَى أَیْدِیهِمَا أَمَا إِنَّهُمَا لَا یُبْقُونَ مِنْهُمْ أَحَداً ثُمَّ قَالَ ع خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ وَ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ وَ نِظَامٍ کَنِظَامِ الْخَرَزِ یَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَیَکُونُ الْبَأْسُ مِنْ کُلِّ وَجْهٍ وَیْلٌ لِمَنْ نَاوَاهُمْ وَ لَیْسَ فِی الرَّایَاتِ أَهْدَى مِنْ رَایَةِ الْیَمَانِیِّ هِیَ رَایَةُ هُدًى لِأَنَّهُ یَدْعُو إِلَى صَاحِبِکُمْ فَإِذَا خَرَجَ الْیَمَانِیُّ حَرَّمَ بَیْعَ السِّلَاحِ عَلَى النَّاسِ وَ کُلِّ مُسْلِمٍ وَ إِذَا خَرَجَ الْیَمَانِیُّ فَانْهَضْ إِلَیْهِ فَإِنَّ رَایَتَهُ رَایَةُ هُدًى وَ لَا یَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ یَلْتَوِیَ عَلَیْهِ فَمَنْ فَعَلَ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لِأَنَّهُ یَدْعُو إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ ثُمَّ قَالَ لِی إِنَّ ذَهَابَ مُلْکِ بَنِی فُلَانٍ کَقِصَعِ الْفَخَّارِ وَ کَرَجُلٍ کَانَتْ فِی یَدِهِ فَخَّارَةٌ وَ هُوَ یَمْشِی إِذْ سَقَطَتْ مِنْ یَدِهِ وَ هُوَ سَاهٍ عَنْهَا فَانْکَسَرَتْ فَقَالَ حِینَ سَقَطَتْ هَاهْ شِبْهَ الْفَزَعِ فَذَهَابُ مُلْکِهِمْ هَکَذَا أَغْفَلُ مَا کَانُوا عَنْ ذَهَابِهِ.»[1]
در پرچم هایی که در آینده برافراشته می شود و بسیاری نیز برای هدایت است هیچ یک مانند یمانی نیست. رایت ایشان از همه هدایتگرتر است و به امام زمان دعوت می کند. زمانی که یمانی ظاهر کرد بیع سلاح برای هر مسلمانی حرام است زیرا باید از او حمایت کند و شاید برخی بخواهند سلاح جمع کنند تا با او بجنگند. زمانی که یمانی آمد از او حمایت کن و پرچم ایشان هدایت است. هیچ مسلمانی حق ندارد از او اعراض کند و کسی که دعوتش را قبول نکند از اهل آتش است زیرا دعوت او به حق است و می خواهد مردم را به راه راست هدایت کند و در مسیر امام زمان قرار دهد.
حضرت ایشان را تایید می کند و رایت او را هدایتگر می داند و به ابابصیر می گوید او را حمایت کن. پس این روایت با روایت طاغوت بودن هر پرچم معارض است منتهی خبر می دهد یعنی هنوز اتفاق نیفتاده است و کسانی که ادعای یمانی بودن دارند کذب است که عده ای نیز به او گرویده اند.
آیت الله حسینی قزوینی مصاحبه ای در شبکه ولایت داشت و از کتب خودشان ادعای یمانی کذاب را رد کرده است زیرا ایشان می گوید من فرزند امام زمان هستم.
سؤال: این بحث در مورد رایتی است که امام معصوم از آن خبر داده است؟
پاسخ: حضرت خبر غیبی داده اند که این حق است و ما تمام قیام ها را نمی گوییم و فقط قیام های حق را جایز می دانیم. قیامی که می خواهد حکومت دینی و الهی برپا کند برحق است و از عملشان پیداست. ما می خواهیم ثابت کنیم که صاحب هر پرچمی طاغوت باشد درست نیست. ما رایاتی در زمان امام معصوم علیه السلام داشته ایم که به حق بوده اند.
هنوز سخن در مورد جمهوری اسلامی بیان نشده است که بدان نیز خواهیم پرداخت و الان سخن در رایت یمانی است. الان شخصی مدعی است که یمانی است و به طرق مختلف کذب او ثابت شده است و برخی موارد گفته است من فرزند امام زمان هستم و در برخی موارد گفته است که من نمی دانم اجدادم چه افرادی هستند. بنابراین تأسف است که عده ای بدون تحقیق از او تبعیت می کنند.
پس اگر شخص یمانی با شرائطی که ادعا می کند و حق باشد، قیام کرد و پرچمی برافراشت، رایتش رایت هدی است و اطاعتش واجب و مخالفتش نیز حرام است. می خواهیم نتیجه بگیریم قبل از قیام امام زمان، رایتی برافراشته می شود که حق است و آن روایتی که می گفت هر رایتی قبل از قیام امام زمان برافراشته شود باطل است، به صورت کلی مورد قبول نیست.
روایت دیگر
شاید این روایت منطبق با جمهوری اسلامی باشد. این روایت را مرحوم مجلسی در بحارالانوار نقل می کند.
« وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَى عَنْ أَیُّوبَ بْنِ یَحْیَى الْجَنْدَلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُمَّ یَدْعُو النَّاسَ إِلَى الْحَقِّ یَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ لَا تُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا یَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا یَجْبُنُونَ وَ عَلَى اللَّهِ یَتَوَکَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ.»[2] شخصی از اهل قم قیام می کند و مردم را به حق دعوت می کند و گروهی دور او جمع می شوند که نظیر قطعه های آهن هستند و بادهای طوفانی و تند در آنان تزلزلی ایجاد می کند. جنگ به آنان تحمیل می شود ولی خسته نمی شوند و ملالت پیدا نمی کنند و نمی ترسند و به خدا توکل می کنند.
در این روایت نام شخص برده نشده است اما قیام او مفصل است که مردم دور او اجتماع می کنند و علائم مهمی برای قوم او بیان می کند. در قرآن نیز لفظ «زبر» بیان شده است که در ماجرای یأجوج و مأجوج بیان شده است: «قالُوا یا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِنَّ یَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَکَ خَرْجاً عَلى أَنْ تَجْعَلَ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ سَدًّا»[3] به ایشان گفتند ما هزینه سد را پرداخت می کنیم ولی شما با قدرتی که داری سدی بین ما و آنان احداث کن تا به ما آزاری نرسانند و ذی القرنین پاسخ داد: «قالَ ما مَکَّنِّی فیهِ رَبِّی خَیْرٌ فَأَعینُونی بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ رَدْما»[4]
با قدرتی که خداوند به من داده است نیازی به خرج شما نیست. شما با نیروی انسانی خودتان کمک کنید و شما قطعه های آهن بیاورید. «آتُونی زُبَرَ الْحَدیدِ حَتَّى إِذا ساوى بَیْنَ الصَّدَفَیْنِ قالَ انْفُخُوا حَتَّى إِذا جَعَلَهُ ناراً قالَ آتُونی أُفْرِغْ عَلَیْهِ قِطْرا»[5] بنابراین امام معصوم علیه السلام می فرماید شخصی از قم قیام می کند و قومی به او می پیوندند که نظیر قطعه های آهن هستند و صفاتشان مشخص است که از جنگ نمی ترسند.
در عصر ما نیز جنگی تحمیل شد و این قوم نه تنها خسته نشدند بلکه تا آخر شعار «جنگ جنگ تا پیروزی» سر می دادند. در این روایت بیان شده است که آن قوم، ترسی در وجودشان نیست و به میدان می روند. گاهی شب های حمله ملاحظه می شد که چگونه رزمندگان به صورت متراکم صف می گرفتند تا به خط حمله روند با اینکه می دانستند عاقبتشان شهادت است.
در فراز دیگر می فرماید: بادهای مخالف آنان را منحرف نمی کند که شاید اشاره به همان تهدیدات آمریکاست که در اوائل جنگ تهدیدهای مهم و ترس آوری داشتند. پس قیامی قبل از ظهور امام زمان (عج) محقق می شود که قیام به حق است و به حکومت اسلامی عادله دعوت می کند که همان مسیر امام زمان است.
مرحوم آیت الله خادمی از علمای اصفهان، زمانی که امام خمینی قیام کرده بودند چنین گفته بود که کار امام، همان کار امام زمان (عج) است و حضرت می خواهند این مسیر را پیاده کنند که همان دعوت به حق است.
ما به طور قطع نمی گوییم که همان قیام باشد و فقط به صورت احتمال مطرح می کنیم. اما این مساله قطعی است که شخصی قیام می کند و مردمی دور ایشان را می گیرند که قیامشان به حق است. ما در صدد پاسخ به آن صحیحه کلی هستیم که می گفت هر پرچمی قبل از قیام امام زمان برافراشته شود صاحبش طاغوت است.
ما ثابت کردیم طبق روایات پرچم هایی برافراشته می شود که دعوت به سوی حق می کند و مورد تایید روایات است ولی می گوییم احتمال دارد که این خبر منطبق با قیام امام خمینی باشد و ممکن است در آینده قیام دیگری اتفاق بیفتد که ظاهراً بعید است.
این روایت دوم که خبر دارد از اخبار غیبی است که معصوم از آن خبر داده است که باطل نیست و آن کلیت از بین می رود. مرحوم مجلسی در همین باب که مطرح شد، روایاتی در مورد مردم قم بیان می کند که مناسب است بیان شود و برای چشم روشنی مردم قم بیان می کنیم:
1ـ « وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَفَّانَ الْبَصْرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی أَ تَدْرِی لِمَ سُمِّیَ قُمَّ قُلْتُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ قَالَ إِنَّمَا سُمِّیَ قُمَّ لِأَنَّ أَهْلَهُ یَجْتَمِعُونَ مَعَ قَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ یَقُومُونَ مَعَهُ وَ یَسْتَقِیمُونَ عَلَیْهِ وَ یَنْصُرُونَهُ.» به این دلیل که قیام کنندگان در رکاب امام زمان (عج) اهل قم هستند به این شهر قم گفته می شود.
2ـ «وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّبِیعِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى بَیَّاعِ السَّابِرِیِّ قَالَ: کُنْتُ یَوْماً عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ ع فَجَرَى ذِکْرُ قُمَّ وَ أَهْلِهِ وَ مَیْلِهِمْ إِلَى الْمَهْدِیِّ ع فَتَرَحَّمَ عَلَیْهِمْ وَ قَالَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ وَ وَاحِدٌ مِنْهَا لِأَهْلِ قُمَّ وَ هُمْ خِیَارُ شِیعَتِنَا مِنْ بَیْنِ سَائِرِ الْبِلَادِ خَمَّرَ اللَّهُ تَعَالَى وَلَایَتَنَا فِی طِینَتِهِمْ.» اهل این بلد از شیعیان خالص امام زمان و دوستداران اهلبیت هستند و خداوند ولایت ما را در طینتشان خمیر کرده است یعنی آغشته به محبت و ولایت ما هستند.
3ـ «وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا عَمَّتِ الْبُلْدَانَ الْفِتَنُ فَعَلَیْکُمْ بِقُمَّ وَ حَوَالَیْهَا وَ نَوَاحِیهَا فَإِنَّ الْبَلَاءَ مَدْفُوعٌ عَنْهَا.» هنگامی که فتنه ها به شهرهایتان سرازیر شد به قم و اطرافش بروید که از هر گزندی در امان است. این روایات به بحث مربوط نبود ولی در مورد اهل قم بود که در روایت مورد بحث از آن سخن به میان آمد.
بنابراین ما دو اشکال به صحیحه وارد دانستیم:
1ـ با صحیحه عیص بن قاسم معارض است.
2ـ روایات زیادی داریم که افرادی در عصر خود ائمه علیهم السلام قیام کردند چه بعداً قیام می کنند و امام قیامشان را به حق می دانند که سبب تخصیص روایت فوق می شود.
پس معلوم می شود هر دعوتی که به سوی خود شخص باشد باطل است و افراد دیگری قیام می کنند و پرچمی برافراشته می کنند و آنان به حق هستند پس باید صحیحه را تخصیص بزنیم.
اشکال سومی نیز وجود دارد که بعداً ذکر خواهیم کرد./926/ف
مقرر: محسن جوادی صدر
[1] . غیبت نعمانی ج 1 ص 238
[2] . بحار الانوار ج 60 ص 216
[3] . سوره کهف آیه 94
[4] . همان آیه 95
[5] . همان آیه 96