vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎي ذﻫﻨﻲ، ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎزﻳﻦ ﺑﺎورﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﻧـﺴﺎن اﺳـﺖ. در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرﺗﻲ آﺷﻜﺎر و در ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺎزﮔﺎر، ﻃﺮاﺣﻲ و ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ، رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﻤﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و زﻣﻴﻨـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﻲآورﻧـﺪ.

رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻣﻬﻔﻮمﻫﺎ، اﺛﺮ ﺑﻪﺳـﺰاﻳﻲ ﺑـﺮ اﻧﮕﻴـﺰه ﻛﺎر و ﻛﻮﺷﺶ ﻓﺮد دارد. ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺎﻛﺲ وﺑﺮ، اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ.

ﻣﻔﻬﻮم رزق ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻔﻮمﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﻼﻣﻲ وارد ﺷـﺪه و ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼﻣﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ. ﭘﺮﺳـﺶ اﺻـﻠﻲ این مقاله که به قلم علی اصغر هادوی نیا به رشته تحریر درآمده اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آﻳـﺎ ﻣﻔﻬـﻮم رزق ﺑـﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ؟

ﻓﺮﺿﻴﻪاي ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ دﻧﺒـﺎل ﻣـﻲﺷـﻮد اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم رزق در ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﺎورﻫﺎﻳﻲ را در ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﻣـﻲآورد ﻛـﻪ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺎﻧﻊ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﺟﻬﺖ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ، اﺛﺮﻫـﺎي ﻣﺜﺒﺘـﻲ در اﻳـﻦﺑـﺎره داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

آثار مفهوم سنت رزق در رشد و توسعه اقتصادی

ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در ﺟﺎﻳﮕﺎه واﭘﺴﻴﻦ ﻛﺘﺎب اﻻﻫﻲ، از ﺳﻨﺦ ﻟﻔﻆ ﺑﻮده و ﻣـﻲﻛﻮﺷـﺪ از راه ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎي ذﻫﻨﻲ، در ﮔﺴﺘﺮه ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺸﺮي ﻧﻘـﺶآﻓـﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷـﺪ. ﻃـﺮح ﺑﺤـﺚﻫـﺎﻳﻲ درﺑـﺎره ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﺸﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، ﺑـﻪﻃـﻮر ﻣـﺴﻠﻢ از ﻣﻮردﻫـﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺸﺮي اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ.

ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ از اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎ ﺑﺎ واژه «ﺳﻨﻦ» ﻳﺎد ﻛـﺮده و ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد. ﻳﻜﻲ از اﻳـﻦ ﻣﻮردﻫـﺎ «ﺳﻨﺖ رزق» اﺳﺖ. ﻓﺮﺿﻴﻪاي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺖ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻣﻮزهﻫﺎي ﻗﺮآﻧـﻲ درﺑﺎره «ﺳﻨﺖ رزق» ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻫﻤـﺴﻮ ﺑـﺎ رﺷـﺪ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘـﺼﺎدي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ، اﺛﺮﻫﺎي ﻣﺜﺒﺘﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. 

ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﻨﺖ رزق در ادبیات اقتصادی متعارف

در ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺘﻌﺎرف، ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ. ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ، ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي اﻳـﻦ ﻣﻬـﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮرﺳﻲ ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺘﻌﺎرف ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آﻣﻮزه ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺘﻌـﺎرف ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺳﺎزﮔﺎري دارد. ﻗﺎﻧﻮنﻫـﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎﻳﻲ از ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ.

مقایسه میان قوانین طبیعی و سنت های الاهی

ﮔﺎم ﺑﻌﺪي، آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ، ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﺖﻫﺎي اﻻﻫﻲ اﺳﺖ. اﻳـﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑـﺮ ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﺟﻬـﺎنﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺧﻮد، ﻣﻔﻬﻮم ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮده اﺳﺖ. در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮمﻫﺎي «ﻗـﺎﻧﻮنﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ» و «ﺳﻨﺖﻫﺎي اﻻﻫﻲ»، ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي اﻳـﻦ دو را ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﻛـﺮد.

در واﭘـﺴﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﺖ رزق را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه آن در ﺑﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي و ﺳﻨﺖﻫﺎي اﻻﻫﻲ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﻮد. ﭘﻴﻤﻮدن اﻳﻦ راه ﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﺎري ﻣﻲرﺳـﺎﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎدي، ﺑﺮﺧﻲ اﺛﺮﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي را ﻛﻪ ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ رزق در ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﻳﻜﻲ از ﺳﻨﺖﻫﺎي اﻻﻫﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺛﺮﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ زﻣﻴﻨـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ را ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﻓﺮاﻫﻢ آورد.

دﺳﺘﺎوردﻫﺎ

• ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺳﻨﺖﻫﺎي اﻻﻫﻲ در ﻣﻘﺎﻟﻪ دﻧﺒﺎل می شود، ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦدو در ﺗﺒﻴﻴﻦ روﺷﻦﺗﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻨﺖﻫﺎي اﻻﻫـﻲ ﺑـﺮاي ﺟﺎﻳﮕـﺎه اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺸﺮ در ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﺳﻨﺖﻫﺎ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛
• ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺳﻨﺖ رزق ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزه ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ و ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري آن در اﻳﻦ ﺑﺎره اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ درﺑﺎره ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد، ﻧﮕـﺮش ﺻـﺤﻴﺢ درﺑـﺎره ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﭘﺪﻳﺪآوردن ﭘﺪﻳﺪهاي ﻫﻤﭽﻮن رزق ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ، اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و اﻧﺴﺎن در ﭘﻴﺪاﻳﺶ آن اﺛﺮﮔﺬارﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ اﺛﺮ ﻳﻜﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻣـﺴﺘﻘﻞ و اﺛـﺮ دﻳﮕـﺮي ﺑﻪﻃﻮر واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻨﺖ رزق اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ دو اﺛﺮ، درﺻﺪد ﺳﺎﻣﺎندﻫﻲ آﻳﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ؛
• ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺛﺮ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺻﻔﺖﻫﺎي اﻻﻫﻲ، رزاﻗﻴﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر، ﻗﺎﺑﻞ ﭘـﻲﮔﻴـﺮي اﺳﺖ. ﺑﺮﺧﻲ از آﻳﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻻﻫﻲ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ، ﺳﻨﺖ رزق را ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﺪاقﻫﺎي ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻻﻫﻲ ﻣﻲداﻧﺪ؛
• ﻣﺠﺎري ﺳﻪﮔﺎﻧﻪاي را ﺑﺮاي ﺳﻨﺖ رزق ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻛـﺮد. ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ ﻣﺠـﺮا ﺳـﻨﺖ ﺗﺴﺨﻴﺮ اﺳﺖ، ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر درﺑﺎره ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻬﻴﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺎدي اﺳﺖ. ﻣﺠﺎري دﻳﮕﺮ، ﺳﻨﺖ رزق ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻋﺎﻣـﻞﻫـﺎي دروﻧﻲ ﻳﺎ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﺳـﺖ. آﻓـﺮﻳﻨﺶ ﻋﻨـﺼﺮﻫﺎي ﻓﻄـﺮي ﻟـﺬتﮔﺮاﻳـﻲ و ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ اﺳﺖ، ﺟﻨﺒـﻪ ﻓـﺮدي و اﺻـﻞ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي ﻣﺘﻔﺎﺿﻞ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ، ﺟﻨﺒﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﻋﺎﻣـﻞﻫـﺎي دروﻧـﻲ را ﻣـﺸﺨﺺ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ. از دﻳﺪﮔﺎه ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﺠﺎري ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ، در واﻗﻊ ﻣﻨﻔﺬﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر از راه آﻧﻬـﺎ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺳﻨﺖ رزق، دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲورزد. اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ از آﻣﻮزه ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌـﺎﻟﻲ، در ﺗﺤﻘﻖ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﺶ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؛
• ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﺎر، ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﺼﺮف ﺑﻴﻬﻮده و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺛﺮوت از ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ رﺷـﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑﺮﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﻧﺪ. در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﺗﻮان آﻳﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﺎر را ﻧﻪ در ﺳﻄﺢ ﺗﻬﻴﻪ ﺿﺮورﻫﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ رﻓﺎﻫﻴﺎت ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑـﻪ ﻛـﺎر از ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ؛
• ﻣﺤﻮرﻳﺖ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﮕﺮش را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﺤﻘـﻖ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي ﻛﺎر و ﻛﻮﺷﺶ ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر وي را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ. اﻳﻦ ﻧﮕـﺮش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎﺷﺪ. زﻳـﺮا در اﻳـﻦﺻـﻮرت اﻓﺰون ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺎر و ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻧﻈﺎم ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻣﻮرد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، دﺳﺘﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﻫﻴﺰ از اﺳﺮاف و ﺗﺒﺬﻳﺮ ﻛـﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻧﻈﺎم ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺳﺎزﮔﺎري داﺷﺘﻪ و درﺻﺪد ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﺼﺮف ﺑﻲروﻳﻪ اﺳﺖ؛
• آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از آﻳﻪﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ درﺑﺎره ﺳﻨﺖ ﺑﺮﻛﺎت آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد، ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛﻪ ﺳﻨﺖ ﺑﺮﻛﺎت ﻣﺮﺗﺒﻪاي از ﺳﻨﺖ رزق اﺳﺖ. ﺳﻨﺖ ﺑﺮﻛﺎت در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺒﻴﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻋﺎﻣـﻞ دﻳﮕـﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺻـﻮرت وﺟﻮد آن، ﭘﺎﻳﺪاري ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي دﺳﺖﻳﺎﻓﺘﻨﻲ و در ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان آن، ﻣﺤﺮوﻣﻴـﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ. در ﺳﻨﺖ ﺑﺮﻛﺎت، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ از ﻳﻚ رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻤﺎن و ﺗﻘﻮاى اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ. ﺳﻨﺖ ﺑﺮﻛﺎت از وﺟﻮد ﻳـﻚ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻲ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ اﻗﺘﺼﺎدي و ﭘﺎﻳﺪاري و ﺛﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ.

برای مشاهده مقاله اینجا را کلیک کنید./204/241/ح