به گزارش سرویس سیاست پایگاه تخصصی وسائل، یکی از واژگانی که هرچند پیش از آن در ادبیات سیاسی کشور رایج بود، اما پس از بازسازی مفهومی توسط رهبر انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) وارد ادبیات انقلابیون شد و به تدریج جزء اصلی‌ترین شعارها و آرمانهای انقلاب گردید، مفهوم «مبارزه با مستکبران و یاری مستضعفان» بود.
این مفهوم که برگرفته از آموزه‌های مصرّح دین اسلام است، نقش مهمی در معنابخشی به عدم وابستگی انقلاب ایران به اردوگاه‌های غرب و شرق و ایستادگی ایران در جنگ هشت‌ساله تحمیلی با کشورهای متجاوز و تعمیم آرمانهای انقلاب به آن سوی مرزهای جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران ایف نمود.
بدین تربیب می‌توان گفت که مفهوم استکبارستیزی یکی از کلیدی‌تین مفاهیم برای شناخت اندیشه سیاسی حضرت امام(ره) محسوب می‌شود که فهم درست آن مستلزم آشنایی با مبانی و اصول بنیادین اندیشه ایشان می‌باشد.
کالبد‌شکافی مفهومی استکبارستیزی
حضرت امام(ره) واژه «استکبار» را برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی در پیام تشکر خود به ملت ایران جهت حضور پرشکوه در رفراندوم جمهوری اسلامی به کار بردند.
رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران «استکبار» را در مقابل «استضعاف» که واژه‌ای برگرفته از ادبیات دینی و قرآنی بود قرار داده و آن را این‌گونه تعریف نمودند: «....مستکبرین یک معنای اعمی دارد؛ یک مصداقش همان اجانب هستند که تمام ملت‌ها را ضعیف می‌شمرند و مورد تجاوز و تعدی قرار می‌دهند... هر فرد، می‌شود که مستکبر باشد و می‌شود مستضعف باشد؛ اگر من به زیر دست‌های خودم، ولو چهار نفر باشد، تعدی و تجاوز کردم و آنا را کوچک شمردم، بنده خدا را کوچک شمردم، من مستکبرم و او مستضعف.»
این سخنان نشان می د‌هد که اولاً استضعاف در اندیشه امام(ره)، امری صرفاً مادی نیست که بتوان مستضعفان را معادل فقرا و اقشار آسیب‌پذیر جامعه دانست؛ ثانیاً این مفهوم صرفاً اختصاص به مسلمین نداشته و تمام افرادی را شامل می‌شود که به نوعی مورد ظلم قرار گرفته و از حقوق حقه خویش محروم مانده‌اند.
از شاخصه‌های خاص حضرت امام(ره) که ایشان را از سایر عرفا متمایز می‌سازدد، عرفان غیرمنزوی و در خدمت جامعه ایشان است که به نوعی در مقابل این تعریف از عرفان قرار دارد که لازمه سیر و سلوک معنوی را انقطاع از جامعه و انزواطلبی می‌داند.
ایشان همان‌گونه که قیام لله را اولین گام در خودسازی و مبارزه با نفس عنوان می‌دارند، قیام علیه ظالمین و ستمگران را نیز اولین مرحله اصلاح جامعه می‌دانند که به نوعی معادل قیام لله در عرصه اجتماع می‌باشد.
امام خمینی(ره)، تحقق دیانت را جز در «اعلام محبت و وفاداری نسبت به حق و اظهار خشم و برائت نسبت به باطل»ممکن نمی‌دانند و معتقدند «خلوص عشق موحدین»، جز در «ظهور کامل نفرت از مشرکین و منافقین» میسر نخواهد شد.
عوامل مؤثر در شکل‌گیری مفهوم استکبار و استضعاف
با بررسی زمینه‌های شکل‌گیر اندیشه مبارزه با مستکبر و یاری مستضعف در آراء امام خمینی(ره) می‌توان ریشه‌های آن را در مواردی چون: عوامل محیطی و شرایط خانودگی و آموزه‌های دین مبین اسلام جستجو کرد.
عوامل مؤثر در شکل‌گیری رابطه استکباری
1.عوامل درونی: که شامل حب‌نفس(طغیان در نفس) و جهل و بی‌خبری مسلمین می‌باشد.
2. عوامل بیرونی که عبارتند از: دست‌نشاندگی دول اسلامی و عدم وحدت مسلمین؛
وظایف جامعه اسلامی قبال مستضعفین
1. اولویت در دریافت خدمات
یکی از مسائلی که رهبر انقلاب، پیوسته در دیدارهای خویش با مسؤولان نظام، پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر آن تأکید می‌نمودند، لزوم اولویت دادن به محرومان و اقشار مستضعف جامعه در خدمت‌رسانی بود به گونه‌ای که می‌فرمودند: «باید هم در متن قوانین و مقررات و هم در متن عمل و عقیده و روش و منش جامعه پیاده شود و مصلحت زجرکشیده‌ها و جبهه‌رفته‌ها و شهید و اسیر و مفقود و مجروح داده‌ها و در یک کلام، مصلحت پابرهنه‌ها و گودنشین‌ها و مستضعفین، بر مصلحت قاعدین در منازل و مناسک و متمکنین و مرفهین گریزان از جبهه و جهاد و تقوا و نظام اسلمی مقدم بشد و نسل به نسل و سینه به سینه شرافت و اعتبار پیشتازان این نهضت مقدس و جنگ فقر و غنا محفوظ بماند.»
2. اولویت در دریافت مناصب
حضرت امام(ره) غالباً پیش از برگزاری انتخابات‌ها، به برشمردن شاخصه‌ها و ویژگی‌های شخص اصلح می‌پرداختند؛ یکی از مواردی که ایشان عموماً متذکر می‌شدند، انتخاب افرادی بود که غالباً «بین متوسطین جامعه و محرومین» باشند و «کسانی که در تفکر خود خدمت به اسلام و محرومان را اصل قرار داده‌اند.»
ایشان فرمودند: «مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رأی دهند که متعبد به اسلام و وفادار به مردم باشند و...طعم تلخ فقر را چشیده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین و رنج‌دیدگان تاریخ، اسلام پاک‌طینتان عارف و در یک کلمه مدافع اسلام ناب محمدی باشند و افرادی را که طرفدار اسلام سرمایه‌داری، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بی‌درد، اسلام منافقین، اسلام راحت‌طلبان و...در یک کلمه اسلام آمریکایی هستند، طرد نموده و به مردم معرفی نمایند.»
ابداعات حضرت امام(ره) در دفاع از مستضعفین
1.استفاده از نهادها
امام خمینی(ره) در این راستا هرچند حمایت از مستضعفین را وظیفه‌ای همگانی می‌دانستند، نهادهایی چون «بنیاد 14 خرداد» و «کمیته امداد انقلاب اسلامی» را جهت تسریع در انجام هرچه بهتر امور مستضعفان جامعه بنیان نهادند و دستور دادند «کلیه دارایی‌ها و اموال منقول و غیرمنقول دودمان منحوس پهلوی... در جهت رفع نیازهای طبقات محروم و مستمند جامعه... به مصرف برسد.»
ایشان همچنین «سازمان بسیج مستضعفین» را بنیان نهادند تا روح استکبارستیزی و یاری مظلومان را در سطوح مختلف جامعه نهادینه سازد.
2. استفاده از نمادها
حضرت امام(ره) هم از مناسبت‌ها و نمادهای موجود در جامعه همچون حج، عاشورا و ... بهره جسته و هم نمادهای جدید همچون روز قدس و ... را جهت همه‌گیر کردن نهادینه ساختن ظلم‌ستیزی در جامعه ابداع نمودند.
راه‌های رهایی مستضعفان
1.آگاه نمودن مستضعفان جهان
حضرت امام(ره) نقش علما و روشنفکران را در گسترش آگاهی در میان عامه مسلمین بسیار مهم و تأثیرگذار دانسته و بر لزوم رابطه مستمر میان این اقشار، برای آگاهی از اوضاع مسلمین در سرتا سر جهان و طراحی راهکارهایی برای «پیدا کردن راهی برای نجات کشورهای اسلامی از چنگال ابرقدرت‌های شرق و غرب و برای بیرون کردن سران کشورهای اسلامی از تحت سلطه جهانخواران» تأکید می‌نمودند.
2. ایجاد وحدت میان مستضعفین جهان
امام خمینی(ره) با طرح ایده تشکیل «حزب جهانی مستضعفین»کوشیدند نوعی وحدت و انسجام درونی در میان مظلومان و مستضعفان جهان ایجادی نموده و نهادی مشترک برای بررسی و پیگیری اوضاع و احوال و رفع مشکلات آنان به وجود آورند.
3. قیام مستضعفین علیه سران وابسته‌شان
ویژگی‌ها و اصول حکومت مستضعفین
1.محرومیت‌کشیده بودن مسؤولین؛
2. عدم خوف مقابل قدرت‌ها؛
3.برخورداری از حمایت مردم؛
4. تحقق عدالت اجتماعی؛
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
حضرت امام(ره) بیداری مستضعفان از طریق آشنایی آنان با شرایط حاکم بر خود و فهم درست رابطه استکباری حاکم بر جهان را کلید رهایی از وضع موجود عنوان می‌دارند و تشکیل حزب جهانی مستضعفین، متشکل از کل انسان‌های مظلوم عالم را زمینه‌ساز اتحاد جهانی مستضعفان در مقابل مستکبران برای رسیدن به حقوق خویش می‌دانند، ایشان براساس آموزه‌های اصیل اسلامی، غایت نهایی جهان آفرینش را استقرار حکومت جهانی مستضعفان در پرتو حکومت عدل مهدی موعود می‌دانند که تحقق آن مستلزم بیداری مستضعفا و موجب بهره‌جویی از برکات فراوان این حکومت خواهد بود./205/م
مجتبی باباخانی