vasael.ir

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، به دلیل پیچیدگی‌های به وجود آمده در زمینه های مختلف جامعه، مشکلات و مسائل فراوانی در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، قضایی، تربیتی و غیره ایجاد شده است که دلیل آن عدم تبیین فقهی مسائل است بنابراین برای جلوگیری از سکولاری شدن جامعه باید فقها بیش از گذشته به میدان آمده و با تحقیقات فقهی، به آنها پاسخ دهند. البته پاسخ به این مسائل گسترده با رویکرد فقه حکومتی ممکن است و این امر الزامات خاص خود را دارد. پایگاه فقه حکومتی وسائل به دلیل ضرورت فعالیت در عرصه فقه حکومتی ایجاد شده است که به دنبال گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی فقه حکومتی در حوزه علمیه است. آنچه که اهمیت دارد و باید مورد توجه قرار گیرد این است که فعالیت در این عرصه، ضرورتها و اولویتهایی دارد که بدون توجه به آنها رسیدن به مقصود، با مشکل مواجه خواهد شد. در همین زمینه و برای تبیین اولویتهای فعالیت در عرصه فقه حکومتی، خبرنگار پایگاه وسائل، گفتگویی با حجت الاسلام و المسلمین طائب داشته است که تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.

وسائل- در ابتدا لطفا نظرتان را درباره پایگاه فقه حکومتی وسائل و اهداف مورد انتظار از آن را بیان کنید.

شما موسسه اطلاع رسانی هستید اما موسسه اطلاع رسانی الزاماً در اطلاع رسانی خبری صِرف، خلاصه نمی‌شود بلکه شما موسسه اطلاع رسانی فرهنگی هستید مثل موسسه کیهان؛ کیهان رسالت اصلیش روزنامه است، انتشارات دارد، کتاب نشر می‌دهد، بیرون از اطلاع رسانی هم نیست، این هم خودش اطلاع رسانی است.

شما که اطلاعات موجود را مدوّن می کنید و به اطلاع می‌رسانید گاهی است که خودتان تولید محتوا می‎کنید و از محتوای موجود استفاده نمی‌کنید، اما اگر بخواهید تولید محتوا بشود آن وقت می‌شوید موسسه پژوهشی، تالیفی.

شما گام اولتان باید این باشد که آنچه که در حوزه روی فقه حکومتی کار می‌شود نسبت به آنها اطلاع رسانی بکنید، در حد وسیعش. آنها قدرت ندارند مطالبشان را روی سایت بگذارند شما مطالب آنها را روی سایت می‎گذارید، این اطلاع رسانی است. قدرت ندارند خودشان را معرفی کنند شما آنها را معرفی می‌کنید، قدرت ندارند مطالبشان را تبدیل به کتاب کنند شما این کار را انجام می‌دهید. به هر تعبیر این خودش اطلاع رسانی می‌شود در یک حد وسیعتری.

 تا هنگامی که دیگران این کار را انجام ندهند و در راستای مسئولیت های شما هم این اولویت تعبیر شود انجامش اولویت دارد، حتی اولویت هم محسوب نشود انجامش مطلوب است باید ببینید برای این کار بودجه‌ای وجود دارد یا خیر. اینکه حالا اولویت هم تعبیر شود به هدف گذاری های مقطعی و سال به سال و بعضاً هم ماه به ماه شما بستگی دارد، حالا اهداف این موسسه چیست؟ آنهایی که پشتیبانی اش می‌کنند چرا پشتیبانی اش می‎کنند، اولویت های آنها چیست؟ شما اولویت های آنها را رعایت کنید و جلو بروید.

وسائل- یعنی شما می‌فرمایید که پایگاه فقه حکومتی وسائل فعلا فقط به اطلاع رسانی بپردازد؟

یعنی در حقیقت تقسیم بندی کار شده، یک سری دارند کار انجام می‌دهند شما اگر اینها را بیاورید روی سایتتان بگذارید اطلاع رسانی است، این کار را باید انجام بدهید، مگر اینکه در اولویت بندی ها، اولویت پیدا نکند، آنها دیگر بحث بودجه ای و ماموریت هاست.

اولویتها، تابعی از متغیّرهای زمان است اما اصل کار، ماموریت شماست، اصل کار اطلاع رسانی است منتها مثل موسسه کیهان خبرهای روزانه شان یک ماموریت است، و یک ماموریت هم دسته بندی مطالب سیاسی است که آن هم جنبه خبری پیدا می‌کند و به عنوان به اصطلاح نیمه پنهان و امثال اینها می‎زند و بعد هم تبدیل به کتاب می‌شود.  

وسائل- نظرتان درباره دروس خارج که در سایت منتشر می‌شود چیست؟

من دیدم خلاصه ای از درس های فقه حکومتی در سایت وسائل گذاشته می‌شود این اطلاع رسانی است. یک وقت است که آن استاد امکان توسعه و پخش این مطلب، این درس، یا این بحث را ندارد که خودش بیاید پخش بکند و الان در بخش فقه حکومتی لازم است که پخش شود، این می‌شود اولویت شما.

یک وقت هست که آن قضیه نیست و شما می‎خواهید خودتان اقدام کنید به تهیه و تولید، آن دیگر می‎شود مستحب شما، باید ببینید امکانات زمینه ای چقدر دارید، این کار را انجام دهید.

پس بنابراین اصل تفصیلی دروس را هم در سایت گذاشتن، خارج از کار رسانه ای نیست، تنها جایی که می‌تواند یک مقدار تکلّف داشته باشد این است که خودتان بخواهید وارد شوید، خودتان سرمایه گذاری کنید استاد بیاورید، خودتان سرمایه‌گذاری کنید که درس را راه بیاندازید. آن یک مقدار به تکلّف نیاز دارد ولی کار خوبی است، اگر امکان زمینه ای داشته باشید خوب است بر اساس اولویت های تعریف شده این کار را بکنید.

در فقه حکومتی به اعتقاد بنده شما باید در راستای ماموریت تعریف شده‎تان ورود کنید، هر قسمتی از فقه حکومتی ورودش برای شما اولویت ندارد. آن ابوابی از فقه حکومتی که الان اساتید دارند کار می‎کنند را بردارید سرمایه گذاری کنید که به اهداف موسسه شما نزدیک تر است.

وسائل- یعنی همان روندی که تا الان بوده و دارد انجام می‌شود؟

اگر اینجوری بوده که دیگر هست، ما کبرائاً می‌گوییم، مصداقاً بنده کاری ندارم.

مجموعا سیستم شما تهدید محور است، اولویت با تهدیدات است؛ مثلا در فقه الاقتصاد، بحث ربا و حقوقهای نجومی در اولویت هستند، بررسی بُعد اجتماعی حقوقهای نجومی در اولویت است.

وسائل- پس می‌فرمایید در درسها هم اولویت بندی بشود؟

 اولویت بندی بر اساس اهداف موسسه. این را یادمان نرود موسسه شما تهدید محور است، نقاط تهدید را می‎خواهد جواب بدهد، روی مسائل عادی همه دارند کار می‌کنند اما موسسه شما تهدید محور است، به همین دلیل هم باید چابک باشد، خیلی راحت بتواند موضوع عوض کند، خیلی راحت بتواند در سایت تغییر محتوای خودش را به روز رسانی بکند.

پس این مسئله اول، و فکر می‌کنم قبل از ورود به جزئیات مسائل، اتاق فکرتان راجع به این اولویت بندی‎ها باید کار بکند، خیلی مطالعه بکند. تهدید شناسی، تطبیق دروس با تهدیدها و انتخاب. این حتما باید انجام شود.

بعد حالا اگر چنین کاری شود با اساتیدی که فقه حکومتی می‎گویند صحبت کنید آنها را در مسیر اولویتها قرار دهید. آن کس که فقه حکومتی را می‎گوید طبیعتا روز محور است یعنی فهمیده است که باید پاسخگوی امروز باشد و اگر اولویتها را برایش تبیین کنید خیلی خوشحال می‌شود.

مسأله شناسی در زمینه فقه حکومتی

موضوع دوم از همین باب است یعنی؛ مسأله شناسی؛ وقتی گفته می‌شود مسأله شناسی کنید یعنی اینکه مگر قرار نیست ما معضل حکومت را در باب ندانستن مسائلش عرض کنیم؟ مگر قرار نیست ریل حکومت ما در فقه قرار بگیرد؟ خیلی برای ما لازم است که بدانیم حاکمیت کجا از ریل دور شده به ریل نزدیکش کنیم، کجا روی ریل نیست روی ریل بگذاریمش، کجا از ریل بیرون رفته تعیین کنیم که شما از ریل بیرون رفتی. این همان مسئله شناسی است.

فقه حکومتی باید به حکومت نزدیک باشد نه اینکه یک مساله ای را فقه حکومتی بیان ‌کند در حالیکه حکومت ما الان اصلا به آن مساله احتیاجی ندارد؛ درست است که آن مساله، مساله حکومتی است اما الان حکومت در آن اطلاعی ندارد و صرفا یک بحث علمی است مثلا. فقه حکومتی آن فقهی است که الان بخواهد حاکمیت ما را روی ریل قرار بدهد مثلا مساله بانکها مساله روز است.

مأموریت شما این است که یک خبر را از مجتهد به مقلد بدهید که مقلد برود از مجتهدش تبعیت کند، و یک خبر از مقلد به مجتهد می‌دهید و به مجتهد می‌گویید مشکل مقلد چی هست. این جزء ماموریت اصلی و اولویت دار شماست.

وسائل- در همین راستا اخیرا با یکی از فضلا درباره اوراق مشارکت قراردادی بسته شد و ایشان در این زمینه مسئله یابی کردند و با منابع مدون کردند که خود این می‎شود یک دوره درس.

بارک الله خیلی خوب است پس اگر مسائل را استاد بخواهد ریشه ای جواب دهد شش ماه کار دارد و این خودش می‌شود یک درس.

در باب قضا هم همین طور است. در باب قضاوت ، الان قضات ما در باب فیش های نجومی مشکل دارند. در باب اشرافی گری، حکومت ما مشکل دارد، چون اصلا این موضوع یابی نشده است، از همان اول مسئله یابی نشده است. از همان اول آمدند حقوق های متفاوت به مدیرها دادند، از همان موقع می بایست مسئله حلال و حرامش مطرح می‌شد، به شکل حکومتی بررسی نشد که کار به اینجا رسید.

الان هم همین طور است. قضاء حکومتی، مسائل نبرد ما در سوریه، در یمن، آیا دولت ما موظف است که امکانات به یمن و ... بدهد یا نه؟ این مربوط به فقه حکومتی است. امروز باید مسئله یابی شود و بیاید در حوزه جواب داده شود، که همیشه خیلی از دولتی ها فکر نکنند که اگر به یمن کمک نکردند راحتند و عین خیالشان هم نباشد چون چه بسا باید بدانند که مثلا گناه کبیره انجام داده اند.

 یا در مسئله حجاب، مسائل مربوط به نیروی انتظامی، مسائل قاچاق کالا یا قاچاق مواد مخدر، اینها باید مسئله یابی شود، یا مسائلی که مربوط به انتخابات است مثلا بحث غیبت کردن از اشخاص و کاندیداها، خیلی از جاها می‌پرسند در مسائل سیاسی آیا این حرفهایی که ما می‌زنیم غیبت است؟ نیست؟ کجا تهمت محسوب می‌شود؟ کجا نمی‌شود؟ ما اگر اینها را مسئله یابی نکنیم در فقه حکومتی عقب می مانیم. الان آن فقهی که ما در فقه حکومتی می‌گوییم، خیلی حکومتی نیست، یعنی رفتیم به عهد فقه مدرسه ای نه فقه حکومتی.

فقه حکومتی فقهی است که از مدرسه می‌آید بیرون دست مقلّد و مقلّد می‌گیرد و عمل می‌کند. منتها مقلد حکومت، حاکمیت. پس مسئله دوم هم پاسخ داده شد. اولویت ما مسئله یابی است و بعد اطلاع رسانی. جمع آوری خبر از آن طرف، اطلاع رسانی به این طرف.

وسائل- به چه شکل باید مساله یابی کرد؟ پیشنهاد شما چیست؟

خوب از اینجا می‌رسیم به مسئله سوم، مسائل را از کجا به دست بیاوریم؟ معضل دارد دیگر. در این عالم کسی که یک جا نشسته هیچ وقت مسأله و سوال ندارد، از جایش که تکان خورد و پایش به سنگی گرفت می‌گوید چرا این سنگ اینجاست؟ به تاریکی می‌رسد می‌گوید چرا تاریک است؟ این می‌شود مسئله.

لزوم ارتباط با نهادها و سازمانهای حکومتی

پس هر سازمانی، هر قسمتی از حکومت که دارد حرکت می‌کند، برای او مسأله پیش می آید، باید با آنها ارتباط برقرار کنیم، مسائل را از آنها بگیریم و بعد بیاوریم اینجا در حوزه علمیه و جواب مسائل را بگیریم به آنها بدهیم، البته کار می‌برد و خیلی سخت است.

وسائل- چه راهکاری در این زمینه پیشنهاد می‌دهید؟

برخی از راهکارها این است که:

1. با موسساتی که تخصصی درست شده اند صحبت کنید، آنها را موظف به جمع آوری مسائلشان بکنید. مثلا الان ما موسسات تبلیغی زیادی داریم. آنها را وادار کنید و بگویید که از این طرف از آن طرف مسائل را جمع آوری کنید و به ما بدهید، یعنی آنها که وارد میدان می‌شوند در خط مقدم، بگویند که معضلات چیست؟

2. با قوه قضائیه ارتباط برقرار بشود که مسائلشان را بگویند. آنها مسئله خیلی دارند.

3. با دفاتر نمایندگی که در سپاه و جهاد سازندگی و بعضاً در وزارتخانه ها هستند ارتباط برقرار کنید که مسائلشان را به شما منتقل کنند.

4. بعضی از کسانی که در درس همین آقایان و اساتید هستند و فقه حکومتی می‌خوانند را صدا بزنید و بگویید که چقدر شما در همین موضوعات مسئله یابی کرده‌اید، آنها را وادار به مسئله یابی بکنید.

5. با کسانی که در حوزه علمیه پایان نامه می‌نویسند صحبت کنید که موضوعاتی به طلبه ها بدهند که آن موضوعات مسئله یابی شده باشند.

من به یک طلبه که می‌خواست پایان نامه بنویسد گفتم برو پیشنهاد بده موضوعِ «مبانی قرآنی و روایی سیاست خارجی مقام معظم رهبری»را، بالاخره مقام معظم رهبری که الکی سخن نمی‌گوید. وقتی آقا می‌گوید با آمریکا ارتباط برقرار نکنیم پشت آن منطق است.

وقتی این طلبه برود سوال کند، یک عالَمه سوال درست می‌شود بعد می‌آید و می‌پرسد که مثلا چرا حضرت آقا به آمریکا آن را گفت؟ چرا آن روز این را گفت؟ مبنای فقهی اش چه بوده؟ اگر تبیین شود خوب است، بعضی وقتها خیلی از طلبه ها و روحانیون برایشان سوال است.

باید با حوزه صحبت شود که اینها را تبدیل کنند به پایان نامه، وقتی پایان نامه شد تازه سوال درست می‌شود، سوال که درست شد مسأله درست می‌شود که بعد اساتید باید جواب بدهند.

نقد وضعیت موجود پایان نامه نویسی

متاسفانه، پایان نامه های ما فاقد اتاق فکر هستند، هر کسی که رسیده موضوعی داده اما نمی‌داند این موضوع چه معضلی را می‌خواهد حل کند؟ کارکردش چیست؟ حکومت محور نیست. البته دانشگاه های ما هم همین طور است  به جز رشته های فنی. روی پایان نامه ها فکر نمی‌شود که چه چیزی را می‎خواهد بررسی کند، چه چیزی را می‎خواهد جواب بدهد، چه معضلی را می‌خواهد در جامعه حل کند.

وسائل- تعامل با مجلس شورای اسلامی که قانون وضع می‌کنند چگونه می‌تواند باشد؟

خیلی خوب است؛ با مرکز تحقیقات و پژوهش ها، رئیس کمیسیون ها ، رئیس کمیسیون امنیت ملی ، رئیس کمیسیون اقتصاد، رئیس کمیسیون فرهنگ با آنها جلسه بگذارید و صحبت بکنید. مسائلی که مطرح است در مرکز تحقیقات شورای نگهبان، این ردّ و ایجاب هایی که شورای نگهبان می‎کند اگر به فقه حکومتی بیاید، ممکن است خیلی از آنها عوض شود. آنها را بیاورند تبیین کنند ، کار بسیار خوبی است.

وسائل- با توجه به صحبتهایی که مطرح شد، این سوال مطرح است که برای پایگاه فقه حکومتی وسائل چه چشم اندازی قابل تعریف است؟

شما حوزه که نیستید، حوزه باید برای فرایند کلی چشم انداز داشته باشد، اگر احیانا چشم انداز حوزه تغییر کرد، آن وقت باید چشم انداز شما هم تغییر بکند. شما الان در حوزه موجود، خودتان را تعریف کردید و تا موضع حوزه موجود همین است، شما هم همین هستید، بیش از این نمی‎توانید تکان بخورید.

پایگاه وسائل باید دو طرفه باشد

البته فعلا سایت را با دروس پر کنید. آن وقت بگذارید اشکالها را برایتان بگویند. سایت شما دو طرفه باشد وقتی درس خارج را گذاشتید، بنویسید که اشکالات بر این درس به استاد منتقل خواهد شد و جواب هم گذاشته می‌شود. حتی اشکال را صریحا روی سایت بگذارید. استاد هم می‌بیند، بیرون شاگرد دارد، و بعد همه سوالها را منتقل کنید و استاد هم جواب بدهد، جوابها را بگذارید. سایتتان باید سایت زنده باشد. بعضا هم پیشنهاد می‌کنم خودتان اشکالهایی بگیرید که علمی باشد اشکال بگذارید. در تلگرام، در سایت، هر جا که دیدم درس نقد و انتقاد ندارد، نمی شود ذیلش جواب گذاشت.

فقه حکومتی باید اشکالات زمین مانده را پاسخ دهد

فقه حکومتی این است که اشکالات زمین مانده را به روز جواب بدهد. یعنی بیاید با انطباق با فقه جواب بدهد. متاسفانه بعضی از جریاناتی که با انقلاب زاویه دارند، از سالها قبل فضای فقه سیاسی دانشگاهها و مراکز تخصصی را تقریبا دست گرفته اند، و متاسفانه برخی از آنها بی سواد هم هستند یعنی اگر کسی مبنایی بحث کند آنها فرار می‌کنند.

شما حتی می‌توانید شبهه های آن موسسات را بگیرید، چه اشکالاتی دارند، اشکالهایشان را بگیرید. گاهی این اشکالها را منتقل کنید به اساتید و جواب بدهند. اساتیدی که حالا طیف هم سو با انقلاب تعریف می‌شوند، الان در این عرصه فعال هم هستند، ولی باید ظهور و بروز بیشتری داشته باشند.

هر کدام از این آقایان که فقه شروع کردند به نوعی هم مورد تایید حوزه هستند حتی اگر پنجاه شصت درس خارج هم گفته شود، انتشار اینها گفتمان سازی می‌کند، جریان سازی می‌کند سایت را هم کم کم تبدیل به یک مرکز جامع می‌کند. آن وقت اشکالات درس هایی را که دادند، مثلا دو اشکال را در سایت بگذارید، که بعد استاد مجبور شود هر روز سایت شما را ببیند و جواب بدهد، مسأله خودش را پیش ببرد و تعامل با شما داشته باشد. شما برای ترویج هستید نه برای تخریب، باید به شما اعتماد کنند.

وسائل- ما برای پیشبرد و گسترش کار احتیاج به نیروی بیشتری داریم اما مشکل بودجه وجود دارد پیشنهاد شما چیست؟

حالا به همین اندازه کار کنید، از شاگردان خودِ دروس کمک بگیرید. من اعتقادم بر این است که شما از تمام درس هایی که در فقه حکومتی گفته می‎شود، یکی از با انگیزه ترین شاگردانشان را شناسایی کنید، در یک جلسه همه آنها را دعوت کنید، نسبت به کارشان آنها را توجیه کنید، ارتباطتان را با آنها بیشتر کنید. به صورت افتخاری، حالا اگر زمانی دیدید که آنها با شما خوب همکاری می‌کنند یک سری مزایا برایشان در نظر بگیرید.

کار بسیار خوبی است، شاگردان خودِ اساتید را فعال کنید، درس استاد را تبیین کنند، آنها با استاد مرتبط باشند، اشکالاتی که در سایت است اگر استاد نمی‌رسد، آنها ببینند و به استاد منتقل کنند که استاد جواب بدهد، اگر جواب داد خودش بهره علمی می‎برد. بعد اگر آنها با این محیط ها آشنا نیستند، آشنایشان کنید، برایشان دوره بگذارید، با مسائل کامپیوتر و.... آشنا شوند، برایشان خرج کنید تا نویسندگی یاد بگیرند. چند جانبه بهره می‌برید، یکی اینکه نخبه ها را شناسایی کرده اید، بالاخره اینها به درد بخورها هستند، دوم اینکه کاری دستشان داده اید به درد اسلام می‌خورند، سوم اینکه کارتان با آنها راه می‌افتد، چهارم اینکه موج آفرینی با آنها انجام می‌شود.               

وسائل- بسیار تشکر می‌کنیم از اینکه وقتتان را در اختیار پایگاه فقه حکومتی وسائل قرار دادید.