به گزارش پایگاه تخصصی وسائل کتاب «اقتصاد خرد با نگاهی به مباحث اسلامی» حاصل چندین سال تدریس اقتصاد خرد متعارف؛ استاد سید محمد کاظم رجایی بوده است. ایشان مزیت کتاب خویش که در دو جلد نگاشته شده، را در این می‌داند که در راستای بومی سازی این دانش، افزون بر بیان ادبیات اقتصاد خرد متعارف، به صورت فشرده به مبانی بحث ورود پیدا نموده و به اختصار ادبیات اقتصاد اسلامی در زمینه مباحث خرد را ارائه می‌کند و همچنین تلاش وی این بوده که مثال‌ها و تمرین‌هایی از اقتصاد ایران را نیز ارائه نماید. آقای رجایی که آثار دیگری همچون «درآمدی بر مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص‌های آن» و «ماهیت بهره و کارآیی اقتصادی آن» را در کارنامه خویش دارد در کتاب خویش ضمن ارایه تعریفی از علم اقتصاد، به بحث در مورد معنی، موضوع، وظیفه و هدف اقتصاد خرد پرداخته و نظریه مبتنی بر اقتصاد خرد را بیان کرده است. آنگاه به بیان مفهوم انسان اقتصادی و جایگاه انسان در اقتصاد اسلامی با گرایش خرد پرداخته و تحلیلی فلسفی از جایگاه ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی در اقتصاد ارایه نموده است.
علم اقتصاد و نظریه اقتصاد خرد عنوان فصل اول این اثر است که مولف در آن به تعریف دانش اقتصاد با نگرش خرد، هزینه فرصت و روش شناسی بحث اختصاص یافته است. به دلیل اینکه تعریف یک علم بیان کننده عصاره آن دانش است، تلاش شده است تا در این فصل خلاصه اقتصاد خرد با بیانی ساده و توصیفی ارائه شود. یکی از مباحث مهمی که در این فصل مولف آنرا توضیح می‌دهد وظیفه اقتصاد خرد است که در آن بیان شده" نظریه اقتصاد خرد وظیفه دارد تقاضای عوامل تولید از سوی موسسه تولیدی و عرضه عوامل از سوی خانوار و جریان پول از موسسه تولیدی به خانوار و در نتیجه فضای تلاقی آنها، یعنی بازار عوامل تولید و چگونگی شکل‌گیری قیمت عوامل تولید را مطالعه و بررسی کند."[1]
انسان اقتصادی عنوان فصل دوم اثر آقای رجایی است. از آنجا که اقتصاد خرد به بررسی رفتار انسان اقتصادی می‌پردازد، مولف در این فصل کتاب خویش به این موضوع پرداخته و با مبحث انسان عقلایی کتاب خویش را آغاز و پس از آن نیز این انسان را از جهت اینکه فرض یا واقعیت است؛ نقد و بررسی می‌کند. انسان اقتصادی در اقتصاد اسلامی عنوان مبحث بعدی است که در آن نوشته شده" انسان دارای نیازهای مادی و معنوی، دنیوی و اخروی و فردی و اجتماعی است. زنجیره این نیازها بر پایه اهداف نزدیک و میانی و نهایی اولویت بندی می‌شود. برآورده شدن نیازهای مادی در راستای دستیابی به هدف متعالی اهمیت دارد. به این معنا که برآورده شدن نیازهای مادی انسان باید زمینه ساز رشد و تکامل روح او، ترویج و گسترش اخلاق و معنویت در جامعه و در مسیر تقرب به خداوند باشد."[2]
ارزش‌ها و اقتصاد سومین فصل از کتاب اقتصاد خرد با نگاهی به مباحث اسلامی را شامل گشته است. مباحثی که در این فصل به تبیین آن پرداخته شده شامل اقتصاد اثباتی و اقتصاد هنجاری، سیر تاریخی بحث اثباتی- هنجاری، خنثایی ارزش در اقتصاد و ضرورت بومی سازی علم اقتصاد است که در آن مولف می‌نویسد" پس باید تامل کرد که چگونه می‌توان ارزش‌های بومی و اسلامی را جایگزین این ارزش‌ها نمودو اقتصادی مبتنی بر ارزش‌های بومی به دست آورد."[3]
عرضه، تقاضا و تعادل در قالب کلی، کشش، تحلیل‌هایی بر اساس عرضه و تقاضا فصول چهارم تا ششم کتاب حاضر را شامل می‌شود
نظریه رفتار مصرف کننده فصل هفتم این اثر را شامل شده که در این فصل رفتار مصرف کننده از روش مطلوبیت بررسی شده است. این روش با گذشت زمان توسعه یافته و به روش منحنی‌های بی‌تفاوتی تبدیل گردید. تقریبا بنیانگذار روش شمارشی مطلوبیت که در این فصل مورد بحث قرار می‌گیرد، بنتام است که در ادامه مختصری از وی و نظریه اش توضیح داده می‌شود. مباحثی که در این فصل تبیین گشته شامل پارادوکس ارزش، مطلوبیت کل و مطلوبیت نهایی، تعادل مصرف کننده و قید بودجه است و در نهایت اثر درآمدی و جانشینی آخرین مبحث این فصل را شامل می‌شود.
در فصل هشتم این اثر که جلد اول آن در تابستان ۱۳۹۱ با همکاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و موسسه امام خمینی(رحمه الله علیه) به چاپ رسیده؛ نظریه رفتار مصرف کننده است. از اهداف و انتظارات نویسنده این است که دانشجویان گرامی پس از مطالعه این فصل بتوانند منحنی تقاضای استراحت را استخراج نموده و اثر جانشینی و درآمد را با نمودار تفکیک کرده و منحنی بی‌تفاوتی را همراه با اصول حاکم بر آن استخراج و ویژگی‌های آن توضیح دهند و از این قبیل امور را انجام دهند.
و اما منحنی تقاضای سازگار با مبانی اقتصاد اسلامی فصل نهم کتاب را شامل شده است. این فصل ابتدا مبانی فلسفی نظریه تقاضا در اقتصاد کلاسیک را بررسی نموده و پس از آن این مبانی را در اقتصاد اسلامی پیگیر می‌شود. و سپس مبحث را با منطق تقاضا کننده در اقتصاد اسلامی ادامه می‌دهد که در آن بیان شده" وقتی یک گام به عقب می‌رویم و به مبانی اندیشه مطلوبیت می‌رسیم، نه تنها با مبانی دینی ما تفاوت می‌کند، بلکه اختلاف فاحش دارد. در مبانی ما، انسان اسیر لذت و الم مادی، انسانی هواپرست و مذموم است. توجه به خواسته های نفس اماره انحراف از مسیر توحید و یکتا پرستی و شرک است. نه تنها این نوع لذت و الم مادی صرف، معیار خیر و شر نیستند و سعادت فرد و جامعه در گرو حداکثر سازی آنها نیست، که برعکس، هرچه انسان بتواند از لذت‌های زود گذر دوری کند و با هوا و هوس مبارزه کند، سعادتمندتر است."[4]
این فصل با جمع بندی به پایان میرسد که در آن مولف آورده" نظریه تقاضا در صورتی اسلامی است که با مبانی معرفت شناختی، جهان شناختی و انسان شناختی اسلام سازگار بوده، لذت و رنج ابدی را ملاک انتخاب قرار داده و منابع و امکانات محدود، با رعایت ارزش‌های ایجابی و سلبی اسلامی و رعایت حقوق دیگران، به خوبی تخصیص داده شوند." [5]
اخرین فصل این اثر ۱۹۸صفحه ای بررسی رفتار تولید کننده است که مباحثی چون تولید و حداکثر سازی سود، عوامل تولید و ویژگی‌های منحنی‌های تولید یکسان را به خواننده کتاب ارائه می‌دهد.
لازم به ذکر است که آقای رجایی جلد دوم کتاب «اقتصاد خرد با نگاهی به مباحث اسلامی» که شامل۲۵۰ صفحه و ده فصل می‌باشد؛ را در سال ۱۳۹۶ و با کمک موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به منصه ظهور رسانید.
از ویژگی‌های این کتاب که برای دانشجویان رشته اقتصاد و علاقه مندان به این رشته تالیف گشته، پرسش های جداگانه هر فصل و همینطور منابعی که برای مطالعه بیشتر بیان نموده است. قیمت جلد اول این اثر ۴۳۰۰تومان و جلد دوم آن با قیمت ۱۳۵۰۰تومان در بازار موجود می‌باشد.
پی‌نوشت:
[1] کتاب «اقتصاد خرد با نگاهی به مباحث اسلامی» ، دکتر سید محمد کاظم رجایی ،ص 14
[2] همان،ص27
[3] همان،ص 47
[4] همان،ص 149
[5] همان، ص164
323/603/ع