به گزارش سرویس مسائل مستحدثه پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، انتشارات «مدرسه اسلامی هنر» کتابی را با عنوان «غنا در فقه شیعی» از حجت الاسلام و المسلمین سید عباس سید کریمی(حسینی)، استاد درس خارج فقه هنر در این مدرسه، منتشر کرده است که در بردارندهی مباحث فقهی استدلالی مسائل غنا و موسیقی است. در ادامه به کتاب شناسی این اثر و گزارشی از مطالب آن خواهیم پرداخت.
آشنایی اجمالی با کتاب
این کتاب سومین اثر منتشر شده توسط انتشارات مدرسه اسلامی هنر در زمینه ی «فقه هنر» است. مؤلف کتاب که از فضلای ارجمند فقه و اصول و صاحب کرسی درس خارج «فقه هنر»، در حوزه ی علمیه ی قم می باشد، به سفارش مدرسه اسلامی هنر و پس از برگزاری چند سال تدریس فقه هنر _که همچنان ادامه دارد_ این مجموعه را، در موضوع غنا به رشته ی تحریر در آورده است.
نویسنده ی کتاب در این اثر با نگرشی جدید به روایات و منابع مرتبط و تتبّع در اقوال بزرگان فقهاء، فروعات مختلف غنا، در فقه شیعه را مورد بررسی دقیق و موشکافانه قرار داده است.
علاوه بر تحقیقات مربوط به ادلّه ی حکم غنا، پژوهش های بخش موضوع شناسی غنا، از جمله بخش های مهم و چالش برانگیز در این اثر می باشد، که البته به نتایجی بدیع و قابل تأمّل نیز رسیده است.
معرفی کتاب
این اثر در قالب پنج فصل تنظیم شده است که عبارتند از:
فصل اول: ادله ی حرمت غنا
فصل دوم: ادله جواز غنا
فصل سوم: موضوع غنا
فصل چهارم: استثناءهای حکم غنا
حجت الاسلام و المسلمین سید عباس سید کریمی در پیشگفتار این کتاب، به بیان ادلّه ی خود در مورد این که، اسلام دین سهل و آسان است، می پردازد و همچنین بیان می کند که ارائه ی نظریه ی جدید، باید بر اساس رعایت موازین فقهی و اجتهادی باشد و روش کتاب را مطابق «فقه جواهری» قلمداد کرده و ذوق ورزی را در فقه، ممنوع، می داند. وی در ادامه به بیان این نکته می پردازد که اصل در اشیاء بر اباحه است و همچنین بیان می کند که بسیار مناسب است که در کنار فقه شیعه، فقه اهل سنت نیز مطالعه شود و عنوان می کند که وی نیز در این کتاب کوشیده است، از این ظرفیت، یعنی روش فقه مقارن بهره برد.
وی در ادامه ضمن اشاره به ممنوعیت مرعوب شدن نسبت به بزرگان در عین احترام به سلف صالح، حق نقد را محفوظ می داند. ایشان ضمن تأکید بر لزوم منفعل نبودن فقیه در برابر جوّ حاکم، بیان می کند که که بر پژوهشگر لازم است که روشن بینی و صلابت خود را در برابر فرهنگ اجانب حفظ کند.
سپس نویسنده ی کتاب، به بیان دیدگاه خود در بررسی سند روایات می پردازد و بیان می کند که از نظر وی، بررسی سند، در صورت وجود روایتی در کتب اربعه، بلکه در کتب معتبر در نزد اصحاب، در صورتی که معارضی نداشته باشد، لزومی ندارد.
حجت الاسلام و المسلمین سید عباس سیدکریمی در فصل اول این کتاب می نویسد: در این کتاب بعد از بحث از حکم و موضوع و بیان استثنائات، بحث چهارمی را طرح خواهیم کرد و به مسائل مستحدثه ی باب غنا می پردازیم.
وی در ادامه می گوید: مراد از موسیقی صدایی است که از آلات موسیقی در می آید، که به آن نوازندگی می گویند و مراد از غنا در مقابل موسیقی، صوتی است که از حنجره و دهان خارج می شود. شیخ انصاری می گوید: «فی الجمله اختلافی در حرمت غنا نیست.»
سپس نویسنده ادله ی حرمت غنا را که شامل اجماع و تمسک به آیات قرآن و روایات است، مورد بررسی و نقد قرار داده و سپس به بیان نظرات فقها، اعم از متقدمین و متاخرین درباره ی استماع غنا و روایات مربوط به استماع غنا، می پردازد و حرمت غنا را با دلالیل قرآنی، روایی و اجماع، اثبات می کند.
این استاد درس خارج فقه هنر در فصل دوم کتاب خود، به بررسی ادله ای می پردازد که برخی آنها را دلالت کننده بر جواز غنا پنداشته اند و می نویسد: ما در میان فقها کسی را نیافتیم که به جواز مطلق غنا فتوا داده باشد. برخی گمان کرده اند که فیض کاشانی و سبزواری چنین نظری داشته اند، که این گمان مردود است.
وی در ادامه می گوید: بعضی ادله نیز، مختص به موضوعی خاص مانند غنا در روز عید قربان هستند. به این ادله در بحث مستثنیات غنا خواهیم پرداخت. در اینجا به روایاتی می پردازیم که گمان شده بر حلیت غنا بطور مطلق دلالت دارند.
حجت الاسلام و المسلمین سید عباس سیدکریمی در بخش دیگری از این فصل بحث «غنا در قرائت قرآن» بوسیله ی بررسی روایات وارد شده درباره ی جواز یا حرمت غنا در قرائت قرآن، مورد تحلیل قرار داده و در پایان نتیجه می گیرد که دلیلی برای جواز غنا در قرائت قرآن وجود ندارد و بر فرض که روایتی بر آن دلالت کند، در برابر روایات متعدد معارض، کنار گذاشته می شود.
ایشان پس از اثبات حرمت غنا به طور مطلق در دو فصل گذشته، در فصل سوم کتاب خود به بررسی مفهوم و موضوع غنا می پردازد و به این نکته اشاره می کند که غنا از مفاهیم عرفی است، نه شرعی و به همین دلیل است که برخی از فقها اصلا وارد تعریف موضوع نشده اند. تنها فایده ی تعریف غنا از سوی فقیه، این است که او به عنوان یکی از افراد عرف، نظرش را درباره ی مفهوم غنا بیان کند.
وی این نکته را متذکر می شود که اگر فرض شود بعد از مراجعه ی به عرف نیز، مفهوم غنا مشخص نشود، در این صورت به قدر متیقّن مراجعه می کنیم و تشخیص قدر متیقن نیز از موضوعات عرفی است.
نویسنده در ادامه به جمع بندی قیودی که در تعریف غنا مدخلیت دارند پرداخته و همچنین پیشنهاد می دهد که برای شناخت بهتر مفهوم غنا، بهتر است لجنه ای از متخصصان زبان شناسی ایجاد شود، تا اولا درباره معنای غنا نزد عرب، در زمان صدور روایات تحقیق کند و در مرحله ی بعد، معادل این کلمه در سایر زبان ها را مشخص کند. وی معتقد است به این لجنه و گروه در شناخت مفهوم و تعریف غنا می شود مراجعه کرد و لازم نیست حتما فقیهی در میان آن ها باشد.
وی در انتهای این فصل، به بررسی موضوع غنا از نظر شیخ انصاری _که لهو و باطل بودن صوت را معتبر می داند_ پرداخته و نتیجه می گیرد که التزام به تعریف شیخ، صحیح نیست و تعریف وی معنای محصلی ندارد، زیرا دلیلی بر حرمت لهو بطور مطلق، وجود ندارد و نیز وجه صحیحی برای کلام شیخ، درباره ی حرمت فرح و شادی شدید، وجود ندارد.
این استاد درس خارج فقه هنر در فصل چهارم به بررسی حکم مصادیق استثناء شده ی حکم حرمت غنا، شامل «حُداء»، «غنا در وقت مشایعت عروسی» ،«غنا در اعیاد و بلکه در هر فرح و شادی» و «غنا در مراثی» پرداخته و در پایان این فصل، حکم غنا در صدای ضبط شده، به عنوان یکی از مسائل مستحدثه در بحث غنا را مورد تحلیل قراد داده و اینگونه نتیجه نتیجه گیری می کند: بنابر آنچه در تعریف غنا ذکر کردیم، صحیح است که بگوییم صدای حاصل از ضبط صوت و نظایر آن نیز می تواند غنا محسوب شود.
برخی از ویژگی های کتاب حاضر:
1- روش این اثر، اجتهادی، استدلالی و تحلیلی است؛ لذا مخاطب آن بیشتر طلاب و دانشجویان می باشند. مطالعۀ این کتاب برای عموم مردم، به جهت دشوار بودن آن توصیه نمی شود
2- از نقاط قوت این کتاب، بررسی و نقد نظرات فقهاء معاصر است، که در تحقیقات دیگر، کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
3- ویژگی دیگر این کتاب، نگرش جدید نویسنده به روایات و منابع مرتبط و تتبّع کافی در اقوال بزرگان فقه، برای بررسی فروعات مختلف غنا در فقه شیعه است.
اطلاعات کتاب شناختی این اثر:
غنا در فقه شیعی، حجت الاسلام و المسلمین سید عباس سید کریمی(حسینی)، ترجمه ی مهدی حمیدی پارسا، قم، مدرسه اسلامی هنر، چاپ اول، پاییز 1394.
این اثر 215 صفحه ای در قطع رقعی، با تیراژ1000 نسخه و به قیمت 12500 تومان روانۀ بازار شده است.
مراکز پخش:
قم، بلوار بسیج(سی متری هنرستان)، نبش کوچه 20، مدرسه اسلامی هنر، تلفن: 02537830782
قم، پردیسان، روبروی مسجد امام صادق علیه السلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، تلفن: 02532802610 الی 613
تهران، خیابان انقلاب، بین ابوریحان و فلسطین، بن بست مهارت، شماره 1، طبقه زیرزمین، مرکز پخش کتاب اسلامی و انسانی(پکتا)، تلفن: 02166973203