به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن ملکی ابرده در جلسات هفتاد و پنجم درس گفتار فقه بیمه که در تاریخ 25 اسفندماه 1395 برگزار شد به بررسی سه نظریه درباره حکم جهل به مورد جعاله پرداخت.
مدرس حوزه علمیه مشهد در ابتدا سه نظریه "بطلان عقد" ، "بطلان جعل المسمی و اثبات جعل المثل" و "تفصیل" را مطرح ساخت
وی در ادامه با تفسیر نظریه سوم مبنی بر بطلان عقد در صورت جهل مطلق و تبدیل به اجره المثل در صورت جهل نسبی ، آن را پذیرفت.
رد دو نظریه اول و اثبات نظریه سوم به جلسه بعد موکول شد.
تقریر این درس در ادامه می آید:
جهل به جعل
سومین رکن از ارکان جعاله رکن بود بحث در این بود که اگر جعل مجهول باشد عقد باطل است یا خیر. در اینجا می توان به سه نظر یه اشاره کرد.
نظریه اول: جهل به جعل موجب بطلان عقد است یعنی اگر مزد و اجرت در باب جعاله مشخص نباشد عقد باطل است.
نظریه دوم: جهل به جعل باعث می شود که مسمی باطل شود نه عقد یعنی جعل المسمی باطل می شود و جعل المثل معین می گردد و عقد باطل نمی شود.
نظریه سوم: تفصیل است به این شکل که اگر جعل مجهول مطلق باشد یعنی به هیچ شکل قابل شناسایی نباشد باطل است ولی اگر مجهول نسبی باشد عقد باطل نمی شود و اجره المسمی تبدیل به اجره المثل می شود.
از بین این سه نظریه به نظر می رسد نظر سوم بیشتر با واقع منطبق است و با ساختار جعاله سازگاری دارد به جهت این که جعل اگر فی الجمله معین باشد ولی تفصیلا معلوم نباشد به عنوانی عقدی در کنار اجاره و با کسوت جواز قابل قبول می باشد زیرا غرض از جعاله آن است که فعل انجام بگیرد با مقداری از اجرت و این غرض با جهل نسبی تنافی ندارد و از طرفی هم عقد جعاله جایز است نه لازم بر خلاف اجاره که تعیین در این باب لازم است و عقد هم لازم است آری اگر جعاله ابهام مطلق داشته باشد به عنوان قرارداد یکی از اطراف قرارداد کالعدم محسوب می شود یعنی جعل نامعلوم مطلق کالعدم فرض می شود و با چنین فرضی حقیقت جعاله ثابت نمی گردد لذا قول به تفصیل با واقعیت جعاله سازگارتر است و از طرفی هم جمع بین خیلی از اقوال است. این قول از مسالک و از فخر المحققین است.
اشکال برخی از دوستان
وقتی سه قول مطرح می شود اگر بخواهیم یک قول را اثبات کنیم اول باید ادله دیگران را بیاوریم و سپس نقد کنیم و در انتها ادله ای برای قول مختار آورده شود.
ثانیا به چه دلیل بین جهل مطلق و نسبی باید قائل به تفصیل شد همان طور که در جهل نسبی گفته شد که رجوع به اجره المثل می شود می توان در جهل مطلق هم چنین حرفی را زد.
323/907/ع