به گزارش خبرنگار سرویس مبانی پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، آیت الله محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب در سلسله مباحث «کلیات اصول فقه نظام» که 17 تیرماه در مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد، گفت: موضوع فقه نظام بسیار مطرح شده است و نیاز به آن به عنوان یک ضرورت است که شکی در این موضوع نیست.
وی با بیان اینکه برداشت های مختلفی از فقه نظام وجود دارد، تصریح کرد: یک برداشت از فقه نظام در واقع همین احکام فردی است در حالی که در همین شرایط نظام بانکی در کشور ایجاد شده است که وقتی به قانون بانکداری رجوع می شود شرعی است اما وقتی این نظام به مرحله اجرا در می آید از هر نظام ربوی بدتر است.
خروجی نظام بانکداری تبعیض اجتماعی است
آیت الله اراکی با بیان اینکه نظام های بانکی دنیا اینطور مل نمی کنند، اظهارکرد: در حال حاضر این نظام بانکی با مسلمات دین ما سازگار نیست که خروجی آن تبعیض اجتماعی است که در این نظام نمی شود با افراد کم درآمد کار کرد و کار آنها فقط با سرمایه داران است.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب ادامه داد: نظام بانکی در خدمت طبقه سرمایه داری کشور است چرا که طبقه کم سرمایه پول هایشان جمع می شود و در اختیار سرمایه داران قرار می گیرد که خروجی این موضوع با بسیاری از مسلمات فقهی و دینی ما همخوانی ندارد.
خللی در نظام بانکی وجود دارد
وی با اشاره به ناکارآمدی نظام بانکی برای خدمت به طبقه کم سرمایه گفت: از اینجا معلوم می شود که خللی در نظام بانکی وجود دارد چرا که وقتی می گوییم فقه نظام فقط منظور احکام فردی نیست.
آیت الله اراکی درادامه به تعریف فقه نظام پرداخت و گفت: فقه علم به احکام و افعال متکلفین است که علمی استدلالی، جامع و کامل است که براین اساس ما دو جور مکلف داریم که این اساس فقه نظام ماست.
وی با بیان اینکه مکلف خرد و کلان است، تصریح کرد: مکلف خرد به همه افرادی گفته می شود که دارای اراده و عقل در جامعه هستند که شرط تکلیف اراده است و عاقل مرید تکلیف است.
آیت الله اراکی با بیان اینکه اراده ای که برای فرد عمل می کند بدین معنا که چه چیزهایی بپوشد و یا بخورد این همان مکلف خرد است، اظهارکرد: اگر همین فرد در جامعه بیاید دیگر نمی تواند در خیابان هر لباسی را بپوشد چرا که جامعه از او می پرسد.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب ادامه داد: در واقع این لباس پوشیدن تبدیل به رفتار اجتماعی می شود و دیگر فقط یک رفتار فردی نیست.
وی درادامه با طرح این پرسش که چگونه یک رفتار واحد که اراده فردی در آن دخالت دارد وقتی در جامعه می آید اراده خرد دخیل در آن نیست، اظهارکرد: در واقع این رفتار، رفتار جمعی می شود و اجتماع ظرف رفتار فرد می شود.
رفتارهای سه گانه اجتماعی
دبیرکل مجمع جهانی تقریب درادامه بیان رفتارهای سه گانه اجتماعی که رفتار جمعی می شوند، تصریح کرد: برخی از رفتارها مانند نماز جمعه مقید اجتماع است که اگر امام و خطیب آماده باشند در صورتی انجام می شود که هفت نفر هم در یک مکان جمع شده باشند.
وی با بیان اینکه نوع سوم از رفتارهای اجتماعی که با اراده جمعی انجام می گیرد که مربوط به فقه نظام است، تصریح کرد: مرید در این نوع رفتار جمع هستند که هرگاه شما یک جامعه ای پیدا کردید که در آن حاکم وجود دارد و مردم از آن پیروی می کنند در واقع جامعه شکل گرفته است.
جامعه ای که از یک سیستم واحد سیاسی برخوردار نباشد جامعه نیست
دبیرکل مجمع جهانی تقریب افزود: تا جامعه ای از یک سیستم واحد سیاسی برخوردار نباشد جامعه نیست چرا که جامعه باید حاکم داشته باشد و دیگران از آن تبیعیت کنند که در غیر اینصورت اگر حرف یک نفر را پیروی نکنند جامعه شکل نگرفته است.
وی با بیان اینکه جامعه وقتی شکل می گیرد که اراده جمعی واحدی در آن شکل بگیرد که حاکم باشد و اراده اش، اراده جمع بشود، اظهارکرد: جامعه بدون وحدت حاکم شکل نمی گیرد و از طرفی با تعدد حکام هم جامعه تشکیل نمی شود.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب با بیان اینکه در شکل گیری جامعه بایستی یک مرکزیت تصمیم گیری وجود داشته باشد، تصریح کرد: درباره شکل گیری این مرکزیت نظرهای مختلفی وجود دارد.
وی با بیان اینکه در جوامع غربی پایبندی به قانون وجود دارد و همه از قوانین راهنمایی و رانندگی گرفته تا قوانین بازار و آموزش و رفتارهای اجتماعی با قانون عمل می کنند، تصریح کرد: از طرفی اگر در جامعه ای قانون نباشد، دیگر جامعه وجود ندارد.
آیت الله اراکی با طرح این پرسش که در این جوامع چه کسی قانون را تعیین می کند، اظهارکرد: در واقع حاکمیت این قوانین را مشخص می کند که در اینجا یک اراده مرکزی وجود دارد که اراده های دیگر تابع آن می شوند و اینجا یک مکلف وجود دارد که جامعه است و خرد نیست.
وی با اشاره به اصول کافی و روایتی از امام محمد باقر(ع) گفت: اگر رفتار فردی در زمره رفتار اجتماعی قرار نگیرد کارآمد نیست و از طرفی اگر تبدیل به اطاعت خداوند نشود و عنوان اطاعت الله را مانند نماز و حج پیدا نکند کارآیی ندارد چرا که بایستی از امر و دستور خداوند و ولی او اطاعت کند.
آیت الله اراکی با بیان اینکه قبول داشتن حکم خدا جز از طریق تبعیت از امام منصوب مقدور نیست، تصریح کرد: وقتی رفتارهای اجتماعی واحد می شوند که همه آنها تابع اراده واحد شوند و این تکلیف حاکم است چرا که رفتارهای اجتماعی الهی به صورت نظام در می آیند که عمل به این نظام که امر و نهی می کند همان امر و نهی الهی است.
ولایت به معنای پیوستگی است
دبیرکل مجمع جهانی تقریب با بیان اینکه ولایت به معنای پیوستگی است، تصریح کرد: ولایت به معنای پیوستگی به امر خدای متعال است و با توجه به اینکه الله ولی است هیچ چیز در زندگی بشر مهمتر از اراده برتر که همان اراده الهی است، نیست.
وی در ادامه با اشاره به آیات قرآنی گفت: این اراده همان اراده الهی است که در برخی موارد یک حکم یا فعل را که فعل فردی است حکمی دارد و اگر جمعی شود حکم جداگانه دارد چرا که احکامی که در حوزه فردی مستحب هستند در حوزه فقه اجتماعی و نظامات باید تبدیل به امر واجب بشوند.
آیت الله اراکی با بیان اینکه به عنوان نمونه اگر ساختمان های شهری را طوری بسازند که برخی از مستحبات شرعی نسخ شوند که در این صورت ترک سنت رسول الله شده و امری حرام می شود، تصریح کرد: از طرفی در همین شهر بازار طوری تنظیم می شود که عمل به قرض الحسنه و رابطه قرض دادن و انفاق از بین برود که اینها همه ترک سنت رسول الله (ص) است.
وی ادامه داد: اعمالی که در اشل فردی مستحب است اما در عمل اشل فقه اجتماعی و نظام که همه جامعه باید به آن عمل کنند در واقع این همان سنت در فقه اجتماعی است که واجب می شود.
وظایف دولت در عرصه فقه اجتماعی/سنت پیامبر(ص) تعطیل نشود
دبیرکل مجمع جهانی تقریب در ادامه با اشاره به وظایف دولت در عرصه فقه اجتماعی گفت: تکلیف دولت این است که کاری انجام ندهد و قوانینی را تصویب نکند که منجر به تعطیلی سنت پیامبراکرم(ص) شود.
وی ادامه داد: مراد ما از فقه نظام، فقهی است که عبارت از احکامی است که موضوع این احکام اراده جمعی است که مردم از آن حاکم تبعیت می کنند و ما این فقه را در منابع خودمان داریم که باید استخراج شود همانطور که تا به امروز فقه رایج ما استخراج شده و در عین حال همین فقه متعارف نیاز به یک سری افزایش هایی دارد که بتواند در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و خانوادگی به روز پاسخگو باشد.
فقه، افعال فردی و شخصی نیست
حجت الاسلام علی اکبر نوایی، مشاور مدیر حوزه علمیه خراسان در این نشست با بیان اینکه شاکله شناسی فقه برآمده از اندیشه اسلامی نشان می دهد که فقه، افعال فردی و شخصی نیست، اظهارکرد: در واقع این شاکله به صورت نگاه ترکیبی و سیستمی و مرتبط است.
وی با بیان اینکه هر گزاره ای با گزاره دیگر و گزاره های مکمل و نقش آفرین مرتبط هستند، تصریح کرد: به همین دلیل در بالندگی تفکر اسلامی نمایان است که فقه و اندیشه اسلامی دارای فلسفه حکومتی و سیاسی بالنده است.
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان افزود: فقه، احوال شخصیه نیست و از طرفی حکومت به عنوان یک امر قطعی و مفروض در اندیشه اسلامی در نظر گرفته شده است و همه آمیزه های شریعت و فقه به عنوان اجزای تشکیل دهنده آن امر کلان محسوب می شوند.
فقه اسلامی، فقه نظامات و نظام ساز است
مشاور مدیر حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه فقه اسلامی، فقه نظامات و نظام ساز است، تصریح کرد: نگاه ما به فقه باید یک نگاه پویا، پاسخگو، بنیادی، پیش برنده، تحول ساز نظام اجتماعی، اقتصادی، حقوقی ، خانواده، مدنی و فقه الاداره و نظامات باشد.
وی با بیان اینکه در اثبات حکومت اسلامی صاحب جواهر وارد شده و درباره خمس و زکات بحث می کند و در کتاب الطهاره به بحث حکومت می رسد، تصریح کرد: امام راحل می فرمایند فقه ما سیاسی است چرا که همه اسلام، سیاسی است.
حجت الاسلام نوایی با بیان اینکه حوزه باید دیدگاه و نظرش را تغییر بدهد، اظهارکرد: ما چندین مسئله را باید به طور دقیق شناسایی و استخراج کنیم که از جمله این مسائل می توان به دفاع علمی و اجتهادی از دین، اثبات نظامات به وسیله فقه کلان اسلامی اشاره کرد.
وی افزود: پرسشها و نیازهای جدیدی که پیدا می شوند و از طرفی حقوق، فن آوریها، صنعت، الکترونیک و فضای مجازی هم باید پاسخ داده بشود و اقتصاد اسلامی و مسایل جمعیتی و خانواده و مکاتب انحرافی که مطرح هستند و به الهیات نوین هم باید حوزه پاسخ بدهد./502/629/ر