به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن غرویان در جلسات پنجم و ششم درس گفتار ربا که در تاریخ 21و 22 شهریور ماه 1396 برگزار شد تعاریف مختلف علم اقتصاد از دیدگاه دانشمندان را مورد بررسی قرار داد و فرق بین علم اقتصاد و نظام اقتصادی را مطرح نمود.
حجةالاسلام غرویان در این درس خاطرنشان کرد: شهید صدر در کتاب اقتصادنا علم اقتصاد را اعم از اسلامی و غیر اسلامی می دانند و می گویند علمی است که حیات اقتصادی پدیده ها و جلوه های آن را تفسیر کرده است و ارتباط آن پدیده ها و جلوه ها را با اسباب و عوامل کلی که بر آن حاکم است بیان می دارد.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه آورده است : برخی از دانشمندان مکتب اقتصادی را مختص به توزیع ثروت و علم اقتصاد را مختص به تولید ثروت دانسته اند. به عبارت دیگر می گویند که علم اقتصاد کلی و عمومی است و بین همه کشورها یکی است اما نظام اقتصادی کلی نیست و در هر مکتب به یک صورت است.
وی در پایان افزود: در قرآن یک سری آیاتی داریم که به مهم ترین نیازهای اقتصادی و مادی انسان توجه کرده، مثال آب، که خیلی از جنگ های کشورها به خاطر آب بوده است.
تقریر این دروس در ادامه می آید:
شهید صدر در کتاب اقتصادنا علم اقتصاد را اعم از اسلامی و غیر اسلامی می دانند و می گویند علمی است که حیات اقتصادی پدیده ها و جلوه های آن را تفسیر کرده است و ارتباط آن پدیده ها و جلوه ها را با اسباب و عوامل کلی که بر آن حاکم است بیان می دارد.
حیات اقتصادی یعنی معیشت مردم و پدیده ها یعنی تولید و توضیع ثروت . در علم اقتصاد اصل علیت جستجو می شود که مثلا چرا مسکن گران می شود؟ و... و در این زمینه پدیده های کلی و عوامل کلی را بررسی می کند.
اشکال بر تعریف ایشان : ایشان از خود معرف در تعریف استفاده کرده است و از اقتصاد در تعریف اقتصاد استفاده کرده است و گفته که «حیات اقتصادی» که می توانست بگوید «معیشت» و این مشکل برطرف گردد. نکته دیگر اینکه در این تعاریف ما جنس و فصل های حقیقی نداریم و این ها جنس و فصل های اعتباری هستند.
تعاریف متخصصین علم اقتصاد :
آدام اسمیت : علم اقتصاد، بررسی ماهیت و علل ثروت ملل است. مثلا ایران ثروتش از چه جهتی تامین می شود.
بررسی یعنی هم توضیح و هم نقد، در ماهیت و علل یعنی مثلا ماهیت پول چیست. علل ثروت یعنی حالا برای چی بعضی از ملت ها فقیرند و برخی ثروت مند؟
این تعریف جامع افراد نیست . در علم اقتصاد در توزیع و مصرف بحث می کنیم که این تعریف آن ها را در بر نمی گیرد.
استوارت میل : علم اقتصاد بررسی ماهیت ثروت از طریق تولید و توزیع می باشد.
اشکال این تعریف این است که به مصرف اشاره ای نشده است.
آقای بولدمید : علم اقتصاد مطالعه در طرز تشکیل قیمت ها در بازار و مبادله کالاهاست
ایشان نیز روی قیمت انگشت گذاشته است.
پل ساموئل سن : علم اقتصاد روش هایی است که بشر با استفاده از پول و یا غیره برای به دست آوردن منابع کمیاب به منظور تولید کالاها و خدمات در طی زمان و همچنین برای تولید کالاها و خدمات بین افراد و گروه ها به منظور مصرف در زمان حال و آینده انتخاب می کند.
اولا "به وسیله پول یا غیر آن" که این اشاره به زمان هایی دارد که پول هنوز اختراع نشده بود و معامله کالا به کالا بود.
"منابع کمیاب" : این تعبیر گویی که چون بشر زیاد است و منابع کم است ما مجبوریم به قوانین علم اقتصاد رو بیاوریم و این در صورتی است که این نظریه از نظر علمی ثابت نیست و هنوز نمی توان ادعا کرد که منابع کره زمین برای بشر محدود است.
لودویک وان نیرز : علم اقتصاد منطقی برای اتخاذ تصمیمات عقلائی با در نظر گرفتن محدودیت های مختلف است.
رابینز: اقتصاد علمی است که رفتار بشری را به صورت رابطه بین منابع و عوامل تولید کمیاب که موارد استعمال مختلف دارند و هدف های مادی بشر که نامحدود است، مورد مطالعه قرار می دهد. در این تعریف گفته شده «هدف های مادی بشر» این همان امیال ماست
آلفرد مارشال: علم اقتصاد بررسی کردارهای انسان در رفتارهای عادی زندگی یعنی کسب درآمد و تمتع از آن برای زندگی کردن.
مارگت : اقتصاد جدید باید نشان دهد که چگونه تغییرات و تحولات سیستم یعنی اقتصاد جامعه در مجموع خود، روی کردارها و تصمیمات افراد عمل می کند.
برخی از دانشمندان مکتب اقتصادی را مختص به توزیع ثروت و علم اقتصاد را مختص به تولید ثروت دانسته اند. خود شهید صدر می گوید مثلا وقتی می خواهیم تولید گندم کنیم و به خودکفایی برسیم و علم اقتصاد به ما می گوید که از چه پارامترهایی استفاده کنید که تولیدتان زیاد شود
اما در مکتب اقتصادی شیوه توزیع ثروت بحث می شود، مثلا در توزیع ارث نظام اقتصادی اسلام می گوید که به مرد دو برابر زن بدهید و یا دیه زن نصف مرد است
به عبارت دیگر می گویند که علم اقتصاد کلی و عمومی است و بین همه کشورها یکی است اما نظام اقتصادی کلی نیست و در هر مکتب به یک صورت است.
در قرآن یک سری آیاتی داریم که به مهم ترین نیازهای اقتصادی و مادی انسان توجه کرده، مثال آب، که خیلی از جنگ های کشورها به خاطر آب بوده است... «و انزل من السماء ماء فاخرج به الثمرات رزقا لکم» مساله رزق و آب در این ایه مطرح شده است(سوره بقره آیه 22)
«اولم یر انا نسوق الماء الی الارض الجرز فنخرج به زرعا تاکل منه انعامهم و انفسهم» باز مساله آب است که مطرح شده است.
«والانعام خلفها فیها دفء و منافع فیها تاکلون» مساله گوشت که یک مساله اقصادی است یا پشم و غیره دارند که در تهیه لباس که یک نیاز است استفاده می شود
«هوالذی انشا جنات معروشات و غیرمعروشات و النخل و الزرع مختلف اکله و الزیتون و الرمان متشابه و غیر متشابه و من کل تاکلون لحما طریا و رزقکم من الطیبات تستخرج منه حلیة تلبسونها یا بنی آدم قد انزلنا الیکم لباسا یواری سوئاتکم و ریشا ، جَعَلَ لَکُمْ سَرَابِیلَ تَقِیکُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِیلَ تَقِیکُم بَأْسَکُمْ »
323/905/ع