به گزارش خبرنگار سرویس مسائل مستحدثه پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، حجت الاسلام احمد مروارید، استاد حوزه علمیه مشهد، در نشست روان شناسی از منظر فقه اسلامی که در مدرسه عالی خواهران جامعه المصطفی برگزار شد به بررسی تقابل تداعی ازاد و حرمت اذلال نفس و اشاعه فحشا پرداخت.
وی با اشاره به موضوع تداعی آزاد و تقابل آن با فقه اسلامی اظهار کرد: یک عنصر محوری در روانکاوی بحث تداعی آزاد است. تداعی آزاد به این معناست که کسی که مراجعه به روانکاو می کند، در جلسه روانکاوی، هر آنچه از ذهن او می گذرد، بیان می کند.
وی گفت: ممکن است مواردی که از ذهنش می گذرد، دردناک باشد یا بی ربط باشد ولی هر انچه از ذهنش می گذرد به زبان می آورد، تعبیر عامیانه این است که بلند بلند فکر می کند.
حجت الاسلام مروارید افزود: اگر عنصر مهم تداعی آزاد است و عنوان می شود که با آموزه های مذهب سازگار نیست؛ چرا که داریم هر چیزی را نباید بگوییم. وقتی این به ذهن انسان می آید، قاعدتا مقاومتی به وجود می آید که بر روند روان تحلیلی گری تاثیر می گذارد.
این استاد حوزه علمیه مشهد اظهار کرد: البته این نکته را باید متذکر شد که در روان تحلیل گری این گونه نیست که مراجع را تحت فشار قرار دهیم، نمی گوییم ساکت نباش و حرف بزن. اتفاقا می گوییم مقاومت مراجع همکاری است و باید به مقاومت او احترام گذاشت.
وی افزود: در این موقعیت، مراجعه کننده چه کاری کند؟ دو راه دارد یکی اینکه به جلسه روانکاوی نمی رود و دوم اینکه می آید و همچنان با این مقاومت دست به گریبان است. ما می خواهیم به این بپردازیم که آیا این تقابل وجود دارد یا خیر؟
حجت الاسلام مروارید افزود: آن چیزی که ما شنیدیم این است که گناهانت را نباید بازگو کنی. بازگو کردن گناهان نزد دیگران جایز نیست. این حکمی است که ما شنیدیم و درست هم هست.
این استاد حوزه علمیه مشهد اظهار کرد: منتهی اگر از جهت فقهی بخواهیم دقیق بررسی کنیم، ما وقتی آیه و روایت را بررسی می کنیم، می بینیم به این عنوان که گناهت را بازگو نکن نداریم؛ بلکه دو عنوان هست که چون بازگو کردن گناه مصداق برای این دو عنوان است جایز نیست.
حرمت اشاعه فحشا و حرمت اذلال نفس
وی گفت: این دو عنوان، بحث حرمت اشاعه فحشا و حرمت اذلال نفس(ذلیل و خوار کردن نفس) است. چون اشاعه فحشا حرام است و چون اذلال نفس جایز نیست، می گوییم گناه خودت را نزد دیگران بازگو نکن.
این استاد حوزه علمیه مشهد اظهار کرد: در مورد حرمت اذلال نفس از روایات فهمیده می شود، همانطور که انسان حق ندارد به جسمش ضرر برساند، به آبروی خود نباید ضرر وارد کند.
حرمت اذلال نفس قاعده فقهی است
وی گفت: بنابراین انسان باید کرامت و عزت خود را حفظ کند و شخصیت خودش را نزد دیگران خوار نکند و این حرمت اذلال نفس به نظر می رسد که قاعده فقهی باشد.
وی گفت: بیشتر از اینکه یک حکم فقهی باشد، قاعده فقهی است. یعنی یک حکمی است که در ابواب مختلف فقه می توانیم از آن استفاده کنیم.
استاد حوزه علمیه مشهد بیان داشت: بنابراین اذلال نفس بدون شک شرعا حرام است و اما دو نکته را باید توجه داشت، نکته اول اینکه آیا مطلقا اذلال نفس حرام است؟ در پاسخ باید گفت به نظر می رسد که مطلق نیست.
وی افزود: اینکه چه کارهایی اذلال نفس است و چه کارهایی اذلال نفس نیست. خیلی محدوده اش مشخص نیست.
این استاد حوزه علمیه مشهد افرود: در مورد حرمت اشاعه فحشا، آیه شریفه بر دلیل ان اشاره می کند، خداوند در قران می فرماید:«اِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ، کسانی که دوست دارند که زشتکاری در میان آنان که ایمان آوردهاند شیوع پیدا کند، برای آنان در دنیا و آخرت عذابی پر درد خواهد بود و خدا(ست که) میداند و شما نمیدانید.».
وی ابراز کرد: وعده به عذاب داده شده است و این خود نشان می دهد که این گناه کبیره است. گناهانی که در ایه وعده عذاب داده شده است، گناه کبیره به شمار می رود.
این استاد حوزه علمیه مشهد افرود: بنابراین اشاعه فحشا جایز نیست. مصداق اشاعه فحشا این است که یک نفر کارهای زشتی را انجام داده باشد و با افتخار بگوید که من این کارها را انجام دادم یا در جمعی بگوید من این کارها را انجام دادم.
آیا تقابل با آزاد حکم فقهی در تقابل است
حجت الاسلام مروارید گفت: سوال ما این بود که آیا تداعی آزاد با آن حکم فقهی در تقابل هست یا خیر؟
وی ابراز کرد:قاعدتا اگر ببینیم در تقابل هست یا خیر باید متمرکز شویم روی حرمت اشاعه فخشا و حرمت اذلال نفس.
این استاد حوزه علمیه مشهد افرود: با این عنوان که گناهت را بازگو نکو، روایتی نداریم. باید ببینیم این دو، در اینجا چه صورتی پیدا می کند.
حجت الاسلام مروارید گفت: در مورد اشاعه فحشا در آیه داریم که «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه»، نکته اول که در آیه، این است که طرف بخواهد اشاعه فحشا کند و دنبال این هست.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: نکته دیگر اینکه آنچه در آیه هست اشاعه و شیوع دادن است؛ بنابراین در جایی حرام است که اشاعه صدق کند.
این استاد حوزه علمیه مشهد افرود: در جلسه ای که تنها مراجع و روانکاو هست و کس دیگری نیست و این صحبت ها میان مراجع و روانکاو انجام می شود و روانکاو هم بر اساس پایبندی به منشور اخلاقی نباید این صحبت ها را به بیرون منتقل کند به نظرم صدق اشاعه اینجا مشکوک است که عنوان اشاعه صدق کند.
این استاد حوزه علمیه مشهد افرود: و دوم اینکه ایا قصد مراجعه این است که اشاعه فحشا کند؟ اتفاقا ان چیزهایی که به زبان می آورد برای خودش خیلی دردناک است. به نظر می رسد حرمت اشاعه فحشا در اینجا صدق نمی کند.
بررسی تقابل تداعی ازاد و حرمت اذلال نفس
حجت الاسلام مروارید گفت: توجه دارید که احکام بدو گونه است، احکام ظاهری و احکام واقعی. احکام واقعی بر دو گونه اولی و ثانوی است.
وی ابراز کرد: حرمت اذلال نفس را از طریق حکم واقعی ثانوی بررسی کنیم. اینجا در بحث حکم واقعی ثانوی، ما در مورد یک وضعیت عادی صحبت نمی کنیم و شرایط ویژه و وضعیت استثنایی است.
حجت الاسلام مروارید گفت: فرض کنیم شخصی زندگی خانوادگی، شخصی و روابط اجتماعی او مختل شده است. زندگی روزمره او دچار اختلال شده است. نمی تواند ادامه بدهد. دقیقا مانند اینکه با کسی که مشکل جسمی دارد، قیاس کنید.
این استاد حوزه علمیه مشهد افرود: یعنی حرمت اذلال را به آن معتقد هستیم، اما در شرایط ویژه همین کار حرام، حلال می شود، همچنانکه بیماران جسمی این گونه است. مثلا رجوع به پزشک غیر هم جنس. نباید بدن بیمار لمس شود، اما اگر واقعا پزشک هم جنس نیست و شرایط ویژه است و نمی تواند ادامه دهد، در اینجا اقایان فتوا می دهند که جایز است؛ بنابراین اگرچه این کار حرام است، اما در شرایط ویژه می تواند تجویز شود.
حجت الاسلام مروارید با طرح این پرسش که در اتاق روانکاوی هر انچه که مراجعه مطرح کند، اذلال نفس رخ داده است، گفت: قاعدتا در جایی که اذلال نفس رخ دهد، حرمت است. اگر اذلال نفس نیست، حرمتی نیز نیست.
وی ادامه داد: اینکه یک مراجع می آید و می گوید این کار را انجام دادم و صحبت سر قضاوت نیست. فضای روانکاوی عاری از قضاوت است؛ از این رو در فضای قضاوت نیست و می خواهیم پدیده را بررسی کنیم که چه هست.
این محقق و پژوهشگر حوزوی افزود: بررسی می کنیم که در روان فرد قضیه چیست. اگر فضای قضاوت گری نیست؛ بنابراین این طور نیست که بگوییم مراجع پیش روانکاو خوار شد؛ بنابراین با توجه به اینکه اذلال نفس رخ نمی دهد، حرمتی هم نیست.
وی گفت: بحث اخر حکم ظاهری است. نهایتا شما شک می کنیم. اینجا اصلی که پیاده می شود، اصل برائت است. چون اصل برائت در جایی که به ضرر دیگران باشد، جاری نمی شود.
حجت الاسلام مروارید افزود: نهایتا شک می کنیم که اذلال نفس است یا خیر؟ حرام است یا خیر؟ اصل برائت جاری می شود. نتیجه این می شود که این تقابلی که میان تداعی ازاد و حزمت اذلال نفس احساس می شود، به نظر می رسد تقابل بدی نیست و با بازخوانی متون دینی و با شناخت فرایند روان تحلیل گری، فهمیده می شود تقابل وجود ندارد./629