به گزارش سرویس مسائل مستحدثه پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، متن حاضر، پاسخ برخی از مراجع عظام تقلید درباره مصادیق فضای مجازی است که به حضور شما خوانندگان ارجمند تقدیم می‌گردد.
ماهواره
1. آیت‌الله مکارم شیرازی: با توجه به این‌که غالب برنامه‌های آن فاسد است و اثرات منفی در پی‌دارد و در هر خانه‌ای وارد شود غالبا از آن سوء استفاده خواهد شد، استفاده از آن جایز نیست.
2. آیت‌الله وحید خراسانی: اگر فایده حلال آن زیاد باشد که عرفا از آلات لهو به حساب نیاید، خرید، فروش، نصب و راه‌اندازی آن جایز است؛ ولی خرید و فروش یا نصب و راه‌اندازی برای استفاده حرام آن به فتوا حرام می‌باشد و اگر فایده‌های حلال آن کم باشد به‌طوری‌که عرفا از آلات لهو به حساب می‌آید، خرید، فروش، نصب و راه‌اندازی آن جایز نیست و بنابر احتیاط واجب باید آن را از بین برد ولو به تغییر دادن هیات آن مثل این‌که آن را بشکنند.
3. آیت‌الله بهجت: با وجود فساد، استفاده از آن و خرید و فروش آن جایز نیست.
4. آیت‌الله فاضل‌لنکرانی: اولا با توجه به آن‌چه مطلعین اظهار می‌دارند، برنامه‌های ماهواره اکثرا موجب شیوع فحشا و منکر، به‌ویژه در رابطه با نسل جوان است. لذا خرید و نصب آنتن‌های ماهواره‌ای جایز نیست. ثانیا صرف استفاده از برنامه‌ها اگر خارج از برنامه‌های فوق‌الذکر باشد و موجب انحراف اخلاقی یا اعتقادی و... نباشد، مانعی ندارد. ثالثا اگر استفاده بزرگ‌ترها در همان محدوده‌ای باشد که در جواب دوم ذکر شد مانعی ندارد ولی در عین حال عدم جواز خرید و نصب به قوّت خود باقی است.
5. آیت‌الله شبیری‌زنجانی: اگر خوف وقوع در گناه یا ترتب مفسده‌ای دیگر در آن نباشد، فی‌حد نفسه اشکالی ندارد. اگر قانونی در این زمینه وجود دارد بنابر احتیاط رعایت شود.
6. آیت‌الله میرزا جواد تبریزی در پاسخ به استفتاء از ماهواره مرقوم کرده‌اند: چنانچه نگاه کردن آن باعث تهییج شهوت بر حرام یا ترویج فساد در جامعه باشد، جایز نیست و در غیر این صورت باید مراعات مقررات و قوانین شود.
7. آیت‌الله صافی گلپایگانی: در مورد استفاده از ماهواره‌ها و سایت‌های خبری که در واقع شبکه‌های بیگانه آن‌ها را ترتیب داده و بر جوامع اسلامی مسلط کرده‌اند، باید گفت چون غالباً اطلاعات آن‌ها مسموم است و اگر خبر صحیحی هم در دسترس بینندگان‌شان و مخاطبانشان قرار دهند، در راستای اهداف استعماری و گمراه‌کردن (مردم) و ایجاد فتنه و تفرق است. به همین خاطر استفاده از چنین شبکه‌هایی جایز نیست.
البته اهل خبره یعنی کسانی که دست بیگانگان را خوانده‌اند و در واقع به جهت اطلاع از نحوه ورود آن‌ها در مسائل و این‌که دنبال چه اهدافی هستند، روی این اخبار فعالیت علمی انجام می‌دهند، از این فتوی مستثنی هستند. البته آن هم در مواردی که ضرورت ایجاب کند. اما اگر ضرورت ندارد، آن هم جایز نیست. همان حکمی که مشهور فقها در مورد کتب ضاله، فرموده اند: «استفاده از کتب ضاله جایز نیست.» همان حکم در مورد این‌ها هم جاری و ساری است. جاذبه این برنامه‌ها از کتب ضاله و فریب‌کاری‌ها و حیله‌ها و نیرنگ‌هایی که در این سایت‌ها وجود دارد و ترفندهایی که اهل باطل در کتب ضاله برای فریب مخاطبین‌شان و مطالعه‌کنندگان اعمال می‌کنند، کم‌تر نیست.
8. آیت‌الله علوی گرگانی: چنانچه از این دستگاه برای گرفتن کانال‌های مجازِی که اشکال شرعی ندارند، استفاده شود خرید و نگهداری و استفاده از آن نیز مانعی ندارد.
9. آیت‌الله مظاهری: جایز نیست.
10. آیت‌الله نوری‌همدانی: خرید و فروش و نگهداری آن جایز نیست.
اینترنت
آیت‌الله مکارم شیرازی: با توجه به این‌که اینترنت قابل استفاده صحیح و ناصحیح است و مطالب خوب و بد دارد از ابزار مشترک محسوب می‌شود و چنانچه از آن استفاده‌ای مشروح کنند اشکالی ندارد و خرید و فروش ابزار آن جایز است.
چت کردن
1. آیت‌الله بهجت : با توجه به این‌که ارتباط دختر و پسر نامحرم، بدون ضرورت چه از طریق تلفن و موبایل باشد یا از طریق شبکه اینترنت و چت و چه از راه‌های دیگر باشد، غالبا منشأ فساد است جایز نیست و اگر صحبت‌ها تحریک‌کننده باشد، حرام است. تجربه های مکرر نشان داده که رابطه‌های دختران و پسران، دام‌های شیطان است و پیامدهای منفی هم دارد . همچنین صحبت‌کردن های غیرضروری با نامحرم از مناسب‌ترین جایگاه‌های نفوذ شیطان است. ممکن است ناخودآگاه انسان را به روابط غیراخلاقی سوق می‌دهد.
البته اگر برای ارتباط و صحبت‌کردن با نامحرم ضرورتی در بین باشد، مانند: سؤال‌کردن مسائل شرعی از نامحرم و امثال این مورد، و قصد لذت و شهوت هم در بین نباشد و مفسده هم نداشته باشد، اشکال ندارد ؛ ولی به شرط آن‌که این نوع ارتباط نیز دوام‌دار نباشد.
2. آیت‌الله مکارم شیرازی: چت‌کردن اشکال ندارد؛ مگر این‌که این کار باعث ایجاد مفسده و ارتکاب گناه شود که در این صورت چت‌کردن اشکال دارد.
3. آیت‌الله مظاهری: ارتباط بین دختر و پسر در کلاس و چت و یا به صورت تلفنی اگر در حد رد و بدل کردن صحبت‌های معمولی و علمی باشد و باعث ایجاد مفسده و به گناه افتادن طرفین نشود، اشکال ندارد ولی دوستی صمیمی که معمولا باعث ایجاد مفسده می‌شود جایز نیست .
4. آیت‌الله لنکرانی: چت‌کردن فی‌نفسه اشکالی ندارد ولی ارتباط با نامحرم اگر با قصد شهوت و یا ترس افتادن به حرام باشد و یا باعث مفسده شود جایز نبوده و حرام است، در غیر این صورت اشکال ندارد.
البته در این زمینه باید بدانید که بسیار بعید است دو جوان بتوانند از شهوت یا ریبه به دور بوده یا به دور بمانند.
5. آیت‌الله سیستانی: ارتباط زن و مرد نامحرم از راه ارسال ﭘیام‌های نوشتاری و یا ﮔفتاری جایز نیست مگر به همان مقدار که به‌طور مستقیم جایز است. شایسته نیست زن طوری رفتار کند که شک و شبهه شوهر را برانگیزد و همچنین است حکم فرزندان نسبت به پدر و مادر، بلکه در بعضی از موارد این کار حرام است، مانند این‌که رفتار زن به طوری شبهه‌انگیز باشد که از نظر عقلا با رعایت حقوق شوهر، منافات داشته باشد، یا رفتار فرزند موجب اذیت پدر و یا مادر از جهت شفقت و دلسوزی برای فرزند باشد. اگر رفع مشکل متوقف بر اطلاع شوهر یا پدر و یا مادر از محتوای ﭘیام‌های ارسالی و دریافتی باشد در صورتی که محذوری در پی نداشته باشد، متعیّن است.
خدمات اینترنت پرسرعت همراه اول
نظر آیت‌الله مکارم‌شیرازی درباره خدمات اینترنت پرسرعت همراه اول :
پرسش:
با توجه به آن‌که وزارت ارتباطات اعلام کرده است به زودی مجوّز «خدمات اینترنت پرسرعت همراه و کلیه خدمات نسل سوم و بالاتر ارتباطات همراه» را به اپراتورهای تلفن همراه کشور ارائه خواهد کرد؛ و با عنایت به آن‌که حتی در کشورهای لائیک ضوابط و سازوکارهای مختلفی برای ایجاد امنیت اخلاقی و روانی کاربران و حفاظت از آنان در برابر آسیب‌های این نوع خدمات از جمله دسترسی آسان به مطالب، فیلم‌ها و عکس‌های ضد اخلاقی و ضد انسانی، شایعه‌پراکنی و فتنه‌انگیزی، تضعیف بنیان خانواده، جاسوسی و فروش اطلاعات محرمانه کشور و خانواده‌ها و امثال آن فراهم شده است ولی در کشور ما هنوز بسیاری از این زیر ساخت‌ها فراهم نشده است و علی‌رغم مفاسدی که وجود دارد، امکان نظارت بر آن ممکن نیست.
ضمن توجه به آن‌که بسیاری از کشورهای مستقل دنیا از طریق سازوکارهای مختلف توانسته‌اند بخش عمده خدمات فضای مجازی مورد نیاز مردم را از طریق شرکت‌های داخلی ارائه دهند که موجب امنیت و سلامت خدمات و ایجاد منافع اقتصادی برای مردم می‌گردد ولی در کشور ما علی‌رغم تاکیدات قانونی برای اجرای پروژه «شبکه ملی اطلاعات» به عنوان پیش‌نیاز افزایش پهنای باند اینترنت، فرصت‌سوزی دولت‌های مختلف باعث تاخیر در اجرای این پروژه شده است و با توجه به آن‌که طبق قوانین کشور وجود «پیوست فرهنگی» برای چنین طرح‌هایی الزامی است که هنوز این خدمات در کشور ما فاقد «پیوست فرهنگی» مورد تایید نهادهای قانونی است؛
مستدعی است در صورت صلاحدید، نظر خود را در مورد اعطای مجوّز برای «خدمات اینترنت پرسرعت همراه و کلیه خدمات نسل سوم و بالاتر ارتباطات همراه» قبل از تحقق شرایط قانونی و الزامات ایمن و سالم سازی آن اعلام نمایید.
پاسخ:
با توجه به مفاسد متعددی که برای گسترش‌دادن خدمات اینترنت پرسرعت همراه ذکر کرده‌اید، از جمله دسترسی جوانان و حتی نوجوانان به مطالب و فیلم‌ها و عکس‌های آلوده و فیلم‌هایی که ضدیت با اخلاق و عقاید اسلامی دارد و با عنایت به این‌که مجوزهای قانونی برای این کار گرفته نشده و مخالفت با قوانین جمهوری اسلامی جایز نیست و با توجه به این‌که شبکه ملی اطلاعات که می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند فراهم نشده، به یقین اقدام بر این کار عجولانه یعنی خدمات اینترنت پرسرعت همراه و کلیه خدمات نسل سوم و بالاتر کاری بر خلاف شرع و بر خلاف موازین اخلاقی و انسانی است و مسؤولین محترم نباید تنها به درآمدهای مادی این برنامه بیاندیشند و نباید آن را نوعی روشنفکری دینی و آزادی علمی تصور کنند بلکه لازم است با شورای عالی فضای مجازی که مرجع قانونی این‌گونه امور است مطلب را در میان بگذارند و پس از رعایت اموری که جلوی جنبه‌های منفی این کار را می‌گیرد اقدام نمایند، مسؤولین قضایی نیز نباید در این امر حیاتی بی‌تفاوت باشند.
رایتل
1. آیت‌الله مکارم شیرازی: از آن‌جا که تعیین مفاسد این کار از فوائد آن بیشتر است و منشأ مفاسد جدیدی در جامعه ما که متاسفانه درگیر مفاسد مختلفی است خواهد شد و با توجه به این‌که ضرورتی برای اصل این کار نیست، بنابراین شرکت‌های خصوصی و دولتی باید از آن خودداری کنند.
2. آیت‌الله سبحانی: قرارگرفتن چنین گوشی‌های موبایل در دست جوانان اعم از دختر و پسر مفاسد زیادی دارد؛ باید از خرید و فروش آن جلوگیری شود و نباید دولت چنین امکاناتی در اختیار مردم قرار دهد. فواید جزئی در مقابل این مضرات، بسیار کوچک است.
3. آیت‌الله نوری همدانی: با توجه به این‌که مفاسد این کار زیاد است و امکان ازهم‌گسستن اساس خانواده‌ها نیز هست، به‌علاوه این‌که عفت عمومی را مورد تهدید قرار می‌دهد، بنابراین اقدام به آن جایز نیست.
4. آیت‌الله علوی گرگانی: نظربه این‌که نسل سوم اپراتورهای تلفن‌های همراه با آموزه‌های دینی در تضاد است و می‌تواند عفت عمومی جامعه و نظم حاکم بر آن را خدشه‌دار و خانواده‌ها را به ورطه نابودی اخلاقی و بنیانی بکشد، نصب و راه‌اندازی این اپراتور چه از طرف دولت و چه ازجانب بخش خصوصی به صلاح نیست. و هرگونه اقدامی در این مسیر خلاف شرع است. البته لازم به ذکر است که ما درصدد تخطئه اصل فناوری نیستیم بلکه از آن جهت که این صنعت، زیان و ضررهای فراوانی می‌تواند برای جامعه اسلامی چه از جهت امنیت اخلاقی و چه از جهت سیاسی و دینی داشته باشد و تهدیدکننده بنیان خانواده است، راه اندازی این اپراتور را جایز نمی‌دانم.
فیس بوک
1. آیت‌الله صافی گلپایگانی: به طور کلی استفاده از فضاهای مجازی برای جهات مشروع و صحیح که موجب فساد عقیده و اخلاق نشود بلکه بتوان از آن در جهت تبلیغ و ترویج معارف دینی استفاده کرد مانعی ندارد بلکه مطلوب است، اما رفتن در سایت‌هایی که باعث سست‌شدن عقیده و فساد اخلاق و یا ترویج باطل باشد، حرام است. مؤمنین باید در چنین فضاهایی که افراد با اهداف متعددی فعالیت می‌کنند و اندیشه‌های گمراه‌‌کننده خود را تبلیغ و ترویج می‌نمایند، با همین وسائل و همین فضا، به شبهات آن‌ها پاسخ دهند و احکام اسلام و معارف اهل بیت(علیهم‌‌السلام) را به همگان ابلاغ نمایند و در این خصوص از علمای اعلام و اهل تخصص در کلام کمک بگیرند.
2. آیت الله مکارم شیرازی : چنانچه بر خلاف قوانین و مقررات باشد و مفسده داشته باشد جایز نیست.
3. آیت الله مظاهری :استفاده از هر سایتی که خلاف اخلاق و یا خلاف دین باشد و یا بدآموزی داشته باشد، حرام است و خطر آن زیاد است.”
4. آیت‌الله نوری همدانی: چنانچه فضای سایت‌های مزبور موجب ترویج فساد باشد و یا اعانه‌ای به شرکت‌های صهیونیستی باشد، ورود به آن‌ها حرام می‌باشد.