به گزارش خبرنگار پایگاه تخصصی وسائل کتاب اقتصاد از مجموعه طرح ۲۳جلدی «از نگاه نبوی» می‌باشد که این دفتر به همت دکتر زهیر صیامیان گرجی تالیف گشته است. در این اثر کوتاه ۶۳ صفحه‌ای تلاش شده سنت (قول، فعل و تقریر) آخرین فرستاده خدا در مورد اقتصاد با استفاده از منابع متقن منعکس شود تا تلالو فکر و عمل رسول الله، هم روح و جان خوانندگان کتاب را صیقل دهد و هم به مشکلات اقتصادی کنونی پاسخ مناسب ارائه دهد.
در مقدمه این فصل مولف می‌نویسد" حیات اقتصادی جزء ابعاد مهمی است که می‌خواهد به بخش قابل توجهی از نیازهای معیشتی انسان پاسخ دهد. از این نظر، اقتصاد و چگونگی تدوین و تنظیم روابط اقتصادی میان افراد در یک جامعه، جزء مهمترین شاخص‌های هر مکتب است. اسلام نیز به عنوان اندیشه‌ای برآمده از نصوص دینی برای حل مسائل اقتصادی جامعه انسانی پاسخ‌ها و راه حل‌های مناسبی ارائه می‌دهد."[1]
اقتصاد حجاز در آستانه بعثت اولین بخشی است که مولف به تبیین آن پرداخته است. در این فصل ابتدا به نحوه‌ی تجارت و عوامل رونق بازار مکه اشاره شده و بیان میشود"مکیان در آغاز نقش حاشیه ای و جزئی در تجارت عربستان داشتند؛ اما با افول و انحطاط دولت‌های شمال و جنوب عربستان و رکود روزافزون بازارهای این مناطق، نقش مکه و بازار آن هر روز عمده‌تر شد."[2] در ادامه به نقش هاشم بن عبدمناف جد پدری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای جلوگیری از نابودی مکه سخن گفته شده که یکی از اقدامات ایشان این بود که" قبایل راهزن را در سود ناشی از تجارت کالاها شریک و انها نیز در عوض امنیت راه‌های بازرگانی را تضمین کند."[3] فاصله طبقاتی موضوع بعدی است که مولف به آن پرداخته و پس از نیز برده داری و ظلم‌هایی که در حق بردگان روا می‌شد، سخن گفته شده که یکی از این ظلم ها وادار کردن کنیزان به تن فروشی و سپس فروختن فرزاندان آنها به عنوان برده است.
مولف تنها به اوضاع اقتصادی مکه بسنده نکرده و از اوضاع قبایل و عشایر مکه و همینطور مردم مدینه سخن گفته است که در مورد مدینه خواننده کتاب می‌خواند" تجارت و بازرگانی در این شهر نیز رایج بود، اما به دلیل وجود زمین‌های کشاورزی و اراضی حاصلخیزی که در این شهر وجود داشت،کشاورزی وجه غالب اقتصادی در یثرب بود."[4]
پیامبر،کار و تلاش عنوان فصل دوم است. در مقدمه این فصل، آقای صیامیان می‌نویسد" کار مهمترین عامل در رشد و شکوفایی تمدن بشر بوده است و در آموزه‌ها و اصول دین اسلام، بارها انسان به کار و تلاش توصیه شده است و زندگی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)خود گواه این امر است."[5]
در ادامه به دوران جوانی آخرین فرستاده خدا و تلاشی که ایشان در کار بازرگانی و تجارت می‌نمودند، اشاره شده است و پس از آن چند حدیث در مورد کار کردن از ایشان اورده شده که یکی از این احادیث چنین است" جهاد فقط شمشیر زدن در راه خدا نیست، بلکه تامین خود و سرپرستی امور خانواده و بی‌نیازی از مردم نیز جهاد است." [6]
سپس گفته شده که تنها کار کردن اهمیت ندارد بلکه نیت و هدف فرد در کار و تلاش نیز همان اندازه مهم است که تلاش برای کسب رزق و روزی حلال دارای اهمیت است. یکی از شغل‌هایی که حضرت خاتم الانبیا به آن تاکید می‌ورزیدند، دامداری و کشاورزی گفته شده و از جمله دلیل آن به علت نقشی که در تامین مواد خوراکی مورد نیاز مردم و تداوم آبادانی دارند، است.
پس از بیان اهمیت این دو کار، مولف تجارت را در نظر پیامبر تشریح نموده و گفته" باید توجه کرد که در منطق اقتصادی اسلام و سنت پیامبر ارزش مداری و سودآوری تنها ملاک و معیار تجارت و خرید و فروش نیست، بلکه مانند سایر پدیده‌های اقتصادی این مورد نیز تابعی از هدف معنوی کلی اسلام است."[7]
در ادامه نیز اصول و موازین تجارت که رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) بر ان تاکید داشتند همچون راست گویی، نفی گرانفروشی، نفی احتکار و نفی کم فروشی و غش توضیح داده شده است که اقای صیامیان در مورد کم فروشی و غش بیان می‌کند" این دو، دو عمل ناپسند دیگر از دیدگاه اسلام در رابطه با امر بازار است و قرآن در سوره‌های مطففین و هود مسلمانان را از آنان منع می‌کند".[8]
بخش سوم کتاب حاضر که انتشارات کانون اندیشه جوان چاپ اول آن را در سال ۱۳۹۴به سرانجام رساند، به موضوع تخصیص درآمدها و عدالت می‌پردازد. در قسمتی از این فصل مهمترین وظیفه اقتصادی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان رییس حکومت اسلامی، نظارت بر درآمدها و تقسیم درامدها ذکر شده است. پس از بیان این مطلب، مهمترین معیار و ملاک برای توزیع درامدها و امکانات عدالت عنوان شده و بیان میشود" اسلام مدعی است که نزد پروردگار جهان هیچ انسانی به اعتبار جنس و نژاد و خانواده دارای رتبه برتر و بالاتر نسبت به دیگران نیست و معیار برتری انسانها به یکدیگر تقوا و عمل صالح است؛ لذا این متساوی بودن جمیع مسلمانان نزد خداوند باید در حکومت اسلامی و از جمله در اقتصاد اسلامی جاری و ساری باشد." [9]
آخرین مبحث این فصل یکی از بهترین کوشش های پیامبر برای رفع فقر و تنگدستی است و ان صدقه و انفاق می‌باشد که صدقه و اشخاص واجب الصدقه و احادیثی که در این مورد از ان حضرت نقل شده به طور کامل توضیح داده و سپس گفته شده با تمام این تاکیدها، انسانها در این مورد نیز باید حکم تعادل و میانه روی اسلام را رعایت کنند. رفتارهای مصرفی پیامبر و الگوی مصرف آخرین بخش کتاب حاضر است و پس از آن مولف کتاب را با جمع بندی به پایان میرساند که در ان آورده" منش فردی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در حوزه مسائل اقتصادی در راستای نقد روندهای کسب و تولید ثروت و نیز چگونگی توزیع و مصرف آن متاثر بوده است." [10]
کتاب« اقتصاد» که در تیراژ 1000 نسخه منتشر گردیده؛ اکنون با قیمت 3000 تومان در بازار عرضه می‌گردد.
پی‌نوشت:
[1] کتاب «اقتصاد»، دکتر زهیر صیامیان گرجی ،ص 11
[2] همان،ص 18
[3] همان،ص 18
[4] همان،ص 20
[5] همان،ص 23
[6] همان،ص 25
[7] همان،ص 28
[8] همان،ص 28
[9] همان،ص 37
[10] همان،ص 59
323/602/ع