vasael.ir

کد خبر: ۸۷۴۰
تاریخ انتشار: ۰۳ تير ۱۳۹۷ - ۱۷:۲۳ - 24 June 2018
آیت الله مقتدایی/ جلسه 30

ولایت فقیه| آیا روایت "کُلُّ رَایَةٍ" همه قیام های عصر غیبت را شامل می شود؟

وسائل- آیت الله مقتدایی در خصوص روایت "کل رایه" گفت: مطابق روایت عیص بن قاسم هر پرچمی که به سوی خویش دعوت کند صاحبش طاغوت است و هر پرچمی که به سوی امام مرضی دعوت کند نه تنها باطل نیست بلکه حق است لذا روایت «کل رأیة» گرچه از نظر سند معتبر است اما اطلاق آن با صحیحه عیص بن قاسم تخصیص می خورد و هر پرچمی صاحبش طاغوت نیست و تنها در صورتی که بخواهد به سوی خویش دعوت کند طاغوت و باطل است.

به گزارش خبرنگار وسائل، آیت الله مقتدایی، در جلسه سی ام درس خارج فقه ولایت فقیه که در روز شنبه مورخه 11 آذر سال 96 در مدرسه مبارکه دارالشفاء برگزار شد، به بررسی روایاتی در تایید قیام های متعدد و عدم طاغوت بودن آن در تعارض با صحیحه مورد بحث پرداخت.

آیت الله مقتدایی در ابتدای درس خارج ولایت فقیه در ابتدای درس خارج ولایت فقیه اظهار داشت: طبق بیان روایت، امام صادق علیه السلام، افرادی که در عصر خودشان قیام می کنند را دو قسم شمرده اند که گروهی به نفسشان دعوت می کنند تا رییس و امیر شوند و قیام می کنند که عاصی هستند و گروهی قیام می کنند و پرچم به دست می گیرند اما به امام مرضی پروردگار دعوت می کنند که همان امام معصوم یا نائب امام است که نوع دوم بلا اشکال است.

ایشان در ادامه به روایتی از امام رضا علیه السلام اشاره کرد و گفت: برادر امام رضا علیه السلام، زید نام داشت و بر علیه مأمون قیام کرد و در نهایت نیز کشته شد و در یکی از قیامهایی که وی دستگیر شد، توسط مأمون آزاد شد و به همین خاطر بر امام رضا علیه السلام منت می گذاشت که برادرتان زید را به احترام شما نکشتیم و حضرت قیاس این زید را با زید بن علی اشتباه دانستند.

این استاد حوزه در ادامه ابراز داشت: ائمه علیهم السلام إخبار غیبی نیز بیان کردند که در آینده قیام هایی محقق می شود که به حق است و افرادی که در رکاب آنان کشته می شوند، شهید هستند و این خود مویدی برای بحث ماست.

استاد مقتدایی در پایان گفت: از دیگر قیام های مورد تایید معصومین علیهم السلام، قیام شهید فخ است که در روایات متعدد بدان اشاره شده است و همین موید عدم بطلان قیام های قبل از ظهور است.

تقریر درس

بررسی ادله معارض با صحیحه مورد بحث

در جلسات گذشته بیان شد که چهار روایت داریم که به مضمون آنها برای طاغوت بودن صاحب هر پرچمی، قبل از قیام امام زمان (عج) به طور مطلق استناد شده است. (کل رایة تُرفع قبل قیام امام زمان (عج) فصاحبها طاغوت)

سه مورد از این روایات که بیان شد روای آن از امام یک شخص به نام «مالک بن أعین» بود که توثیقی در مورد او وارد نشده بود. برخی افراد دیگر نیز که در سند روایات ذکر شده اند، نظیر «علی بن حمزه بطائنی» وضعیت بدی دارند که از ارکان واقفیه بود و از بدترین دشمنان امام علیه السلام بوده اند.

از طرفی این روایات سه مورد بود که راوی، مروی عنه، امام و متن روایت نیز یکی بود؛ بنابراین احتمال داده می شود یک روایت باشد. در عین حال از نظر سند اعتبار ندارد. فقط صحیحه ابی بصیر که عبارتش به صورت کلی بود مورد قبول است. (کل رایة ترفع صاحبها طاغوت) که سند نیز صحیح بود.

بررسی روایت کل رایة

چند اشکال وارد به این روایت است که نمی توان آن را پذیرفت:

1ـ این صحیحه با صحیحه عیص بن قاسم که قبلاً ذکر شد معارض است.

امام صادق علیه السلام در آن روایت، افرادی که در عصر خودشان قیام می کنند را دو دسته دانستند: گروهی که به نفسشان دعوت می کنند تا رییس و امیر شوند و قیام می کنند که عاصی هستند و گروهی قیام می کنند و پرچم به دست می گیرند اما به امام مرضی پروردگار دعوت می کنند که همان امام معصوم یا نائب امام است که این گونه قیام اشکالی ندارد.

اجمالاً روایت قبل را بیان می کنم.

«... إِنْ أَتَاکُمْ آتٍ مِنَّا فَانْظُرُوا عَلَى أَیِّ شَیْ‏ءٍ تَخْرُجُونَ وَ لَا تَقُولُوا خَرَجَ زَیْدٌ فَإِنَّ زَیْداً کَانَ عَالِماً وَ کَانَ صَدُوقاً وَ لَمْ یَدْعُکُمْ إِلَى نَفْسِهِ إِنَّمَا دَعَاکُمْ إِلَى الرِّضَا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ع وَ لَوْ ظَهَرَ لَوَفَى بِمَا دَعَاکُمْ إِلَیْهِ إِنَّمَا خَرَجَ إِلَى سُلْطَانٍ مُجْتَمِعٍ لِیَنْقُضَهُ فَالْخَارِجُ مِنَّا الْیَوْمَ إِلَى أَیِّ شَیْ‏ءٍ یَدْعُوکُمْ إِلَى الرِّضَا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ع فَنَحْنُ نُشْهِدُکُمْ أَنَّا لَسْنَا نَرْضَى بِهِ وَ هُوَ یَعْصِینَا الْیَوْمَ وَ لَیْسَ مَعَهُ أَحَدٌ وَ هُوَ إِذَا کَانَتِ الرَّایَاتُ وَ الْأَلْوِیَةُ أَجْدَرُ أَنْ لَا یَسْمَعَ مِنَّا إِلَّا مَعَ مَنِ اجْتَمَعَتْ بَنُو فَاطِمَةَ مَعَهُ فَوَ اللَّهِ مَا صَاحِبُکُمْ إِلَّا مَنِ اجْتَمَعُوا عَلَیْهِ إِذَا کَانَ رَجَبٌ فَأَقْبِلُوا عَلَى اسْمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ أَحْبَبْتُمْ أَنْ تَتَأَخَّرُوا إِلَى شَعْبَانَ فَلَا ضَیْرَ وَ إِنْ أَحْبَبْتُمْ أَنْ تَصُومُوا فِی أَهَالِیکُمْ فَلَعَلَّ ذَلِکَ أَنْ یَکُونَ أَقْوَى لَکُمْ وَ کَفَاکُمْ بِالسُّفْیَانِیِّ عَلَامَةً

زید بن علی به امام معصوم دعوت می کرد و اگر پیروز می شد وفا می کرد بدان چه شما را به آن دعوت می کرد. غرض ایشان نقض موانع از امامت بود. پس از این روایت که هر شخصی دعوت کرد به دنبال او نروید و مقایسه با دعوت زید نکنید، نشانگر واقعیت مطلب است. پس طبق این صحیحه خروج برخی باطل و خروج برخی حق است.

این روایت عیص بن قاسم را کنار صحیحه ابی بصیر قرار دهید. روایت طاغوت بودن پرچم به صورت کلی بیان کرده است و روایت ابی بصیر آن را به دو گونه تقسیم می کند و اگر کنار هم قرار بگیرند صحیحه ابی بصیر تخصیص می خورد.

پس هر پرچمی که به سوی خویش دعوت کند صاحبش طاغوت است و هر پرچمی که به سوی امام مرضی دعوت کند نه تنها باطل نیست بلکه حق است. پس اگر چه این صحیحه از نظر سند معتبر است اما اطلاق آن با صحیحه عیص بن قاسم تخصیص می خورد و هر پرچمی صاحبش طاغوت نیست و تنها در صورتی که بخواهد به سوی خویش دعوت کند طاغوت و باطل است.

پس مراد از صحیحه عیص بن قاسم این بود که افراد خروج کننده را به دو قسم تقسیم کند که یک قسم حق و مورد تایید بود که به صورت مفصل بیان شد.

روایت دیگری نیز در مورد زید وجود دارد که در عصر امام رضا علیه السلام، برادر امام که زید نام داشت بر علیه مأمون قیام کرد و در نهایت نیز کشته شد. در یک قیامی که او دستگیر شد، توسط مأمون آزاد شد و به همین خاطر بر امام رضا علیه السلام منت می گذاشت که برادرتان زید را به احترام شما نکشتیم.

امام در پاسخ به مأمون چنین فرمودند: «فَقَالَ الرِّضَا ع یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَقِسْ أَخِی زَیْداً إِلَى زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ فَإِنَّهُ کَانَ مِنْ عُلَمَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ غَضِبَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَجَاهَدَ أَعْدَاءَهُ حَتَّى قُتِلَ فِی سَبِیلِهِ وَ لَقَدْ حَدَّثَنِی أَبِی مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سَمِعَ أَبَاهُ جَعْفَرَ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع یَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَمِّی زَیْداً إِنَّهُ دَعَا إِلَى الرِّضَا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَوْ ظَفِرَ لَوَفَى بِمَا دَعَا إِلَیْهِ وَ لَقَدِ اسْتَشَارَنِی فِی خُرُوجِهِ فَقُلْتُ لَهُ یَا عَمِّ إِنْ رَضِیتَ أَنْ تَکُونَ الْمَقْتُولَ الْمَصْلُوبَ بِالْکُنَاسَةِ فَشَأْنَکَ فَلَمَّا وَلَّى قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَیْلٌ لِمَنْ سَمِعَ وَاعِیَتَهُ فَلَمْ یُجِبْهُ فَقَالَ الْمَأْمُونُ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَ لَیْسَ قَدْ جَاءَ فِیمَنِ ادَّعَى الْإِمَامَةَ بِغَیْرِ حَقِّهَا مَا جَاءَ فَقَالَ الرِّضَا ع إِنَّ زَیْدَ بْنَ عَلِیٍّ لَمْ یَدَّعِ مَا لَیْسَ لَهُ بِحَقٍّ وَ إِنَّهُ کَانَ أَتْقَى لِلَّهِ مِنْ ذَلِکَ إِنَّهُ قَالَ أَدْعُوکُمْ إِلَى الرِّضَا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ع وَ إِنَّمَا جَاءَ مَا جَاءَ فِیمَنْ یَدَّعِی أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى نَصَّ عَلَیْهِ ثُمَّ یَدْعُو إِلَى غَیْرِ دِینِ اللَّهِ وَ یُضِلُّ عَنْ سَبِیلِهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ کَانَ زَیْدٌ وَ اللَّهِ مِمَّنْ خُوطِبَ بِهَذِهِ الْآیَةِ وَ جاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباکُمْ

حضرت برای تقیه، مأمون را امیرالمومنین خطاب کردند و چنین فرمودند: برادر مرا با زید بن علی مقایسه نکن زیرا او برای رضای خدا قیام کرد و دعوت به امام معصوم می کرد و اگر پیروز می شد حکومت را به امام تحویل می داد. ایشان از پدرش نقل می کند که زید با امام صادق علیه السلام مشورت کرد و ایشان نیز او را منع نکردند.

پس طبق این روایت اگر خروج برای دعوت به امام معصوم باشد، خروجی مقدس و مطلوب پروردگار است و تخصیص می خورد؛ اما اگر دعوت به نفس باشد مطلوب نیست. کلیت حدیث ابابصیر می گوید هر پرچمی که قیام کند طاغوت است اما با این روایت مشخص می شود که هر پرچمی به سوی امام معصوم دعوت کند مورد تایید و رضایت اهلبیت علیهم السلام است. از این روایت امام رضا علیه السلام نیز مشخص است که ما دو گونه دعوت داریم.

سوال: زید از امام معصوم علیه السلام اجازه گرفته است، در عصر ما از چه کسی اجازه می گیریم؟

پاسخ: اصل هدف شخص است و از همین نیز استفاده می شود که در عصر حضور شرائط با عصر غیبت متفاوت است که باید هدف را در این زمان مشاهده کنیم که آیا مرضی پروردگار است یا خیر و اینکه بخواهیم استفاده کنیم که نیاز به اذن دارد حرف نادرستی است.

امام رضا علیه السلام در اینجا بحث دعوت به حق را مطرح می کنند که مورد تاییدشان می باشد. هدف زید که قیام او را تقدیس می کنند همین مطلب است که بیان شد. ایشان نیز همین دو گونه بودن قیام را مورد لحاظ قرار داده اند.

پس اشکال به صحیحه این شد که ما صحیحه عیص بن قاسم را داریم که تخصیص می زند.

2ـ روایات متعددی داریم که افراد متعددی قیام می کردند و ائمه علیهم السلام آنان را تأیید و تقدیس می کردند. پس اگر هر پرچمی که قیام کرد صاحبش طاغوت باشد، ائمه نباید آنان را تأیید می کردند. از طرفی ائمه علیهم السلام إخبار غیبی نیز بیان کردند که در آینده قیام هایی محقق می شود که به حق است و افرادی که در رکاب آنان کشته می شوند، شهید هستند.

قیام های مورد تأیید امام

1ـ زید بن علی؛ امام رضا علیه السلام به مأمون فرمود که برادرم را با زید مقایسه نکن و حضرت او را شهید محسوب کردند.

2ـ حسین بن علی بن الحسن که «شهید فخ» باشد؛ ایشان نیز در آن عصر قیام کرد و حضرت آن را تقدیس کرد.

«فخ»، محلی در یک فرسخی مکه است و در مقاتل الطالبین ابوالفرج اصفهانی، شرح مفصلی بیان شده است. ایشان از نسل امام مجتبی علیه السلام است که در مدینه قیام کرد و در موضع فخ کشته شد که هیچ یک از ائمه علیهم السلام او را مذمت نکردند بلکه او را مدح کرده اند. در همین کتاب روایتی را نقل می کند که به شرح ذیل است:

«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنَ عَلِیٍّ ع قَالَ مَرَّ النَّبِیُّ ص بِفَخٍّ فَنَزَلَ فَصَلَّى رَکْعَةً فَلَمَّا صَلَّى الثَّانِیَةَ بَکَى وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَلَمَّا رَأَى النَّاسُ النَّبِیَّ ص یَبْکِی بَکَوْا فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ مَا یُبْکِیکُمْ قَالُوا لَمَّا رَأَیْنَاکَ تَبْکِی بَکَیْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ نَزَلَ عَلَیَّ جَبْرَئِیلُ لَمَّا صَلَّیْتُ الرَّکْعَةَ الْأُولَى فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَجُلًا مِنْ وُلْدِکَ یُقْتَلُ فِی هَذَا الْمَکَانِ وَ أَجْرُ الشَّهِیدِ مَعَهُ أَجْرُ شَهِیدَیْنِ.»

در سفری که پیامبر صلی الله علیه و آله داشتند مروری به فخ داشتند. زمانی که نماز خواندند و رکعت دوم را خواندند گریه کردند. زمانی که مردم دیدند ایشان در نماز گریه می کند آنان نیز گریه کردند. نماز که تمام شد به مردم رو کردند و فرمودند چرا گریه می کنید؟ مردم پاسخ دادند: زمانی که دیدیم شما گریه می کنید، ما نیز گریه کردیم. بعد ایشان فرمودند: جبرییل بر من نازل شد و زمانی که رکعت دوم را خواندم به من گفت: ای رسول خدا! یکی از فرزندان شما در این مکان شهید می شود و اجر شهادت در رکاب او به میزان دو شهید است.

روایت دیگر

از امام موسی کاظم علیه السلام نقل می کنند زمانی که سر مبارک شهید فخ را در جلسه ای برای ایشان آوردند این گونه فرمودند:

« إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ مضى و الله مسلما صالحا صوّاما آمرا بالمعروف ناهیا عن المنکر ما کان فی أهل بیته مثله فلم یجیبوه بشی‏ء و حملت الأسرى إلى الهادی فأمر بقتلهم و مات فی ذلک الیوم.»؛ مثل او در مردم نظیر نداشت.

پس این روایاتی است که قیام کردند و مورد تقدیس اهلبیت علیهم السلام و با کلیت روایت صاحب هر پرچمی طاغوت است سازگاری ندارد. اگر قیام ایشان به حق نبود که شهید محسوب نمی شود و اجازه نیز شرط نیست و باید هدفش مقدس باشد و برای حمایت از دین و امام معصوم قیام کند.

در اخبار نیز بیان شده است که برخی بعداً قیام کنند و از علائم ظهور است که قیام آنان نیز تعریف شده است با اینکه امام معصوم حضور ندارد که روایات آن نیز بیان خواهد شد که یک مورد مربوط به قم است./926/ف

مقرر: محسن جوادی صدر

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹