به گزارش سرویس حقوق پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، پژوهشکده فقه و حقوق در سال۱۳۷۴ تشکیل گردید و حوزه پژوهشى آن به معارف فقهى و حقوقى اسلام و علوم وابسته به آن اختصاص دارد.
آثار این پژوهشکده بسیار متنوع بوده و منحصر به حوزه خاصی از فقه و حقوق نمی‌شود اما با توجه به ملاک‌هایی همچون نیاز جامعه، عدم وجود پژوهش در موضوع خاص و... اولویت‌های پژوهشی را تعریف و تصویب می‌نماید که مشخصه‌ی اصلی تمام این مطالعات عنصر «نوآوری» می‌باشد.
یکی از مهمترین نوآوری‌های این پژوهشکده تلاش در تبیین و توضیح فلسفه فقه و نهادینه کردن آن در پژوهش‌های معطوف به دانش فقه است. پژوهشکده در طول حیات علمی خود با بهره گیری از میراث فقهی شیعی و به کارگیری فضلاء و عالمان حوزوی تلاش داشته تا ضمن بازخوانی آن میراث معطوف به تحولات جدید بر کارآمدی هرچه بیشتر فقه شیعی تاکید نماید.
اهداف
مهمترین اهداف این پژوهشکده عبارتاند از:
تبیین و تنقیح مبانی و چارچوب های نظری دانش فقه به منظور توامندسازی و توسعه آن به عرصه های گوناگون فردی واجتماعی.
تبیین و ترسیم نظام حقوقی اسلام و نشان دادن برتری آن نسبت به سایر نظام های حقوقی.
ارائه الگوهای کارآمد فقهی در جهت پاسخ گویی به نیازها و پرسش های اساسی انسان و جامعه معاصر.
ارائه تحلیل های خردپسند از آموزه های فقهی و حقوقی.
تبیین مبانی و مسائل فقهی و حقوقی نظام جمهوری اسلامی و پاسخ گویی به نیازهای آن.
شناسایی خلأها، نیازها، آسیب هاو مشکلات فقهی و حقوقی نظام جمهوری اسلامی.
آسیب شناسی فقهی – حقوقی نهادهای تقنینی، قضایی و اجرایی نظام جمهوری اسلامی.
تنقیح و تبیین مبانی، منابع، قلمرو، اهداف، تاریخ و روش های استنباط فقه و حقوق اسلامی.
شناسایی چالش ها و پرسش هایی که در زمینه های یاد شده رویاروی فقه و حقوق اسلامی قرار گرفته است و تلاش در جهت پاسخ گویی عالمانه به آنها.
انتقال نیازهای عرصه استنباط به دانش اصول و تبدیل آنها به موضوعاتی در قالب و صبغه اصولی
سوق دادن مهارت های موشکافانه اصولی از مباحث صرفاً علمی به مباحث کاربردی
توسعه کمی و کیفی دانش اصول در چارچوب ماهیت و نقش ابزاری آن و یا هدف پاسخگویی به نیازهای استنباط مسائل نوپیدا
جلوگیری از تبدیل شدن دانش اصول به دانشی غیرناظر و غیرمفید نسبت به استنباط.
بسترسازی لازم علمی جهت رواج یافتن نظریه پردازی در اصول و فقه
بارورسازی ظرفیت های دانش قواعد فقهی در چارچوب تقویت مباحث تطبیقی فقه و حقوق.
در جهت تحقق اهداف یاد شده، این پژوهشکده وظایف زیر را عهدهدار است:
مطالعه، تحقیق و اجراى طرحهاى پژوهشى در زمینه‌های:
الف. تاریخ، فلسفه و مبانى فقه و حقوق اسلامى؛
ب. موضوعات جدید فقهى و فقهى - حقوقى به ویژه در موضوعات مورد نیاز نظام جمهورى اسلامى؛
ج. موضوعات کهن فقهى که به دلایلى نیازمند بازنگرىاند، بهویژه در موضوعات مورد نیاز نظام جمهورى اسلامى؛
د. علوم وابسته به فقه از قبیل اصول، رجال، حدیث و...
ه. قواعد فقهى متناسب با توسعه دانش فقه؛
و. نظام حقوقى اسلام و تطبیق و مقایسه آن با سایر نظام هاى حقوقى
ز. الگوها و نظریه هاى کارآمد فقهى و حقوقى؛
شناسایى شبهات مربوط به فلسفه احکام و ارائه تحلیل هاى عقلانى جهت اقناع اذهان مخاطبان؛
شناسایى خلأها، نیازها، آسیب‌ها و مشکلات فقهى و حقوقى نظام جمهورى اسلامى؛
آسیب شناسى فقهى - حقوقى نهادهاى تقنینى، قضایى و اجرایى نظام جمهورى اسلامى؛
ایجاد گروههاى تخصصى جهت اجراى برنامهها و فعالیتهاى پژوهشى؛
تهیه مجموعه هاى اطلاع رسانى (مأخذشناسى، قاموس، معجم و(...
فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه دانش و توانایى پژوهشگران پژوهشکده از طریق تشکیل و کارگاه هاى آموزشى، برگزارى نشست ها و گفت و گو هاى علمى، ایجاد فرصت هاى مطالعاتى و...
شناسایى، جذب و به کارگیرى پژوهشگران و صاحبنظران توانمند و حمایت از فقه پژوهان حوزه علمیه جهت زمینه سازى رشد و اعتلاى آنان؛
اطلاع رسانى به حوزه هاى علمیه در زمینه پرسش ها و چالش هاى نوپیداى جامعه و نظام اسلامى در عرصه فقه و حقوق اسلامى؛
ارتباط و همکارى با سازمانها، نهادها، مؤسسات و مراکز علمى، پژوهشى و اجرایى به منظور پیشبرد اهداف پژوهشکده؛
برقرارى ارتباط فعال و سازنده با دیگر پژوهشکدهها و واحدهاى زیرمجموعه پژوهشگاه با هدف اجراى طرحهاى مشترک و جلوگیرى از انجام کارهاى موازى و تکرارى.
گروه های پژوهشی
گروه فلسفه فقه و حقوق اسلامی
این گروه عهده دار تحقیق و مطالعه فقه و حقوق با نگاه بیرونى است و به پرسشهایى که در زمینه روش، مبانى، منابع، اهداف و... علم فقه و حقوق اسلامى مطرح مى شود، پاسخ مى دهد.
قلمرو پژوهشى
الف) مطالعه و تحقیق در زمینه کلیه مسائل چالشبرانگیز در سطح جامعه که جنبه فلسفه فقهى دارند، به ویژه مسائل زیربنایى در زمینه حکومت دینى در قلمرو گروه فلسفه فقه و حقوق اسلامى قرار دارد.
ب)تبیین، ردّ و اثبات آن دسته از مسائل علوم مرتبط با فقه (کلام، حقوق، اخلاق و...) که از منظر تأثیرگذارى آن علوم در فقه نیازمند بررسى است، در قلمرو این گروه قرار دارد.
ج)با توجّه به ضرورت بحث از فلسفه برخى احکام از یک سو و عدم وجود گروه پژوهشى مستقل در پژوهشکده، در شرایط کنونى، مسائل مربوط به فلسفه احکام، به صورت موقت در قلمرو این گروه قرار دارد.
د)تحقیق و پژوهش درباره فلسفه علم به صورت مستقل در قلمرو این گروه قرار ندارد ولى مطالعه، مشاوره، برگزارى نشست علمى به منظور کسب آگاهى کلان از محورهاى اصلى آن و انطباق آن بر فقه و حقوق اسلامى در قلمرو این گروه قرار مىگیرد.
گروه دانش های وابسته به فقه (اصول فقه،قواعد فقه، رجال و حدیث(
این گروه عهدهدار مطالعه و پژوهش در زمینه دانشهایى همچون اصول، قواعد فقهى، رجال و حدیث است.
قلمرو پژوهشى
الف) بررسى آن دسته از قواعد که به رغم برخوردارى از نقش تعیین کننده در استنباط، حجم اندکى را در بحثهاى اصولى به خود اختصاص دادهاند، مانند سیره، تناسب حکم و موضوع، مباحثى که رابطه کتاب و سنت را تنظیم مىکند و... در قلمرو پژوهشى این گروه قرار مىگیرد؛
ب) بررسى آن دسته از قواعدى که در عرصه استنباط مورد بهره بردارى قرار گرفته اند ولى تا به حال در اصول به بحث گذاشته نشده اند، مانند ارتکازات متشرعى و عقلایى و میزان و مقدار دلالت فعل معصوم و... در قلمرو این گروه قرار دارد؛
ج) آن دسته از مباحث دانش هرمنوتیک و فلسفه زبان تحلیلى که مىتواند بر دانش اصول تأثیر داشته باشد در قلمرو پژوهشى این گروه قرار مى گیرد.
د) آن گروه از موضوعات اصولى، رجالى و حدیثى که تبیین آنها در پیشبرد اهداف پژوهشکده در زمینه فقه و حقوق اسلامى مؤثر است در قلمرو این گروه قرار مىگیرد.
گروه مسائل فقهی و حقوقی
این گروه عهده دار بررسى موضوعات خاص فقهى و حقوقى است که در سطح کلان در جامعه و نظام اسلامى ایران مطرح و چالش برانگیز باشد.
قلمرو پژوهشى
الف) مسائل مطرح در تمامی حوزه هاى حقوق اعم از حقوق عمومى، خصوصى، جزایی، داخلى و بین الملل که در چارچوب اهداف پژوهشکده بوده و به مباحث خاص فقهى (در مقابل مباحث فلسفه فقهى) ارتباط داشته باشد، داخل در قلمرو این گروه است.
ب) بخشى از مباحث حقوق اساسى که مربوط به علوم سیاسى است و مستقیماً با استنباط احکام یا نظریههاى فقهى ارتباط ندارد از قلمرو این گروه خارج است.
جنبههاى کلى و فلسفى مباحث حقوق بشر از قلمرو این گروه خارج است ولى مصادیق خاص مباحث حقوق بشرى، مانند احکام مرتد، جنبههاى فقهى مباحث آزادى، روابط مردم و حکومت و... در قلمرو گروه یاد شده قرار دارد.
|
|
|||
|
۱ . ۱ . مدیریت پژوهشکده |
|||
|
مدیر: سیف الله صرامی |
|||
|
۱ . ۲ . شوراى پژوهشى: |
|||
|
اعضای حقوقی: رئیس پژوهشکده، مدیران گروه‌های پژوهشی و کارشناس مسئول امور پژوهشی |
|||
|
۱ . ۳ . گروه‌ها : |
|||
|
گروه مسائل فقهى و حقوقى: |
|||