بیست و سومین نشست تخصصی، از سلسله نشستهای تخصصی فقه دولتسازی اسلامی با موضوع «حکم فقهی تصدی مسؤولیت توسط غیر مسلمان در حکومت اسلامی» با حضور حجتالاسلام داربکلائی، استاد حوزه و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
حجت الاسلام دارابکلائی با عنوان اینکه هر موضوع فقهی را به دو عنوان «اولی» و «ثانوی» میتوان مورد بحث و بررسی قرار داد، گفت: موضوع بحث ما بررسی عنوان اولی تصدی مسئولیت غیر مسلمان در حکومت اسلامی اسلامی» است، گرچه درباره عنوان ثانوی مسأله نیز بحث مختصری خواهیم داشت».
منشأ حق مسؤولیت و ولایت بر دیگران
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با طرح این پرسش که: «اگر کسی بخواهد حقی بر دیگری پیدا کند و یا مسؤلیتی پیدا کند از کجا به دست میآورد و در بحث قانونگذاری و تصدی مسؤلیتهای بزرگ این حق چه طور پیدا میشود» به پاسخ های مختلفی که مکاتب مختلفی همچون حقوق طبیعی و مکتب پوزیتیویسم به این پرسش دادهاند اشاره و در نهایت نظر اسلام در این زمینه را تبیین کرد.
وی درباره دیدگاه اسلام در این زمینه گفت: «از منظر اسلام و جهانبینی توحیدی منشأ حق و حق داشتن و مشروعیت، آراء انسانها نیست که بگوییم اگر کسی بگوید من حق دارم باید بین این شخص و آن موضوع یک رابطه وجود داشته باشد» و افزود: «بر اساس جهانبینی توحیدی، خالق حقیقی و مالک حقیقی ذات اقدس الهی است و او حق دارد در مجموعه این جهان تصمیم گیری کند؛ پس اولاً و بالذات خداوند حق دارد در امور انسانها چه در زمینه تکوین و چه تشریع مانند قانون و باید و نباید دخالت کند».
این استاد حوزه و دانشگاه، در ادامه با اشاره به اصل «عدم ولایت احد علی احد» گفت: برای بحث ولایت یکی بر دیگری، باید به دنبال دلیل بگردیم و لذا در قرآن خداوند ولایت بعضی را پذیرفته و اذن داده و بعضی را نپذیرفته و آنجایی که پذیرفته قابل قبول است و آنجایی که اذن نداده قابل قبول نیست.
تصدی مسئولیت نیازمند اذن الهی است
حجتالاسلام داربکلائی با اشاره به آیه «لن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا» به عنوان یکی از مبانی اصل عدم ولایت گفتند: «این آیه بر اساس قاعده اولیه یعنی «عدم ولایت احد علی احد» تفسیر میشود و بر این اساس راجع به تصدی هر فردی برای مسؤولیتهایش باید اذن الهی داشته باشیم».
به عنوان اولی، تصدی غیر مسلمان در حکومت اسلامی، با مشکل روبروست
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در نهایت به این جمعبندی رسید که: «به عنوان اولی واگذاری این مسؤولیتها در نظام اسلامی به غیر مسلمان که تأثیرگذار در شؤون اسلامی باشد با مشکل روبرو است»؛ دلیل آن نیز اصول و قواعدی از قبیل: اصل عدم ولایت، اصل ممنوعیت تسلیط کافر بر مسلمان و نفی سبیل و آیات و روایات وارده شده در این زمینه است.
دو شرط اساسی حضور اقلیتها در شورای شهر به عنوان ثانوی
استاد داربکلائی در بخش بررسی عنوان ثانوی مسئله مورد بحث گفتند: بر اساس عنوان ثانوی، در صورت ضرورت حضور اقلیتهای دینی در مناصبی همچون شورای شهر، باید دو شرط رعایت شود:
اول: اینکه مصوبات شورای شهر، همچون مصوبات مجلس شورای اسلامی، از یک فیلتر فقهی، مانند شورای نگهبان عبور کند.
دوم: حوزه تصدی و اظهار نظر اقلیتهای حاضر در شورا، محدود به مسائل همکیشان خودش باشد و در امور مربوط به مسلمانان حق اظهار نظر نداشته باشد».
لازم به ذکر است بیست و سومین نشست تخصصی فقه دولتسازی اسلامی، در روز چهارشنبه ۹۶/۱۰/۶ از ساعت ۱۸-۲۰ در موسسه فتوح اندیشه با حضور اساتید و پژهشگران حوزوی برگزار گردید.
گفتنی است سلسله نشستهای تخصصی فقه دولتسازی اسلامی با هدف تولید ادبیات پایه و تبیین موضوعات مختلف مرتبط با مقوله فقه دولت، به صورت هفتگی در ساختمان پردیس حکمت وابسته به موسسه مطالعات و تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه برگزار میگردد./102/م