به گزارش سرویس مبانی پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، عدالت یکی از مفاهیم بنیادین و دغدغه های اساسی در اندیشهورزیهای سیاسی اجتماعی بوده است و همواره مورد بحث و بررسی اندیشمندان قرار گرفته است که طرح دوباره آن در اندیشه سیاسی معاصر و گسترش آن در نظریه مردم سالاری دینی از یک سو و داعیه داری دموکراسی لیبرال از دیگر سو، لزوم تحقیق و بررسی درباره این مفهوم و مقایسه آن در دو اندیشه و مکتب مذکور را دوچندان می کند از این رو حجت الاسلام سید محمدرضا شریعتمدار و حجت الاسلام سید کاظم سید باقری؛استادیار پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی در کتابی با عنوان «عدالت از منظر مردم سالاری دینی و لیبرال» به بررسی جایگاه و چیستی عدالت از منظر اسلامی و دموکراسی لیبرال پرداختند.
دغدغه اصلی و سؤال اصلی این نوشته آن است تا جایگاه و چیستی عدالت از منظر اسلامی و دموکراسی لیبرال بررسی کنیم و به سؤالاتی مانند اصول دموکراسی لیبرال و مردم سالاری دینی، چیستی عدالت از نظرگاه دو مکتب یادشده و مقایسه آن دو با یکدیگر، نقدهای وارد شده به دموکراسی لیبرال و سازوکارهای عدالت در مردم سالاری دینی پاسخ داده شود.
در فرضیه نوشته، بر این امر تأکید شده است که عدالت از منظر مردم سالاری دینی در اساس خلقت ریشه دارد؛ خداوند در آفرینش هستی، نظام خلقت را مبتنی بر عدالت قرار داده است که باید توسط انسان ها با توجه به مقام خلیفه اللهی او و بر خورداری از اختیار اراده در جامعه نیز حاکم شود. در حالیکه از نظر دانشمندان دموکراسی لیبرال، اصالت با فرد و آزادی اوست؛ آنان نگاهی حداقلی به جامعه و دولت دارند، درنتیجه مفاهیم عدالت، در این مکتب کم رنگ شده و حقوق جامعه به فرد تقلیل داده می شود و لذا عدالت به رفاه و تأمین منافع فرد، محدود می شود، هرچند که آن بهره گیری فردی به ضرر منافع جامعه بیانجامد.
در نوآوری نوشته به این نکته اشاره شده است که تعریفی روشن از عدالت به عنوان یکی از مبانی نظام سیاسی اسلام ارائه شود و تمایز و گسست آن از نظام دموکراسی لیبرال را برجسته سازد؛ اصول بینشی و راهکارهای دستیابی به عدالت سیاسی در مردم سالاری دینی را از منظرهای گوناگون سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بازکاوی شود. با تبیین نگرش هستی شناختی و انسان شناختی به عدالت سیاسی در اسلام، تمایز آن با مکتب رقیب را جست وجو کرده است و نقدهای چندگانه از زوایای مختلف به نوع خوانش دموکراسی لیبرال از عدالت ارائه نموده است.
برای دستیابی به این هدف نوشته حاضر در هفت گفتار تنظیم شده است.
در گفتارهای اول و دوم به تبیین مفاهیم بحث و اصول نظری هریک از مکاتب پرداخته شده است.
در گفتارهای سوم و چهارم و پنجم به نگرش هریک از این دو مکتب به عدالت، اشاره هایی شده است و نظرگاه هریک به عدالت مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
پس از روشن شدن مرزهای مردم سالاری دینی و جداسازی آن از دموکراسی لیبرال، در گفتار ششم عدالت را از منظر دو مکتب مقایسه شده است.
در گفتار هفتم به سازوکارهای تأمین عدالت اجتماعی از منظر مردم سالاری دینی پرداخته شده است./ف