به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل کتاب «مجموعه مقالات اقتصادی» منتشر شد. این کتاب که توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(علیه السلام) به زیور طبع آراسته شده مشتمل بر مقالات کاربردی و نظری در حوزه اقتصاد اسلامی می‌باشد. در نگارش مقالات این اثر، دست کم یکی از دو عامل زیر، محرک اصلی برای پژوهش و تحریر بوده:
اول. نگاه به مسائل اقتصادی از دیدگاه معارف اسلامی، با توجه به شرایط، اوضاع و احوال امروز بشر.
دوم. توجه به نیازها و شرایط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و سازگار کردن راه حل‌ها با واقعیت‌های فرهنگی، اجتماعی و طبیعی آن.
عنوان مقاله‌ی اول کتاب حاضر مفهوم توسعه در قرآن و حدیث است. این فصل با معنایابی واژه‌ی عمران در قرآن آغاز شده که با توجه به آیه 61 سوره هود و خطبه‌ی 91نهج البلاغه این واژه معنایابی شده و برای معنایابی این واژه به کلام شیخ طوسی، شیخ رضا و علامه طباطبایی توجه شده است. مقتضای خلافت الهی عنوان مبحث دوم فصل اول است که در ابتدای آن مولف چنین بیان نموده" خدا انسان را مامور آبادانی زمین قرار داده است. طبعا این ماموریت مستلزم در اختیار قرار دادن امکانات و ابزارهای لازم برای عمران و آبادی زمین است".[1] در ادامه مولف درباره‌ی آیه 30سوره بقره که به ظاهر اعطای منصب خلافت الهی به انسان در زمین است، به بحث می‌پردازد. پس از بیان مطالب مربوط به موضوع خلافت الهی انسان، خواننده با مبحث احیا و عمران در روایات روبرو شده و در آن چنین می‌خواند" در حدیث‌های متعددی آباد ساختن شهرها و سرزمین‌ها یا اهتمام به آن در تصمیم گیری‌های اقتصادی و سیاست‌های مالیاتی از وظیفه های دولت اسلامی به شمار آمده است."[2]
این فصل پس از بیان این مباحث ابعاد دیگری از عمران و دو واژه‌ی توسعه و رفاه در روایات با بیان نتایج بحث به پایان می‌رسد که یکی از نتایج آن، چنین است" عمران و آبادانی زمین نیز هدف نهایی مطلوب اسلام نیست، بلکه هدف نهایی دست یافتن به کمال انسان و حرکت استکمالی او به سوی خدا و رضای اوست و هر چیزی که این هدف را مخدوش کند، عمران و توسعه را ناقص و ناکام گذارده است."[3] محور اساسی بازسازی اقتصادی عنوان فصل دوم این اثر 239صفحه‌ای است که در مقدمه آن نسبت به استفاده از آرا و نظریه‌های بر گرفته شده از صاحب نظران غربی و شرقی اعلام خطر می‌کند و درباره علت ان چنین بیان می‌کند" از سویی، هر کشور برای خود شرایط خاص خویش را دارد و برای رفع مشکلات، باید ان شرایط را مد نظر قرار داد و نمی‌توان آن را با کشورهای دیگر مقایسه کرد و از سویی دیگر، اغلب برنامه‌های توسعه مطرح شده به وسیله‌ی اقتصاددانان مشهور غربی و شرقی در کشورهای جهان سوم، جز افزایش مشکلات اقتصادی آنان، نتیجه‌ای به بار نیاورده و امکان رشد و توسعه به موقع و پایدار و مستمر آنان را نیز از بین برده یا تضعیف کرده است".[4]
برنامه ریزی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایران، نظریه های توسعه و مروری بر برنامه پنج ساله پیشنهادی عناوین دیگر این فصل کتاب است. فصل دوم در نهایت با نتیجه گیری چنینی مولف به پایان می‌رسد" بخش کشاورزی می‌تواند در اقتصاد ایران به عنوان بخش محوری تعیین گردد و با توجه به آن برای سایر بخش‌ها مانند صنعت و معدن و خدمات برنامه ریزی صورت گیرد."[5] و مولف در ادامه پیشنهادهایی نیز ارائه داده که یکی از این پیشنهادهای خوب این است" متاسفانه، امروزه شاهد رغبت فراوان مردم به تهیه کالاهای خارجی و روی گرداندن آنان از محصولات داخلی هستیم. تبلیغ به نفع کالاهای داخلی لازم است. ولی کافی نیست. باید با ارائه کالاهای خوب، رقابت با کالاهای مشابه خارجی، ذهنیت نامناسب مصرف کنندگان را تغییر داد."[6]
فصل سوم کتاب به یکی از موضوعات پر سر و صدا در کشور یعنی اختلاف مواضع جناح‌ها درباره مسائل اقتصادی می‌پردازد. در این فصل کوشش می‌شود به سوالات اساسی( آیا ریشه‌های این اختلافات از مبانی فقهی سرچشمه می‌گیرند؟ چرا گاهی این اختلاف‌ها شدت می‌یابد؟ سرانجام چه راه حلی برای کاهش این اختلاف دیدگاه‌ها قابل ارائه است؟)پاسخ مناسب داده شود.
پاره ای از مشکلات بانکداری بدون ربا عنوان مقاله چهارم کتاب حاضر است که ابتدا نگاهی به تاریخچه این نوع بانکداری در ایران نموده و بیان نموده" پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون عملیاتی بانکی بدون ربا توسط مجلس شورای اسلامی در سال 1362تصویب شد و آئین نامه های اجرایی و دستورالعمل آن نیز تهیه گردید. از سال 1363بانک‌ها موظف به اجرای این قانون شدند".[7] در ادامه به فواید این نوع بانکداری پرداخته شده و از جمله این فواید، از بین رفتن فاصله‌ی بین بازار پول و بازار حقیقی کالاهاست که فایده اقتصادی ارزشمندی است.[8]
پس از این مطالب مشکلات بانکداری بدون ربا در مقایسه با بانکداری ربوی بیان شده است که از جمله آن می‌توان ساده بودن کار در بانکداری ربوی و پیچیدگی آن در بانکداری بدون ربا اشاره نمود. این فصل نیز با نتیجه گیری به پایان می‌رسد که خواننده در آن چنین می‌خواند" نظام بانکی، در مراحل آغازین تجربه‌ی بانکداری بدون ربا قرار دارد و برای رسیدن به مراحل پختگی و بلوغ این نوع بانکداری، باید پژوهش‌های بسیاری صورت گیرد و نتیجه‌ی آن در اصلاح نظام بانکی مورد بهره برداری قرار گیرد."[9]
از دیگر فصول مهم کتاب فصل ششم است که درباره یکی از موضوع‌های مهم اقتصادی که از جنبه‌های گوناگون قابل مطالعه است یعنی پول را بررسی می‌کند. پولی که در تاریخ زندگی اجتماعی و اقتصادی بشر دستخوش تحولات بسیاری شده است. در این فصل ابتدا معنای لغوی پول بررسی شده و در ادامه این واژه از نظر فقهی بررسی می‌گردد. پس از آن واژه‌ی پول در قرآن مورد بررسی قرار گرفته که از جمله آنها آیه‌ی 34سوره توبه، 75آل عمران، 20سوره یوسف و چند آیه‌ی دیگر بوده است. مباحث دیگر این فصل عبارت از پول در روایت‌ها، احکام فقهی پول طلا و نقره، زکات پول طلا و نقره، احکام فقهی پول اعتباری است. این فصل نیز با نتیجه گیری به پایان می‌رسد.
فصل پایانی کتاب مجموعه مقالات اقتصادی، نقد نظریه ارزش-کار مارکس است. مباحثی که در فصل آخر مولف به بررسی آن پرداخته عبارتند از بیان نظریه ارزش- کار ماکس، تعریف کالا، تقسیم ارزش به ارزش مصرف و ارزش مبادله ، نقش طبیعت و تاثیر شرایط طبیعی و فنی تولید است و در نهایت با نتیجه گیری چنینی کتاب تمام می‌شود" کار یکی از علل ایجاد ارزش مصرف کالاهاست و نه تنها علت آن. بنابراین، در ایجاد ارزش مبادله ای تاثیر مستقیم ندارد، بلکه از راه ایجاد ارزش‌های مصرف در ایجاد ارزش مبادله‌ای موثر است. از این رو، بین مقدار کار و مقدار ارزش مبادله‌ای تناسب کامل برقرار نیست، گرچه به اجمال بین آنها تناسب وجود دارد".[10]
کتاب آقای غلامرضا مصباحی اکنون با قیمت 6000تومان در بازار عرضه می‌گردد.
پی‌نوشت
[1] مجموعه مقالات اقتصادی، غلامرضا مصباحی، ص14
[2] همان، ص25
[3] همان، ص37
[4] همان، ص40
[5] همان، ص65
[6] همان، ص70
[7] همان، ص100
[8] همان، ص101
[9] همان، ص125
[10] همان، ص232
323/601/ع