به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حضرت آیت‌الله حسین نوری‌همدانی در جلسه هفتادویکم درس خارج فقه خود که در تاریخ 30 بهمن 95 برگزار شد، ضمن ادامه بحث از وقف مسلمان برای کفار به اقسام ارتداد نیز اشاره کرد.
وی با اشاره به حضور کفار در جامعه اسلامی خاطر نشان کرد: در جامعه ی مسلمانان همیشه کفار وجود داشته اند و الان نیز در مملکت ما کفار هستند و در مجلس نماینده دارند منتهی کفار ذمی هستند و زیر سیطره قوانین اسلامی می باشند و حتی در جنگ تحمیلی نیز شرکت کردند و شهید دادند.
این استاد درس خارج حوزه علمیه در ادامه وقف برای کفار را با رعایت شرایطی صحیح دانست و خاطر نشان کرد: چون کفار با مسلمانان در یک شهر و محله زندگی می کنند و باهم حشرو نشر دارند لذا فقه ما می گوید هیچ اشکالی ندارد که مسلمان از مال خودش برای کافر وقف کند منتهی نه هر کافری.
آیت‌الله نوری‌همدانی همچنین پس تقسیم‌بندی کفار افزود: خلاصه اینکه کسی استبعاد نکند که مسلمان نباید مالش را بر کافر وقف کند بلکه بعضی وقتها خوب هم هست زیرا مولفة قلوب می شوند و دیدشان نسبت به اسلام خوب می شود.
مشروح تقریرات این درس در ادامه آمده است؛
وقف بر کفار
بحث در وقف مسلمان بر کافر می باشد، ما باید توجه داشته باشیم که بافت فقه ما در اسلام بر اساس واقعیات جوامع اسلامی است نه یک جامعه تخیلی و واقع آن است که در جامعه ی مسلمانان همیشه کفار وجود داشته اند و الان نیز در مملکت ما کفار هستند و در مجلس نماینده دارند منتهی کفار ذمی هستند و زیر سیطره قوانین اسلامی می باشند و حتی در جنگ تحمیلی نیز شرکت کردند و شهید دادند خلاصه اینکه فقه ما مطالب خود را بر اساس واقعیات جامعه اسلامی تنظیم می کند.
مطلب دوم اینکه در اسلام همیشه یک قدرتی برای اداره جامعه در نظر گرفته شده جامعه مدیر نیاز دارد تا در راس امور قرار بگیرد و حکومت و مدیریت کند و احکام را بیان کند و ارزش ها را حفظ کند و معروف را منتشر کند و جلوی منکر را بگیرد خلاصه بافت فقه ما همین است بنابراین چون کفار با مسلمانان در یک شهر و محله زندگی می کنند و باهم حشرو نشر دارند لذا فقه ما می گوید هیچ اشکالی ندارد که مسلمان از مال خودش برای کافر وقف کند منتهی نه هر کافری، امام رضوان الله علیه در تحریرالوسیله در این رابطه می فرماید:«مسألة 38 - الظاهر صحة الوقف على الذمی والمرتد لا عن فطرة سیما إذا کان رحما، وأما الکافر الحربی والمرتد عن فطرة فمحل تأمل»[1] .
مرتد دو نوع است، مرتد فطری و مرتد ملی، مرتد فطری کسی است که پدر یا مادر مسلمان بوده اند و بعد به حد بلوغ رسیده و اسلام را قبول کرده و بعد برگشته و کافر شده و مرتد ملی کسی است که پدر و مادرش کافر بوده اند و به دنیا آمده و رشد کرده و به حد بلوغ رسیده و بعد اسلام را اختیار کرده و بعد از اختیار اسلام برگشته و مرتد شده، اسلام نسبت به مرتد خیلی سختگیر است زیرا کافر بالاخره کافر است اما مرتد با ارتدادش یک دهن کجی به اسلام می کند و ضربه بیشتری وارد می کند، در سوره آل عمران اینطور ذکر شده:﴿وَقَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِی أُنزِلَ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاکْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ﴾[2] ، اهل کتاب هنگام نزول آیات قران در مدینه وجود داشتند و مردم مدینه قبل از اینکه پیغمبر اسلام به مدینه برود خیلی با دید احترام به اهل کتاب مثل یهود و نصاری نگاه می کردند زیرا بالاخره اینها کتاب آسمانی داشتند و خودشان را تابع شریعت پیغمبر می دانستند و حتی اول که اسلام آمد اینها خیلی خوب استقبال کردند اما وقتی که پیغمبر اسلام آمدند و گفتند اهل کتاب کافرند آنها شروع به مخالفت کردند و موضع گرفتند و اسلام نیز در برابر اینها ساکت نبود، اهل کتابی که در مدینه بودند نقشه های فراوانی بر علیه مسلمانان می کشیدند و یکی از نقشه هاشان که در آیه شریفه نیز ذکر شده همین بود که به مردم می گفتند صبح بروید بگوئید ما آمده ایم مسلمان بشویم و بعد در آخر روز برگردید و بگوئید اسلام دین خوبی نیست و دین ما خیلی از آن بهتر است و این یک ضربه و دهن کجی به اسلام بود لذا در اسلام مرتد با کافر اصلی فرق دارد و اسلام نسبت به مرتد سختگیری بیشتری دارد زیرا مرتد به اسلام دهن کجی می کند و ضربه بیشتری می زند.
محقق در شرایع درباره وقف بر کفار اینطور فرموده:«و لا یقف المسلم على الحربی و لو کان رحما و یقف على الذمی و لو کان أجنبیا»[3] .
در منهاج الصالحین در کتاب الوقف مسئله 44 ذکر شده:"یجوز وقف المسلم علی الکافر"و دیگر فرقی بین حربی و ذمی نگذاشته.
بهترین بحث را در اینجا محقق کرکی در جامع المقاصد دارد ایشان فرموده:«اختلف الأصحاب فی جواز الوقف على الذمی على أقوال: الأول: المنع مطلقا، وهو قول سلار، وابن البراج، لقوله تعالى: "لا تجد قوما یؤمنون بالله والیوم الآخر یوادون من حاد الله ورسوله ولو کانوا آباءهم أو أبناءهم " الآیة، والوقف نوع مودة فیکون منهیا عنه فلا یکون طاعة.
الثانی : الجواز مطلقا، حکاه الشیخ فی المبسوط، واختاره نجم الدین بن سعید، لقوله تعالى: "لا ینهاکم الله عن الذین لم یقاتلوکم فی الدین ولم یخرجوکم من دیارکم أن تبروهم "الآیة، ولقوله علیه السلام:"على کل کبد حرى(تشنه)أجر".
الثالث: الجواز إذا کان الموقوف علیه قریبا دون غیره، وهو مختار الشیخین، وأبی الصلاح، وابن حمزة، لقوله تعالى: "وصاحبهما فی الدنیا معروفا "و: "وصینا الانسان بوالدیه حسنا" والأوامر کثیرة فی صلة الرحم، وهذا القول لیس بعیدا من الصواب»[4] .
خب و اما صاحب وسائل نیز در جلد 6 وسائل 20 جلدی بعد از ذکر زکات ابوابی در انواع صدقات ذکر کرده و در باب 19 از این ابواب صدقات روایاتی را در مورد صدقه بر ذمی نقل کرده که خودتان مراجعه و مطالعه بفرمائید و اما خواستم عرض کنم که روایت مذکور در کلام جامع المقاصد(على کل کبد حرى أجر)در این باب 19 ذکر شده.
یک خبر از باب 19 از ابواب صدقات را به عنوان نمونه می خوانیم، خبر این است:﴿وعن محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد، عن علی بن حدید، عن مرزام، عن مصادف(غلام امام صادق علیه السلام بوده)قال: کنت مع أبی عبد الله علیه السلام فیما بین مکة والمدینة فمررنا على رجل فی أصل شجرة وقد القی بنفسه فقال: مل بنا إلى هذا الرجل فإنی أخاف أن یکون قد أصابه عطش، فملت إلیه فإذا رجل من القراشین، طویل الشعر، فسأله أعطشان أنت؟ فقال: نعم، فقال لی: انزل یا مصادف فاسقه، فنزلت وسقیته ثم رکبت وسرنا فقلت: هذا نصرانی أفتصدق على نصرانی؟ فقال: نعم إذا کانوا فی مثل هذه الحال﴾[5] .
خلاصه اینکه کسی استبعاد نکند که مسلمان نباید مالش را بر کافر وقف کند بلکه بعضی وقتها خوب هم هست زیرا مولفة قلوب می شوند و دیدشان نسبت به اسلام خوب می شود که خود اینها مسائل بسیار مهمی می باشند.
بقیه بحث بماند برای جلسه بعد إن شاء الله تعالی... .
پی‌نوشت
[1] تحریر الوسیله، الامام الخمینی، ج2، ص71، مسئله 38.
[2] آل عمران/سوره3، آیه72.
[3] شرایع، محقق حلی، ج2، ص168، ط اسماعیلیان.
[4] جامع المقاصد، محقق کرکی، ج9، ص49.
[5] وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج6، ص285، ابواب صدقات، باب19، خبر 3، ط الاسلامیة.
326/907/ع