به گزارش سرویس مبانی پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین علی ذوعلم؛ رییس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی در نشست آزاداندیشی؛ ضرورت، راهبردها و آسیب‌شناسی که امروز در مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد، گفت: این جلسه، غبارروبی و یادآوری نامه ای است که پانزده سال پیش مقام معظم رهبری در پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه داشتند و در آن بحث آزاداندیشی و تشکیل نشست‌های مناظره، نقد و نظریه پردازی را در یک فضای آزاد همراه با رعایت اخلاق و منطق مطرح کرده بودند.
وی افزود: در حقیقت مقام معظم رهبری در این نامه بار دیگر یکی از مهمترین اهداف انقلاب اسلامی که آزادی فکر، نقد و اندیشه است را احیا کردند تا در سایه این آزاداندیشی با رعایت تمام جوانب بتوان به رشد و تعالی جامعه کمک کرد.
حجت الاسلام والمسلمین ذوعلم ادامه داد: در سال ۸۱ که یازده نفر از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه خدمت مقام معظم رهبری نامه ای در بحث آزاداندیشی نوشتند، سه روز بعد مقام معظم رهبری در پاسخ به نامه آنها، ضمن موافقت با مضمون تمام نامه، نکات مهمی را علاوه بر درخواست‌ها و پیشنهادهای آنها مطرح کردند.
رییس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی ابراز داشت: در پایان فرمایشات مقام معظم رهبری در این نامه، تحقق یک ساله ایده های این جمع در حوزه آزاداندیشی مطرح شده بود اما امروز پانزده سال از این درخواست می‌گذرد و ما هنوز شاهد پیچ و خم های اداری و نگرش بوروکراتیک آن هستیم که با نقطه ترسیمی مقام معظم رهبری بسیار فاصله دارد به همین جهت مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی به عنوان دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری وظیفه خود دانست که این نشست را با دعوت جمعی از اندیشمندان و صاحبنظران عرصه فرهنگی، فکری و اجتماعی برگزار کند و درباره ضرورت، راهبرد و آسیب شناسی آزاداندیشی مباحثی مطرح کند که دستگاه های علمی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و فکری حقیقتاً این عنصر مهم انقلاب اسلامی یعنی آزاداندیشی را در دستور کار خود قرار دهند و با شناخت ظرفیت ها، اولویت ها و منابع بتوانند در این حوزه کاری از پیش ببرند.
وی ابراز داشت: آزاداندیشی که در پاسخِ نامه مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته، طرح آن در بهمن ۸۱ نبوده بلکه پیش تر در شکل گیری انقلاب اسلامی شاهد رویکرد عقلانیت و فکرمداری بودیم. قبل از پیروزی انقلاب، یکی از بحث هایی که امام خمینی(ره) علیه رژیم پهلوی مطرح می‌کردند بحث خفقان و فضای بسته استبدادی بود که بر جامعه تحمیل می‌شد و زندانی شدن متفکران و اندیشمندان همواره مورد اعتراض امام بود.
حجت الاسلام والمسلمین ذوعلم بیان داشت: اگر اسلام را اندیشه ای مبتنی بر فطرت انسان ها و عقلانیت می‌دانیم باید قائل باشیم که دستورات دین مبین تنها در مسیر آزاداندیشانه، مباحثه و گفت‌وگو می‌تواند تجلی و اشاعه یابد و در رابطه با اندیشه های رقیب برتری های خود را نشان دهد. خلاقیت در عرصه تولید و فناوری در فضای آزاداندیش ایجاد می‌شود و رهایی از بحران غربگرایی در جهان اسلام در پرتو آزاداندیشیِ صحیح و عمیق می‌تواند برطرف شود زیرا امروز غرب به دروغ خود را پرچمدار آزادی و آزاداندیشی می‌داند. ما در مقابله با این سحر غرب، باید به معجزه آزاداندیشی بپردازیم همان طور که در سیره انبیا، معصومین و انقلاب اسلامی بوده است اگر چه موانع ذهنی و فرهنگی زیادی برای آن وجود دارد.
وی افزود: آزاداندیشی یک ضرورت اجتماعی و فرهنگی برای شکوفایی و رشد سیاسی جامعه است، همچنین ضرورت آزاداندیشی، یک ضرورت انقلابی و اسلامی است. اسلام، یک نگرش حق و جامع متعالی را برای همیشه ارائه کرده است که در فضای آزاداندیش می‌تواند مورد بحث و فهم قرار بگیرد و جامعه را در پرتو آموزه های اسلامی و انقلابی رشد دهد.
رییس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی ابراز داشت: به تعبیر مقام معظم رهبری انقلاب ما، انقلاب عقلانی و به تعبیر شهید بهشتی انقلاب ما گفتمان فرهنگی است. وقتی برتری اندیشه اسلامی در جامعه روشن شود ابعاد مختلف آن تحقق پیدا می‌کند.
وی اظهار داشت: آسیب هایی که تحقق فضای آزاداندیشی را تهدید می‌کند به تعبیر مقام معظم رهبری گریز از آزادی است، مخصوصاً درباره کسانی که ادعای بدون استدلال دارند و می‌خواهند کاوش علمی در مباحث وجود نداشته باشد. دومین تهدبد این است که ترس از مناظره در برخی متفکران و اندیشمندان جامعه ما وجود دارد. سومین مانع این است که نقد و انتقاد تبدیل به تشریفات و تظاهر ویترینی و کلیشه ای شده نه صرفاً یک کار علمی، محققانه و منصفانه؛ چهارمین آسیب مواجهه عوامانه و تبلیغاتی با این ضرورت است. گاهی آزاداندیشی به فضای جدال و کشمکش‌های بی حاصل و جنجالی تبدیل می‌شود. فرسایش اداری مورد دیگری است که مقام معظم رهبری امید داشتند این ایده دچار آن نشود.
حجت الاسلام والمسلمین ذوعلم افزود: رسالت مؤسسه حفظ آثار و نشر این بوده که افکار و بیانات اسلامی و انقلابی مقام معظم رهبری را بازخوانی کرده و آن را در عرصه فکری و عینی دنبال کند. مقام معظم رهبری در نامه مذکور محدوده آزادی بیان را منطق، اخلاق و رعایت حقوق مادی و معنوی دیگران می‌دانند. همچنین تأکید دارند که آزادی بیان به یک فرهنگ اجتماعی و حکومتی برای مسؤولان و مدیران تبدیل شود؛ لازم است به آزاداندیشی در چارچوب نامه مقام معظم رهبری تأکید داشته باشیم و برای تحقق آن تلاش کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: پیشنهاد می‌شود جمع یازده نفره ای که نامه بهمن ۸۱ را به مقام معظم رهبری نوشتند و ترکیب جامعی از افکار و ایده های مختلف هستند به تأسیس یک کانون آزاداندیشی به عنوان نهاد ملی و غیردولتی بپردازند و مضامین نامه را در فضایی فراتر از بوروکراسی اداری برای فراهم آوری بستر آزاداندیشی و رشد در حوزه و دانشگاه عملی کنند همچنین مؤسسه فرهنگی انقلاب اسلامی از جهت علمی و معنوی یاری گر آن باشد تا این دغدغه جامعه و رهبر انقلاب اسلامی تا حدی جامه عمل پوشانده شود./ف