به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب 18 تیرماه در ادامه سلسله مباحث «کلیات اصول فقه نظام» که در مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد، گفت: فقه نظام به معنای مکلف کلان و انسانی است که مرکب از حاکم و محکوم است.
وی با بیان اینکه این جمع از اراده واحدی برخوردار است و جمعی است که سیستم واحدی بر آن حاکم است و اراده حاکم در جامعه سرایت پیدا می کند، افزود: بسیاری از زیارات معصومین(ع) اشاره به این موضوع دارد که قلب واحد در جامعه حکم می شود که همان انسان کلان است و آن امر فرمانروا می باشد که این موضوع فقط در جامعه دینی نیست و شامل جوامع غیر دینی هم می شود.
آیت الله اراکی در ادامه با اشاره به آیات قرآن کریم گفت: عده ای با تبعیت از امر فرعون، سرنوشتشان با سرنوشت فرعون گره خورد چرا که پیشاپیش او حرکت می کردند و تابع او بودند همانطور که در جمع مومنان امامشان آنان را با خود همراه می کند چرا که نفس واحدی شکل می گیرد که همان انسان کلان است و این موضوع تکلیف هایی است که باید استخراج شوند.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی افزود: اصول فقه، قواعدی است که آنها، دلیل بر محکم شرعی را اثبات می کند که از دو جهت صورت می گیرد که یکی خود دلیل بودن دلیل و دیگری دلالت دلیل را تبیین می کند.
آیت الله اراکی با بیان اینکه بر اساس این تعریف مسایل اصول فقه به پنج دسته تقسیم می شوند، اظهار کرد: دو دسته شامل قواعد الدلاله و سه دسته دیگر مربوط به قواعد اثبات یا حجیت هستند.
وی با بیان این که برای اثبات حکم شرعی باید در پی دلیل نخستین بود که حکم شرع را اثبات می کند و مؤید بر عدم الدلیل نیست، خاطرنشان کرد: ما از این دلیل به عنوان ادله اولیه تعبیر می کنیم که اگر دستمان از دلیل کوتاه شد، شارع برای ما دلیل عند عدم الدلیل یا دلیل ثانوی می آورد که این از اصول امریه است.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب ادامه داد: نوع پنجم مباحث اصولی آنجایی است که دو دلیل با یکدیگر تعارض دارند که اگر به صورت فرضی به این تعارض رسیدیم باید به دنبال دلیل و ادله تعارض باشیم.
آیت الله اراکی افزود: این موضوعات، مباحث علم اصول هستند که ما در استنباط مباحث فقه نظام احتیاج به این داریم که ببینیم قواعد نظام در دسته بندی فقه نظام چگونه هستند.
وی قسم اول اصول فقه نظام را قواعد دلالت مبتنی بر دلیل لفظی برای اثبات حکم شرعی دانست و اظهار کرد: دو دسته از قواعد اصولی مربوط به قواعد الدلاله در مسائل اصولی فقه نظام مطرح است که یا دلیل لفظی یا غیر لفظی دارد و محوریت کلام قواعد دلالت مرتبط با اصول فقه نظام است.
وی با بیان این که فاعل اقامه قسط در آیات قرآن ناس است، گفت: حضرت علی(ع) مکلف به رهبری شد اما مشروط به وجود ناس و در عین حال برخی از کسانی که در فهم آیات کم دقتی می کنند ناس را مردم می دانند در صورتی که ناس مجموعه ای مرکب از حاکم و کسانی است که از او تبعیت می کنند، بنابراین با شکل گیری جامعه بر اساس علم الاجتماع اسلامی انسان کلان و حاکم به وجود می آید.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با بیان این که پس از شکل گیری جامعه مبتنی بر فقه نظام بر اساس روایات اهل سنت نباید با اهل امر نزاع کرد و این روایت متواتر است، تصریح کرد: دو میثاق در اینجا مطرح شده که میثاق نخست میثاق بر اطاعت است که خوب بشنوید و سخن خدا را درک کرده و سپس اطاعت کنید.
آیت الله اراکی در ادامه به تبیین انواع دلالت لفظی ادله احکام در فقه نظام پرداخت و با بیان این که دلائل لفظی می توانند حکمی از احکام فقه نظام را اثبات کند، اظهار کرد: فقه نظام فقه اهل بیت (ع) و حب خداست اما این حب خدا مکلفش انسان و جامعه است که نوع نخست فقه نظام ادله ای است که با موضوع حب، مکلفش انسان کلان یا جامعه است یعنی فاعل فعلی که حب به آن فعل تعلق گرفته مکلف کلان است.
وی میثاق دوم را میثاق یاری دانست و با بیان این که خداوند به اهلش وفا می کند، بیان کرد: این بیعت و میثاق که شکل گرفت، جامعه تابعون، عادلون، حامدون و آمران بالمعروف شکل می گیرد و با این دو پیمان جامعه مکلف به اقیموالقسط و برپایی قسط و عدل می شوند.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با بیان این که سپس قوه عدل از آسمان نازل می شود و در چنین شرایطی هر فعلی همه آن کاشف از عدل است، اظهارکرد: با نزول قوه عدل ترازوی اعمال بر اساس موازین الاشیا و موازین الاعمال گذاشته می شود و تکالیف انسان ها برای قسط و عدل در پیشگاه خداوند رحمان قرار می گیرد.
آیت الله اراکی با بیان این که در اینجا و در شرایط قسط و عدل دستور به امر استقامت داده می شود، اظهار کرد: استقامت به معنای ثبات قدم بر خط صحیح است یعنی تو و همه کسانی که با تو همراهند، عادل باشید و همچنین به جهت موضوع اجتماعی و جمعیتی همه انسانها محور این خطاب هستند.
وی با بیان اینکه اینجا با قسط و عدل، عمل مومنان بررسی می شود، تصریح کرد: هر جامعه ای با دو خط ولایتی حرکت کرده و تکمیل می شود که یکی طولی و دیگری عرضی است و آنجایی که به خط ولایتی طولی تکمیل می شود، خط ولایت عرضی نیز بین آنان شکل می گیرد آنطور که می گوید بعضهم اولیاء بعض یعنی این ولایت عرضی منشعب و برگرفته از آن ولایت طولی است.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب با بیان این که در تفسیر برخی از آیه های قرآن این چنین آمده که والد رسول الله و مومنان، ولد و اولادند و این ولدیّت منشأ اخوت است، خاطرنشان کرد: سرّ برادری و اِخوه شدن مومنان، جان گرفتن از پدر واحد است.
آیت الله اراکی با بیان این که مومنان باید پیرو خط ولایت طولی بوده و تشکیل بعضهم اولیاء بعض، در راستای خط ولایت عرضی است، تاکید کرد: در جامعه امروزی تکلیفِ جمعی است که تابع خط ولایت عرضی و طولی باشید.
وی افزود: مانند تار و پود، ولایت عرضی و طولانی بافت واحد دارند آنچنان که ولایت عرضی متولد از ولایت طولی بوده و هیچگاه از آن جدا نیست، گاهی نیز در بسیاری از احکام مربوط به فقه نظام، حکمی مطرح است که مکلف آن نظام بوده و اگر قائل به جهاد ابتدایی شدیم باید بدانیم که مکلف جهاد ابتدایی مومنان هستند.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب ادامه داد: برخی از تکالیف جمعی، مکلف و مضمون به شخص دیگری شده است./934 /502/ر
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان