به گزارش سرویس جامعه پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل ؛ نشست علمی «جنسیت، خانواده؛ تحولات اجتماعی و چالش‌های علمی- پژوهشی» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد رییس مرکز مطالعات و تحقیقات زنان حوزه علمیه قم در سالن نشست‌های علمی نمایشگاه کتاب مصلی برگزار شد.
زیبایی‌نژاد، بزرگترین تحول قرن بیستم از نگاه ویل دورانت را تحول در مناسبات خانواده دانست و ابراز داشت: این تحولات هم از فضای تحولات اجتماعی متاثر و هم در آن تاثیرگذار است. تحول در مدل‌های خانواده به صورت همزیستی‌های خارج از چهارچوب شرع ما و تغییر در ساختار آن از جمله این تحولات است. در عصر حاضر جایگاه و نقش در خانواده دچار سیالیت شده است. حتی نقش مادری که واضح‌ترین نقش در جوامع بشری است، در معرض چالش است. دوزِ احساسات، در خانواده به تدریج زیادتر شده و مدیریت خانواده به سمت زنانه شدن رفته است. رفتار مردان جامعه از یک رفتار سلب و مردانه به رفتارهای ظریف و زنانه نزدیک شده است.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده ادامه داد: اخلاق و مناسبات جنسی نیز دچار تحول شده است. هنجارهای جنسی به سرعت در حال تغییر است. امروزه در جامعه ما برخی ارزش‌های اخلاقی مثل غیرت، در حال شکسته شدن است. در بحث حیا و عفت نیز با فهم جدیدی مواجه هستیم. مفاهیمی مثل حق تسلط بر بدن که از ادبیات غرب آمده، در فرهنگ ما نیز جا خوش کرده است.
وی با اشاره به این نکته که یکی از مهم‌ترین تحولات در بحث هویت جنسی روی داده است گفت: هویت به معنی خودپنداره است. هویت جنسی یعنی من چه فهم و انتظاری از خودم به عنوان مرد یا زن دارم. جامعه چه نگاه و انتظاری از زن و مرد دارد. در کشورهای اروپایی در دهه ۱۹۵۰ اگر می‌گفتند فردی تا ۳۰ سالگی نمی‌خواهد ازدواج کند و علاقمند است همسرش در مخارج خانه مشارکت کند، اروپایی‌ها به او لقب نامرد می‌دادند، ولی ۱۵ سال بعد این مسئله، به یک مسئله درست و قابل قبول تبدیل شد. در جامعه ما هم این اتفاق رخ داده است.
رفتارهای فراغتی بیشترین صنعت را در دنیا به خود مشغول کرده است
زیبایی‌نژاد با اشاره به منشاء این تحولات گفت: متاسفانه مصرفی شدن، اقتصادی فهم می‌شود، در حالی که در حوزه مطالعات فرهنگی، مصرفی شدن معنای دیگری دارد و با مفهوم فراغت چفت می‌شود. از ویژگی‌های جامعه مدرن این است که درآمدزایی آسان شده و به کمک تکنولوژی ساعت‌های زیادی برای فراغت ایجاد شده و این فراغت، مناسبات جدیدی را در زندگی انسان آورده است. در این فضا رفتارهای فراغتی افراد، معرف افراد می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیان این نکته که رفتارهای فراغتی بیشترین صنعت را در دنیا به خود مشغول کرده است، ابراز داشت: این مصرفی شدن در مناسبات خانوادگی تاثیر می‌گذارد. مصرف‌گرایی جدید، به کل مناسبات انسانی هویت جدید می‌دهد. خانم اندی بلت در کتاب مطالعات فرهنگی خود می‌گوید رهبران ما کسانی نیستند که در مسندهای بالا نشسته‌اند، رهبران ما زنان پرسه‌زن در خیابان‌ها هستند. این‌ها قواعد رفتاری جامعه را طراحی می‌کنند.
نوعی فردگرایی مذهبی در جامعه رواج پیدا کرده است
وی افزود: از هر جایی یک عنصری را می‌گیریم و به هم می‌چسبانیم و احساس تنافر هم نداریم و این مدل، هویت‌های چهل‌تکه ایجاد کرده است. فرد هم مسجدش را می‌آید و هم پای ماهواره می‌نشیند. هم اعتکاف می‌آید و هم دوست دختر دارد! چیزهایی در مناسبات جامعه مذهبی ما اتفاق می‌افتد که سابقه نداشته است. هویت‌های فردگرایانه در مذهب ضرب می‌شود. نوعی فردگرایی مذهبی. نمونه مثال‌های آن را می‌توان در شرکت خانم‌ها در مناسک مذهبی بعضا مستحب به صورت فردی دید. استقلال که یک معنای لیبرال است با یک گزاره مذهبی کنار هم قرار گرفته‌اند.
بازنمایی‌های رسانه‌ای گاها از واقعیت دور است
وی افزود: رسانه‌ای شدن یا بازنمایی‌ها در خلق واقعیت‌های جدید مهم شده است؛ یعنی شیء آن‌گونه که در واقع هست با شیء آن‌گونه که آن را می‌فهمیم، ضرورتا یکی نیست. در برخی سریال‌ها می‌بینیم همه مردها آدم‌های لوده، بی‌خاصیت، کثیرالخطا و مزاحم هستند و تنها شخصیت منطقی و عاقل یک زن است. این نقدی است که به کارگردان برخی سریال‌ها هم گفته‌ام. این تصویر از پدر اگر در ذهن دختر من بیاید، آیا بعدا من می‌توانم به او برخی آموزه‌ها را یاد بدهم و امر و نهی‌ای داشته باشم؟
تهیه و تنظیم : محرم آتش افروز
منبع : اجتهاد