به گزارش خبرنگار پایگاه تخصصی وسائل علم اقتصاد یکی از علوم و معارف انسانی است که در زیر مجموعه علوم اجتماعی قرار گرفته است. اقتصاد از یک طرف رابطه تنگاتنگی با زندگی و مسائل روزمره مردم دارد و از سوی دیگر، تبیین تئوری‌های اقتصادی می‌تواند نقش فراگیری حتی در حوزه‌های غیر اقتصادی و ارائه رهنمودهای سیاست گذاری برای دولت مردان و صاحبان حرف و مشاغل داشته باشد. به همین علل آقایان دادگر و رحمانی با تالیف «مبانی و اصول علم اقتصاد» گامی در این مسیر برداشته‌اند.
عنوان فصل اول این کتاب440صفحه‌ای علم اقتصاد و نظام اقتصادی است که به کلیاتی از این علم می‌پردازد. شروع فصل با تعریف چنینی از این علم آغاز می‌گردد" اقتصاد علم تخصیص بهینه منابع و علم انتخاب است. البته تولید و توزیع و مصرف در واقع محورهای اصلی موضوع علم اقتصاد هستند".[1] مبحث بعدی اقتصاد اثباتی و دستوری است که از اولین مطالبی است که در علم اقتصاد مطرح شده و دارای پیامدهای قابل توجه علمی و عملی است ، تفکیک این دو اقتصاد و بیان مشکلی که در این امور وجود دارد را مولفان به طور روشن و واضح توضیح می‌دهند و سپس درباره قلمرو این علم چنین بیان می‌کنند" عمده‌ترین موضوعات اقتصاد، تولید، توزیع و مبادله و مصرف است. به همراه این موضوعات عناصر دیگری نیز مطرح هستند، مسئله سرمایه گذاری برای رسیدن به تولید نقش اساسی دارد، از این رو، سرمایه گذاری، یک موضوع تعیین کننده در اقتصاد است."[2] سیر اجتماعی تحولات اندیشه اقتصادی عنوان مبحث بعدی است که در ادامه این فصل تبیین می‌گردد. در واقع اندیشه اقتصادی که در حال حاضر بر نظام‌های مختلف حاکم است، در طول زمان تحولات قابل توجهی به خود دیده است که از جمله این تحولات، تحولاتی لست که قبل از میلاد مسیح و قرون وسطی صورت پذیرفته بود که با توجه به آنچه مولفان در این باره گفته اند متوجه می‌شویم در این دوران عدالت اقتصادی خیلی مورد تاکید بزرگان و اندیشمندان بوده است.
شعبه ها و گرایش‌های اصلی اقتصاد عنوان مبحث آخر این فصل است که در آن برخی از این گرایش‌ها که عمدتا نظری و علمی هستند اشاره شده است من جمله اقتصاد خرد، کلان، اقتصاد ریاضی و اقتصاد سنجی و مواردی از این قبیل که هر کدام مختصرا توضیح داده شده است. از انجا که مخاطب اصلی این کتاب طلاب و دانشجویان هستند، پس از پایان فصل با نمونه سوالات و مسائل آن فصل مواجه شده که یقینا حل آن به یادگیری بهتر مطلب کمک خواهد کرد.
در فصل دوم این کتاب که تا سال 1391، به چاپ دوازدهم رسید، مفاهیم و تکنیکهای اساسی بررسی می‌شود. مطالب این فصل در دو بخش عمده تنظیم می‌شود: در بخش اول به پاره ای از مفاهیم اقتصادی اولیه چون کالاها و خدمات و انواع آن اشاره شده و در بخش دوم ، برخی از تکنیکهای اقتصادی ضروری مطرح می‌شود که می‌توان از موضوعات الگو و تئوری اقتصادی،الگوی چرخه درآمد، کالا و پول و کارآیی و عدالت نام برد که در توضیح آن بیان شده" اگر کارشناسان و سیاست گذاران از چنان تعهد و تخصصی برخوردار باشند که هم به مصلحت و عدالت توجه داشته باشند و هم برای کارآیی ارزش قائل شوند، استقرار اقتصاد سالمتری قابل انتظار خواهد بود." [3]
رفتار کارگزاران اقتصادی و مسئله تقاضا عنوان فصل سوم کتاب حاضر است که انتشارات موسسه بوستان کتاب در تیراژ 1000نسخه آن را به زیور طبع آراسته است. موضوعات این فصل عبارت از مقدمه و فروض رفتاری، منحنی بی تفاوتی مطلوبیت، عناصر عمومی در تقاضا، سلیقه و انتظارت مصرف کننده و عوامل کشش قیمتی تقاضا می‌باشد. در واقع در این فصل ابتدا به اهمیت کلی بازار، عرضه، تقاضا و فروض کلی کارگزارن اشاره شده و پس از آن عناصر عمومی تقاضا ذکر و با مسئله کشش یا حساسیت تقاضا به پایان می‌رسد.
از دیگر فصول مهم کتاب آقایان دادگر و رحمانی تعادل عرضه و تقاضا، کلیات تولید و هزینه بنگاه‌ها، قیمت و تولید در بازارهای مختلف است. در فصل هفتم مولفان به بررسی جایگاه دولت در اقتصاد می‌پردازند که در چارچوب کلی ان چنین بیان شده" اقتصاد آزاد(در قالب دست نامریی) و بدون حضور و دخالت دولت قادر نیست همه امور را به خوبی پیش برد. مثلا در امور توزیع درآمد، با رها شدن اقتصاد در دست بازار عدالت قابل قبولی لزوما بر جامعه حاکم نمی‌شود، لذا دولت می‌تواند اقتصاد را به سویی هدایت کند که توزیع از لحاظ اجتماعی پذیرفته تر گردد."[4]
در ادامه این فصل مباحثی چون دولت در تئوری اقتصادی، تحولات معاصر و اقتصاد مختلف و اموری که دولت‌ها به طور معمول در اقتصاد انجام می‌دهند، ارائه می‌گردد.
پول، بانک و سیاست پولی عنوان فصل بعدی کتاب فوق است. یکی از بحث‌های اساسی در سطح اقتصاد کلان مقوله پول، بانک و سیاستهای پولی است و یکی از محورهای جنجالی در نظریههای اقتصاد کلان اختلاف نظری است که در زمینه نقش پول و سیاست پولی بین اقتصاد دانان وجود دارد. این فصل با بیان مفاهیم کلی پول و بانک آغاز و سپس به بیان مباحثی چون مکانیسم خلق سپرده و پول، ضریب تکاثری خلق پول، بانک مرکزی و سیاست پولی و گریزی کلی به پول و بانک در ایران و اسلام می‌پردازد که در این قسمت خواننده کتاب چنین می‌خواند" با ورود اسلام در قرون وسطی، بانک داری ایران تا حدودی دستخوش تحولات جدیدی شد؛ زیرا توجه به موضوع حرمت ربا از نظر اسلام، به نحوی باعث تغییر برخی از فعالیت‌ها از نظام سنتی به نظام صرافی بدون ربا شد". [5]
فصل یازدهم فصلی است که به تورم و سطح قیمت‌ها می‌پردازد. یکی از معضلات مهم اقتصادی هر کشور در سطح کلان، تورم است. در این فصل مولفان ابتدا به ابعاد کلی تورم از جمله انواع تورم می‌پردازند و سپس آثار و عوامل این امر همچون آثار اقتصادی و غیر اقتصادی ان می‌پردازند و سرانجام در بخش سوم راه‌های مبارزه با آن را بیان می‌کنند که یکی از این راه‌ها عدم افزایش قیمت کالاها و خدمات بخش دولتی و یا افزایش حداقل به اندازه‌ی تورم طبیعی، نظارت بر قیمت گذاری و اولویت بندی در اعطای تسهیلات پولی و بانکی می‌تواند از دیگر اقدامات مبارزه با تورم در کوتاه مدت محسوب گردد."[6]
اشتغال و بیکاری عنوان فصل دوازدهم است. مسئله اشتغال و به خصوص بیکاری از عناصر مهم اقتصاد کلان است که در این فصل ابتدا چارچوب کلی آن بیان و سپس مولفان به بیان تحلیل کلی بیکاری پرداخته و درباره آثار بیکاری چنین بیان می‌کنند" بیکاری همانند تورم دارای آثار اقتصادی و غیر اقتصادی است. آثار اقتصادی بیکاری، کاهش تولید، کاهش درآمدهای افراد بیکار و در نتیجه کاهش تقاضا و حاکمیت نوعی کسادی و نهایتا رکود در فعالیت‌های اقتصادی و کاهش سرمایه گذاری برای دوره‌های بعد است." [7] در نهایت با بیان راه‌های مبارزه با این پدیده فصل به پایان می‌رسد.
در حال حاضر یکی از مقوله‌های بحث انگیز در اقتصاد، موضوع رشد و توسعه می‌باشد که به علت اهمیت آن، مولفان در فصل سیزدهم به ان می‌پردازند. مفاهیم اولیه، آغاز کننده این فصل است و پس از آن مروری بر دیدگاه‌های مختلف در رشد و توسعه بیان شده که این قسمت با توجه به نظرات آدام اسمیت، ریکاردو، روستو و آرتور لوئیس نوشته شده است. از دیگر مباحث بیان شده در این فصل عوامل رشد اقتصادی است که یکی از عوامل مهم در این مورد را به ویژه در یک قرن گذشته، بهبود و پیشرفت تکنولوژی معرفی کرده و بیان می‌کند" امروزه تفاوت اساسی بین یک اقتصاد توسعه یافته با یک اقتصاد توسعه نیافته در آن است که در کشورهای توسعه یافته پیشرفت تکنولوژی صورت گرفته و به عنوان یک عامل اساسی رشد اقتصادی و افزایش تولید به حساب آید."[8]
کتاب «مبانی و اصول علم اقتصاد» که در 14فصل تالیف شده، با فصل کلیاتی از اقتصاد بین الملل به پایان می‌رسد. با اینکه چاپ اول این اثر در سال 1386 بوده ولیکن تا کنون 4بار با تجدید نظر و اضافاتی ویرایش شده و اکنون با قیمت 12000 تومان در بازار عرضه می‌گردد.
پی‌نوشت
[1] کتاب «مبانی و اصول علم اقتصاد»، آقایان دادگر و رحمانی، ص33
[2] همان، ص37
[3] همان، ص77
[4]همان، ص186
[5] همان، ص314
[6] همان، ص345
[7] همان، ص353
[8] همان، ص380
323/601/ع