به گزارش خبرنگار وسائل، آیت الله مقتدایی، در صد و هفتمین جلسه درس خارج ولایت فقیه که روز شنبه 9 اردیبهشت 96 در مدرسه مبارکه دارالشفاء برگزار شد، به بررسی دو روایت دیگر در شرط رجولیت ولی فقیه و نحوه استدلال بدان پرداخت.
وی در ابتدای درس خارج ولایت فقیه بیان داشت: أمارة النساء یکی از موارد منکر در کلام پیامبر است که حضرت فرمودند در آخرالزمان محقق می شود و مشخص است که این مساله از موارد قبیح نزد شارع است.
این استاد حوزه در ادامه ابراز داشت: معمولاً تدبیر امور خانه با مرد است و او رئیس خانه است و زن تابع است پس اگر بر عکس باشد و زن امور را تدبیر کند و مرد تابع باشد طبق روایت ملعون است.
وی در پایان گفت: اگر مصداق روایت این گونه بیان شده است و تدبیر زن برای امور سبب ملعون شدن است قطعاً سپردن امور جامعه به زن به طریق اولی ممنوع است.
تقریر درس
آیت الله مقتدایی در جلسه گذشته با اشاره به روایت نبوی درباره نشانه های قیامت گفت: از اینکه حضرت در نشانه های قیامت یکی از منکرات را فرمانروایی زنان برشمرده است، عدم جواز ولایت زنان استنباط می شود.
روایات دال بر اشتراط ذکورة ولی فقیه
یکی از روایاتی که مطرح شد و دلالت بر اشتراط ذکورت و رجولت در ولی امر دارد روایت مرحوم علی بن ابراهیم قمی است که در تفسیرشان در ذیل آیه ای که قبلاً در مورد اشراط الساعة مطرح کردیم بیان می کنند. آیه در سوره مبارکه محمد بود که خداوند متعال می فرماید نشانه های قیامت ظاهر شده است ولی افراد برای آن مهیا نشده اند. اگر انسان ها آمادگی برای قیامت داشتند به محاسبه نفس خویش می پرداختند. «حاسبوا قبل أن تحاسبوا».
در روایتی که مرحوم قمی از عبدالله بن عباس نقل می کند به ماجرای حجة الوداع اشاره می کند که پیامبر گرامی اسلام کنار خانه خدا و در کعبه بودند و دست مبارکشان را به حلقه در کعبه انداختند و فرمودند که به شما از اشراط الساعة خبر ندهم؟ ابن عباس می گوید نزدیک ترین فرد به پیامبر سلمان فارسی بود و گفت: بلی، یا رسول الله!
یَا سَلْمَانُ! فَعِنْدَهَا یَلِیهِمْ أَقْوَامٌ إِنْ تَکَلَّمُوا قَتَلُوهُمْ- وَ إِنْ سَکَتُوا اسْتَبَاحُوا حَقَّهُمْ- لَیَسْتَأْثِرُونَ أَنْفُسَهُمْ بِفَیْئِهِمْ وَ لَیَطَئُونَ حُرْمَتَهُمْ- وَ لَیَسْفِکُنَّ دِمَاءَهُمْ وَ لَیَمْلَأُنَّ قُلُوبَهُمْ دَغَلًا وَ رُعْباً، فَلَا تَرَاهُمْ إِلَّا وَجِلِینَ خَائِفِینَ مَرْعُوبِینَ مَرْهُوبِینَ، قَالَ سَلْمَانُ: وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ، یَا سَلْمَانُ! إِنَّ عِنْدَهَا یُؤْتَى بِشَیْءٍ مِنَ الْمَشْرِقِ وَ شَیْءٍ مِنَ الْمَغْرِبِ یُلَوَّنُ أُمَّتِی، فَالْوَیْلُ لِضُعَفَاءِ أُمَّتِی مِنْهُمْ وَ الْوَیْلُ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ، لَا یَرْحَمُونَ صَغِیراً وَ لَا یُوَقِّرُونَ کَبِیراً- وَ لَا یَتَجَاوَزُونَ مِنْ مُسِیءٍ- جُثَّتُهُمْ جُثَّةُ الْآدَمِیِّینَ وَ قُلُوبُهُمْ قُلُوبُ الشَّیَاطِینِ، قَالَ سَلْمَانُ وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ یَا سَلْمَانُ! وَ عِنْدَهَا یَکْتَفِی الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ- وَ یُغَارُ عَلَى الْغِلْمَانِ کَمَا یُغَارُ عَلَى الْجَارِیَةِ فِی بَیْتِ أَهْلِهَا- وَ تُشْبِهُ الرِّجَالُ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ بِالرِّجَالِ- وَ لَتَرْکَبَنَّ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ- فَعَلَیْهِنَّ مِنْ أُمَّتِی لَعْنَةُ اللَّهِ، قَالَ سَلْمَانُ: وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ یَا سَلْمَانُ! إِنَّ عِنْدَهَا تُزَخْرَفُ الْمَسَاجِدُ- کَمَا تُزَخْرَفُ الْبِیَعُ وَ الْکَنَائِسُ وَ تُحَلَّى الْمَصَاحِفُ، وَ تُطَوَّلُ الْمَنَارَاتُ وَ تَکْثُرُ الصُّفُوفُ بِقُلُوبٍ مُتَبَاغِضَةٍ- وَ أَلْسُنٍ مُخْتَلِفَةٍ.
قَالَ سَلْمَانُ: وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ وَ عِنْدَهَا تُحَلَّى ذُکُورُ أُمَّتِی بِالذَّهَبِ- وَ یَلْبَسُونَ الْحَرِیرَ وَ الدِّیبَاجَ وَ یَتَّخِذُونَ جُلُودَ النُّمُورِ صِفَافاً قَالَ سَلْمَانُ: وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ یَا سَلْمَانُ. وَ عِنْدَهَا یَظْهَرُ الرِّبَا وَ یَتَعَامَلُونَ بِالْعِینَةِ وَ الرُّشَى- وَ یُوضَعُ الدِّینُ وَ تُرْفَعُ الدُّنْیَا، قَالَ سَلْمَانُ: وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ یَا سَلْمَانُ! وَ عِنْدَهَا یَکْثُرُ الطَّلَاقُ، فَلَا یُقَامُ لِلَّهِ حَدٌّ- وَ لَنْ یَضُرُّوا اللَّهَ شَیْئاً- قَالَ سَلْمَانُ: وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ یَا سَلْمَانُ! وَ عِنْدَهَا تَظْهَرُ الْقَیْنَاتُ وَ الْمَعَازِفُ وَ یَلِیهِمْ أَشْرَارُ أُمَّتِی، قَالَ سَلْمَانُ وَ إِنَّ هَذَا لَکَائِنٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ص: إِی وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ یَا سَلْمَانُ! وَ عِنْدَهَا تَحُجُّ أَغْنِیَاءُ أُمَّتِی لِلنُّزْهَةِ- وَ تَحُجُّ أَوْسَاطُهَا لِلتِّجَارَةِ- وَ تَحُجُّ فُقَرَاؤُهُمْ لِلرِّیَاءِ وَ السُّمْعَةِ- فَعِنْدَهَا یَکُونُ أَقْوَامٌ یَتَعَلَّمُونَ الْقُرْآنَ لِغَیْرِ اللَّهِ- وَ یَتَّخِذُونَهُ مَزَامِیرَ، وَ یَکُونُ أَقْوَامٌ یَتَفَقَّهُونَ لِغَیْرِ اللَّهِ- وَ تَکْثُرُ أَوْلَادُ الزِّنَا، وَ یَتَغَنَّوْنَ بِالْقُرْآنِ، وَ یَتَهَافَتُون...»[1]
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم أشراط الساعة را بر شمردند و فرمودند: از اشراط الساعة امور منکری است که در بین مردم رائج می شود. از منکرات ضایع کردن نماز است که به تاخیر می اندازند و در رکوع و سجود کوتاهی می کنند. مردم به دنبال شهوترانی می روند. مطابق هوای نفسشان کار می کنند. مردم به دنیا علاقه می یابند و به حدی که ثروتمندان را برای مالشان تعظیم می کنند. روزی می رسد که مردم دینشان را به دنیایشان می فروشند مثلاً پول می گیرند و شهادت ناحق می دهند.
بعد فرمودند: زمانی که این علائم محقق می شود ایمان در قلب مومن مانند نمک در آب ذوب می شود و علت منکراتی است که در بین مردم محقق می شود و قدرت تغییر منکرات را ندارد.
سلمان فارسی گفت: این موارد محقق می شود که مردم حاضر شوند دین خود را به دنیا بفروشند؟
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پاسخ دادند: به خدایی که جانم در دست اوست این منکرات واقع می شود.
این روایت مفصل است و شاهد سخن ما این قسمت روایت بود که فرمودند: « یَا سَلْمَانُ فَعِنْدَهَا إِمَارَةُ النِّسَاءِ وَ مُشَاوَرَةُ الْإِمَاءِ» یکی از منکرات که محقق می شود این است که زنان به ریاست می رسند و کنیزان طرف مشاوره مردان قرار می گیرند.
أمارة النساء یکی از موارد منکر در کلام پیامبر است که حضرت فرمودند محقق می شود. مشخص است که این مساله از موارد قبیح نزد شارع است. امارت و فرمانروا شدن مصادیقی دارد که ممکن است شامل استانداری، فرمانداری، شهرداری، وزیر و رئیس جمهور باشد.
ولایت امر نیز نوعی فرمانروایی است و اگر کسی ولایت امر و تدبیر امور جامعه اسلامی بر عهده اش باشد اوامر و نواهی دارد و بر امت واجب است که از او اطاعت کنند بنابراین مصداق امارة النساء که نزد شارع مذموم است ولایت امر است. بنابراین شرط در ولایت امر این است که رجل باشد و ولایت امر بودن زن مبغوض شارع است پس جایز نیست. به این روایت تمسک می کنیم که در ولی امر ذکورة شرط است که تقریب استدلال بیان شد.
در مورد حضرت خدیجه سلام الله علیها اشکال نشود زیرا ایشان عواملی داشتند که برای حضرت به تجارت می پرداختند و ثروتمند بودن و تجارت برای زن مشکل ندارد.
نکته: صرف امر و نهی کردن مقصود این روایت نیست بلکه مقصود فرمانروایی است.
در این روایت عناوینی ذکر شده است که نوع آن واقع شده است و معمولاً در روایت این مواردی که برای ظهور قیامت است از نشانه های ظهور نیز هستند.
ایام ماه مبارک شعبان است و در آستانه نیمه شعبان هستیم و برای تذکر و تنبه برخی موارد روایت را ولو این که به درس مربوط نیست بیان می کنم.
بررسی علائم ظهور در روایت
1- همجنس بازی؛ یَا سَلْمَانُ! وَ عِنْدَهَا یَکْتَفِی الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ وَ یُغَارُ عَلَى الْغِلْمَانِ کَمَا یُغَارُ عَلَى الْجَارِیَةِ فِی بَیْتِ أَهْلِهَا
2- مردان از جهت قیافه و لباس شبیه زنان می شوند و زنان نیز خود را شبیه مردان می کنند؛ وَ تُشْبِهُ الرِّجَالُ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ بِالرِّجَالِ
3- زنان سوار زین اسب می شوند و برخی گفته اند که محتمل است ماشین سواری مراد باشد؛ وَ لَتَرْکَبَنَّ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ
4- مردان خودشان را با طلا زینت می کنند؛ وَ عِنْدَهَا تُحَلَّى ذُکُورُ أُمَّتِی بِالذَّهَبِ
5- مردان لباس حریر و دیباج می پوشند که برایشان ممنوع است؛ وَ یَلْبَسُونَ الْحَرِیرَ وَ الدِّیبَاجَ
6- جلد پوست حیوانات حرام گوشت را برای خود لباس می کنند؛ یَتَّخِذُونَ جُلُودَ النُّمُورِ صِفَافاً
7- طلاق در جامعه زیاد می شود؛ وَ عِنْدَهَا یَکْثُرُ الطَّلَاقُ
8- حدود الهی اقامه نمی شود؛ فَلَا یُقَامُ لِلَّهِ حَدٌّ
9- اغنیای امت هر ساله به مکه می روند اما قصدشان تفریح است و مردم متوسط جامعه برای تجارت به مکه می روند و فقرا برای ریا و خودنمایی به حج می روند؛ وَ عِنْدَهَا تَحُجُّ أَغْنِیَاءُ أُمَّتِی لِلنُّزْهَةِ- وَ تَحُجُّ أَوْسَاطُهَا لِلتِّجَارَةِ- وَ تَحُجُّ فُقَرَاؤُهُمْ لِلرِّیَاءِ وَ السُّمْعَةِ
10-جلسات قرآن زیاد گذاشته می شود اما برای خداوند نیست و قرآن را با آلات موسیقی قرائت می کنند؛ فَعِنْدَهَا یَکُونُ أَقْوَامٌ یَتَعَلَّمُونَ الْقُرْآنَ لِغَیْرِ اللَّهِ- وَ یَتَّخِذُونَهُ مَزَامِیرَ
ان شاء الله خداوند ظهور امام زمان (عج) را هر چه سریع تر نزدیک بفرماید و جلوی منکرات هر چه سریع تر گرفته شود.
روایت دیگر
بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام کُلُّ امْرِئٍ تُدَبِّرُهُ امْرَأَةٌ فَهُوَ مَلْعُونٌ. هر مردی که تدبیر امورش در دست زن باشد ملعون است.
این روایت را مرحوم صدوق و کلینی نقل می کنند البته مرسله است.
این طور معنا می شود که هر مردی تدبیر امورش با زن باشد. معمولاً تدبیر امور خانه با مرد است و مرد رئیس خانه است و زن تابع است. اگر بر عکس باشد و زن تدبیر امور کند و مرد تابع باشد ملعون است.
این مساله با تفاهم زن و شوهر در امور خانه خلط نشود. مقصود تابعیت صددرصد از زن است که هیچ اختیاری نداشته باشد.
اگر مصداق این گونه بیان شده است و تدبیر زن برای امور سبب ملعون شدن است قطعا سپردن امور جامعه به زن به طریق اولی ممنوع است. این روایت مرسله است اما دلالت آن تام است. این روایت در وسائل الشیعه در ابواب مقدمات نکاح باب 96 روایت چهارم بیان شده است.
روایات دیگری نیز هست که در جلسه آتی بیان خواهدشد./926/ ف
تقریر: محسن جوادی صدر