به گزارش خبرنگار سرویس سیاست پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، چندی پیش در حاشیه سومین نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و فناوری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی با عنوان «روش شناسی فرهنگ اصطلاحات سیاسی قرآن کریم» برگزار شد.
حجت الاسلام عبدالله نظر زاده به عنوان ارائه دهنده و نویسنده کتاب فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم و حجج اسلام سید کاظم سید باقری و محمد صادق یوسفی به عنوان ناقد، به بیان مطالبی پرداختند.
در ابتدا حجت الاسلام روح الله شریعتی، دبیر علمی جلسه اظهار داشت: در کتاب فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، واژه ها و اصطلاحات توضیح داده شده است؛ اشاره های کلامی، تاریخی و فقهی دارد؛ مباحث یا اصطلاحاتی که به تاریخ یا کلام یا فقه ارتباط دارد، به خوبی اشاره شده است؛ دیدگاه صاحب نظران شیعه و سنی، به وفور در کتاب به چشم می خورد؛ ارجاعات لازم در دو حوزه قرآن و علوم سیاسی زیاد صورت گرفته است؛ کتاب، شامل 475 واژه از قرآن را که می توان از آنها برداشت های سیاسی کرد را تعریف کرده است.
و در ادامه حجت الإسلام عبد الله نظر زاده، ارائه دهنده و نویسنده کتاب فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم تبیین کرد: اگر بگوییم همه مسائل اقتصاد را در قرآن کریم داریم، حتی مسائل مربوط به جزئیات عرضه و تقاضا و قیمت گذاری، خوب این یک ادعایی است که دانشمندان اقتصاد ممکن است این را رد کنند و خود به خود این بحث روی بحث کلامی و کلام جدید بیاید که انتظار بشر از دین چیست؟
وی گفت: انتظار ما از قرآن چیست؟ آیا ما انتظار داریم قرآن کریم همه مسائل مربوط به اقتصاد یا روانشناسی و مسائل مربوط به علوم فیزیک و هندسه و ریاضی را به ما بدهد یا نه؟
حجت الاسلام نظر زاده یادآور شد: از آنجایی که فلسفه سیاسی، خودش را در کنار فلسفه هستی و فلسفه انسان شناختی و فلسفه هایی که در عرصه های مربوط به هستی قرار می گیرد و خودش را جایگزین معرفی می کند، ما یک چیز متفاوتی در سیاست داریم و آن این است که انسان برای زندگانی خودش نیاز به نقشه راه دارد و اگر قرآن متکفل این نقشه راه نباشد، انسان باید آن را در جای دیگری جستجو کند و این برای تمامیت و خاتمیت دین اسلام و اینکه برای هرنسل و عصری بعد از دوره آخر الزمان قرآن بسنده می کند، این مسأله قابل گذشت نیست.
وی تأکید کرد: این با نگاه اندیشه ای، به خصوص با نگاه فلسفه سیاسی به قرآن همواره مطرح و مورد اختلاف هم بوده است؛ چون بسیاری از افراد در میان غرب گرایان و آنهایی که یک مقدار سکولار به متون دینی نگاه می کنند، همیشه تاکید دارند که انتظار ما از قرآن این نیست که بیاید سیاست جامعه ما را تمشیت کند؛ یا بیاید قوانین راهنمایی و رانندگی و قوانیین اجتماعی و امنیتی ما را بگوید.
نویسنده کتاب فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم گفت: اما این اصول و مبانی را باید از کجا بیاورد؟ آیا این اصول و مبانی در هرجا یافت می شود؟ به هرحال بحث های مربوط به نظام سازی، نظام واره ای اندیشیدن، در حوزه فلسفه دین و فلسفه هستی، مفصل به آن پرداخته شده است؛ ما با این مبنا که قرآن نقشه راه حیات و زندگی بشر است، وارد این عرصه شدیم؛ حداقل خداوند به عنوان حاکم مطلق این قرآن را نازل کرده و در جای جای قرآن، حکومت خودش را به رخ انسان ها کشیده است.
وی افزود: نگاهمان در آیات الهی بر این اساس است که ببینیم خداوند متعال چگونه مبانی و اصولی را که برای تدوین یک زندگانی انسانی که منجر به یک ملاقات شرافتمندانه و بندگانه با خداوند در قیامت بشود، در قرآن ذکر کرده است؟
حجت الاسلام نظر زاده یادآور شد: اما طلاقی این مسأله با علم سیاست جدید، بسیار کار سختی است؛ یعنی اینکه شما بیاید آن اهرم‌های قدرت، مفهوم قدرت، مفهوم حکومت، نحوه ارتباطات سیاسی بین احزاب و گروه های نفوذ، روابط اجتماعی، گروه های اجتماعی، توزیع ثروت، توزیع قدرت، محدودیت قدرت، بحث حاکمیت و ولایت فقیه بر فرد دیگر و .. همه اینها را از علم سیاست بگیرید، چگونه به یک مفهومی دربیاوریم و بعد بیاییم آن مفهوم را در قرآن تطبیق کنیم و معادل یابی کنیم و این را در اختیار محققین دو عرصه قرآن و سیاست قرار دهیم.
وی تطبیق مسائل جدید سیاسی و اجتماعی را با مفاهیم دینی و معادل یابی از قرآن را امری لازم خواند و گفت: البته این کار به ویژه در علم سیاست خیلی سخت است؛ البته از سایر علوم سخت تر نیست؛ قطعاً از اقتصاد و صنعت و .. خیلی راحت تر است؛ چون سیاست به دنبال یک نظریه سیاسی است که نقشه راه راهی است و نظریه سیاسی ادعا می کند که من می توانم برای بشر، بهترین زندگی را برای رسیدن به سعادت رقم بزنم؛ خداوند هم در قرآن کریم چنین ادعایی دارد.
وی افزود: ایزودسو که یک قرآن پژوهش شرقی است و کتاب های خیلی زیبایی در مورد دوگانه های قرآن دارد، یک روشی را از وایسبرگر – که از افرادی است که در آلمان جزو متقدمین مکتب فهم و تفسیر است – برداشت کرده است؛ برای تبیین مفاهیم سیاسی قرآن کریم، سعی کردیم از منابع اولیه مانند ترتیب کتاب العین، لسان العرب یا کتاب های قدیمی ای که سعی کرده اند به اشتقاق مفهومی کلمات قرآن استفاده کرده اند، استفاده کنیم و از آن طرف، در علوم سیاسی هم به سراغ مراجع مفهوم شناسی علم سیاست آمده ایم.
حجت الاسلام نظر زاده خاطرنشان کرد: اینها به عنوان دانشنامه و فرهنگ نامه سیاسی، داعیه این را داشته اند و ما در سیاست، سعی کرده ایم مفاهیم سیاسی را با کوتاهترین و مختصرترین الفاظ در اختیار خواننده قرار دهیم و بعد منابعی که در عرصه های مختلف مربوط به علم سیاست – در عرصه جامعه پذیری، اقتدار بخشی، بحث های مربوط به اقتدار، دولت، حکومت را در کنار هم دیگر قرار بدهیم و بعد با واقعیت امری که در کنار علم سیاست، در قرآن کریم وجود دارد، نشان دهیم.
نویسنده کتاب فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم افزود: برای نمونه، حزب در قرآن، کاملاً یک امر غیر سیاسی است؛ یعنی شما در قرآن حزب الله دارید، حزب الشیطان هم دارید؛ کُلّ حزبٍ بما لَدَیهم فَرِحون هم دارید؛ یک گروه انسانی که به هر هدفی دور هم جمع شده اند، خداوند در قرآن به عنوان حزب معرفی کرده است؛ اما حزبی که ما در علم سیاست داریم گروهی است با هدف مشترک برای کسب و نفوذ در قدرت؛ یعنی حزب با صنف، سندیکا و... متفاوت است؛ حزبی که در علم سیاست داریم مطرح می کنیم با حزبی که در قرآن وجود دارد، اینها با هم اعم و اخص هستند./403/م