به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن ملکی ابرده در جلسات اول و دوم درس گفتار فقه بانکداری اسلامی که در تاریخ 15 و 19 شهریور ماه 1396 برگزار شد تاریخ پیدایش بانک و برخی از منابع آن را تشریح نمود.
مدرس حوزه علمیه مشهد در ابتدا بنی اسرائیل را دو مرتبه به صورت چشمگیر گرفتار عذاب دانست: یک مرتبه توسط بخت النصر و مرتبه دوم توسط هرکوس که همان بلا را بر سر آنها آورد و بیت المقدس تخریب شد.
وی در ادامه پیشینه تشکیل بانک را در کشورهای بابل ، رم ، یونان و چین دانست.
وی در پایان افزود: بانک یا بانکو یک لغت ایتالیا یا یونانی بانک به معنای نیمکت است چون نیمکت هایی بوده است که می نشستند و صرافی می کردند و بعد از این جریان این کلمه به بانک موجود منتقل شده است.
تقریر این دروس در ادامه می آید:
آیه 4 تا 6 : و قضینا الی بنی اسرائیل لتفسدن فی الارض مرتین و لتعلن علوا کبیرا
این آیات حکایت داستان بنی اسرائیل را دارد که دو مرتبه به صورت چشمگیر گرفتار عذاب شدند یک مرتبه توسط بخت النصر و مرتبه دوم توسط هرکوس که همان بلا را بر سر آنها آورد و بیت المقدس تخریب شد.
قبل از ورود به بحث به برخی از منابعی که در این رابطه به تحریر درآمده است اشاره می شود.
بانک از نگاه اسلام آقای فیاض
فروش اقساطی
بانکداری بدون ربا
پول ارز و بانکداری
جعاله در بانکداری اسلامی
مساله ربا و بانک جلد 20 مجموعه آثار شهید مطهری
مقدمات برای ورود به بحث:
برای ورود به این بحث توجه به یک پیشینه تاریخی لازم است.
پیشینه تاریخی
آنچه در زندگی اجتماعی انسان قابل ذکر است دو صورت دارد یکی اتفاقاتی که قبل از میلاد مسیح بوده و دیگری چیزهایی که بعد از میلاد بوده است.
در دو هزار سال قبل از میلاد اتفاقات اجتماعی مهمی رخ داده است یکی از جریان ها در این سال ها جریان بابل یا رودان یا بین النهرین است که مهد مدنیت انسان بوده است در این بابل بر اساس قرآن که آیاتی در ابتدا تلاوت شد داستان بخت النصر ارتباط دارد با حاکمیت انسان بر روی زمین و قانون همورایی که 282 ماده برای آن ذکر می کنند.
بخت النصر که بخت به معنای پسر است و نصر به معنای بت بوده است. در پیدایش این فرد را ذکر می کنند که مادرش با فرد غریبه ای زنا کرد و این بچه به دنیا آمد ولی به خاطر ترس از مردم این بچه را در کنار بتی رها کرد لذا از آنجا به بعد معروف شد به بخت النصر.
بعد از بابل کشور رم و یونان و چین مطرح است.
این چهار کشور قبل از میلاد مسیح مطرح بوده است مثلا 105 سال قبل از میلاد در چین کاغذ اختراع می شود که بعد داد و ستدهای مالی شکل منظم تری پیدا می کند.
اما ایران در دوره ساسانیان پول ها جابجا می شده بحث سک یا شیک که معادل چک بوده است این از ایران جریان چک به اروپا منتقل می شود.
در قرون وسطی از قرن 5 بعد از میلاد تا 15 که بانک شکل گرفته است و بیشتر در دست یهودیان بوده است در این دوره قرون وسطی بانکداری در اختیار یهود قرار می گیرد. مسیحیان با بانکداری مخالف بوده اند به خاطر این که گرفتار ربا بوده است تا این که در قرن 19 میلادی بانک شکل مدون اداری پیدا می کند.
در ایران قبل از این که بانک مدون فعلی باشد صرافی بوده است اولین زمان که بانک در ایران شکل گرفت توسط یک شخصیت فرانسوی در سال 1243 شمسی بوده است.
میرزا ملکان خان کتاب ضرورت بانکداری را می نویسد ومحمد حسین امین به ناصرالدین شاه نامه ای می نویسد برای بحث بانک و در سال 1266 بانکی به نام بانک شرقی ایجاد می شود. این بانک توسط انگلیسی ها ایجاد می شود که مرکز آن در لندن بوده است. که چند شعبه در ایران داشته است. در همین سال پولهای کاغذی چاپ می شود و قرض و سود مطرح می شود و در ودیعه ها 5/2 سود می گرفتند و 6 درصد برای ودیعه های یک ساله.
مقدمه دوم: لغت و اصطلاح بانک
بانک یا بانکو یک لغت ایتالیا یا یونانی بانک را به معنای نیمکت گرفته اند چون نیمکت هایی بوده است که می نشستند و صرافی می کردند و بعد از این جریان این کلمه به بانک موجود منتقل شده است که در عرب مصرف گفته شده است که جمع آن مصارف است البته عرب البنوک هم استفاده می کند با این که عربی نیست.
323/907/ع