به گزارش سرویس سیاست پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، رساله دکتری «نقش شیوه اجتهادی امام خمینی(ره) در تولید اندیشه سیاسی و پاسخ به مسائل سیاسی» توسط غلامحسن مقیمی نگاشته شده است.
محمدجواد ارسطا، استاد راهنما و نجف لک زایی، استاد مشاور این پایان‌نامه در دانشگاه باقرالعلوم (ع) بودند.
چکیده:
شیوه اجتهادی امام(ره) با نقادی اجتهاد مصطلح و با نگاه جامع و نظام وار به دین، در پیدایش «نظریه فقه حکومتی و نهادی» و نوزایی اندیشه سیاسی ایران نقش اساسی داشته است.
اما باوجود اقبال فزاینده نسبت به اندیشه سیاسی امام(ره) همچنان مبانی، مؤلفه‌ها و زوایای روشی اندیشه سیاسی امام(ره) مهجور و ناشناخته باقی‌مانده است.
بدین لحاظ، پژوهش در زوایا و ابعاد روش اجتهاد امام(ره)، کاری بنیادی و تأثیرگذار است. ازاین‌رو مسئله این نوشتار این است که چگونه می‌توان فرآیند شیوه اجتهادی امام(ره) را در مورد تولید اندیشه فقهی– سیاسی، مدل‌سازی و با مصادیق عینی نشان داد؟
این نوشتار تلاش می‌کند تا با «روش‌شناسی روش اجتهاد » که مبتنی بر «فلسفه مضاف» است، مکتب اجتهادی امام(ره) را، در عرصه تولید اجتهادی اندیشه سیاسی و پاسخ به مسائل سیاسی، مورد تأمل قرارداده و مؤلفه‌های آن را استخراج کند.
با نگاه فرانگرانه فلسفه مضاف می‌توان گفت که در درون سبک اجتهادی امام خمینی(ره) چهارعنصر پویا و درهم‌تنیده یعنی «نص»، «موضوع»، «روش» و «افعال مکلفین» وجود دارد.
این عناصر به علت داشتن مبانی و مبادی تصوری و تصدیقی خاص خود، در یک کنش و واکنش منطقی قرارگرفته و موجب تولید اندیشه سیاسی کارآمد می‌شود.
شیوه اجتهادی امام(ره) موضوعات و افعال شهروندان را انتزاعی، فردی وایستا نمی‌بیند بلکه افعال و احکام مکلفین را در درون نهادها، نظام‌های پیچیده اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در عرصه نظام سیاسی داخلی و خارجی موردمطالعه قرار می‌دهد.
با توجه به مبانی و مبادی کلامی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی حضرت امام(ره) می‌توان گفت که روش اجتهادی امام(ره)، نصوص و موضوعات سیاسی – فقهی را با توجه به نگاه اجتهادی جامع، از مجرای آرمان‌ها و واقعیات، حق و تکلیف، جمهوریت و اسلامیت، مشروعیت و مقبولیت، فطرت مخموره و فطرت محجوبه موردمطالعه قرار می‌دهد.
از این رو تولید امر سیاسی «دو وجهی» لازمه گریزناپذیر آن است. اما این دو ساحت وقتی به نظریه حکومتی امام (فقه حکومتی جامع) می‌رسد عملاً ساحت واحد می‌یابد یعنی مفاهیم به‌ظاهر متعارض (به‌عنوان مطالعه موردی مشروعیت و مقبولیت) در درون حکومت ولایی ایشان به هم‌نشینی و هم‌آوایی می‌رسند./102/م