به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین حق پناه در جلسه سیزدهم از درس فقه زنان (خارج نکاح) در مرکز تخصصی زن و خانواده به ادامه مبحث قبل و ادامه بحث عدالت در رابطه با همسران پرداخت.
وی گفت: در بحث تعدد زوجات اگر ترس از عدم رعایت عدالت بین همسران وجود دارد روا نیست که چند زن بگیرید و یک زن کافی است و مضمون آیه در مورد این است که عدالت در مورد همسران فقط اختصاص به یتیمان ندارد و بلکه به زنان حرّه هم اشاره دارد و باید در مورد آنها هم عدالت را رعایت نمود.
استاد سطوح عالی حوزه گفت: مدولول آیه شریفه: «وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیَتَامَى فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا» ، ترخیص تعدد زوجات است نه ترغیب به آن.
حجت الاسلام حق پناه در پایان افزود: نتیجه گیری ما از آیه این است که با انتخاب یک همسر از سبکی عائله مندی برخوردار خواهید شد و از دشواری های زندگی در امان خواهید بود. و همین شارع مقدس که تعدد زوجات را گفته همین شارع گفته است که الزام به یک زندگی سخت و دشوار نیست در صورتی که می توان از یک زندگی آسان بهره مند شد. شارع مقدسی که فرموده است شما می توانید چند تا زن داشته باشید خودش در جایی فرموده است: قلّت العیال احدُ الیسارین یعنی الزام نکرده است که حتما یک زندگی سنگین داشته باشید و خودتان را به زحمت بیندازید.
اهم مباحث استاد حق پناه به شرح ذیل می باشد:
آیه می گوید که: اگر دختران یتیم را به خانه می برید و نمی توانید آنها را سرپرستی کنید با دختران یتیم ازدواج نکنید چون در حق آنها ظلم خواهد شد. اگر بترسید که عدالت را در مورد آنها اجرا نکنید با آنها ازدواج نکنید، خب چه کنند؟ بروید به سراغ زن های غیر یتیم، بروید و دو تا و سه تا و چهار تا بگیرید، حال اگر به اینها ظلم بکند عیبی ندارد؟ بله عیب دارد، همین زنان حرّه بالغه غیر یتیم هم اگر ترسیدید که در حق اینها هم بخواهید ظلم کنید روا نیست که چند زن بگیرید و یک زن بگیرید.
باید در مورد همسران خود هم که غیر یتیمان هستند هرگاه قادر به رعایت عدالت نشدید احتیاط کنید و از ازدواج مجدد اجتناب بکنید، با این تفاوت که ممکن است مسئولیت تصدی اموال ایتام را کم کنید یا اصلا نپذیرید، چون نگه داری یتیم و مال یتیم سخت است من اصلا یتیم به خانه انم نمی برم لکن در مورد ازدواج می توانید به یکی اکتفا کنید، یا ملک یمین که واقعا عدالت را رعایت کرده باشید.
مدولول آیه شریفه: «وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیَتَامَى فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا» ، ترخیص تعدد زوجات است نه ترغیب به آن.
ایشان (لسان العرب) می فرماید: ذلک یعنی اقرب ألّا تجوروا و تمیلوا و قیل ذلک ادنی ان لا یکسر عیالکم، در اینجا عول را به دو معنی گرفتیم که معنای اول آن جور و معنای دوم آن از هزینه زندگی است لذا ایشان گفته است، و قیل: ذلک ، یک زن بگیرید، این نزدیک تر است به این که ، ان لا یکسر عیالکم ، عیالکم یعنی خانواده شما، اهل و عیالتان و هزینه زندگی تان بالا نرود.
باز از قول کسی نقل می کند که: عال الرجل یعول اذا جار، اعال از باب افعال ، یعیلُ اذا کَسُرَ عیالهُ ، کسائی گفته است : عال الرجل یعول اذا افتقر ، عال به معنای نه ظلم کردن به معنای افتقر ، و من العرب الفصحا من یقول عال یعولُ اذا کسر عیاله.
خود کلمه عول که ثلاثی مجرد است به معنای، ما یعول به العیال است مانند اینجا که خود لسان العرب می گوید: ذلک ان لا تعول لا تجور و تمیل و قیل ذلک ان لا یکسر عیالکم، پس این عول را هم به معنای جار می توان گرفت و هم به معنای ما یعول به العیال باشد، کسایی گفته که همین عال ثلاثی مجرد اگر به باب افعال برده شود هم اذا کسُرَ عیالهُ است مانند ثلاثی مجردش ، آل الرجل یعول اذا افتقر تا آخر.
نتیجه گیری
یک نتیجه کلی که از اینجا می گیریم این است که مفهوم آیه این است که با انتخاب یک همسر از سبکی بار عائله مندی برخوردار خواهید شد از دشواری زندگی مصون خواهید ماند.
شارع مقدسی که فرموده است شما می توانید چند تا زن داشته باشید خودش در جایی فرموده است: قلّت العیال احدُ الیسارین یعنی الزام نکرده است که حتما یک زندگی سنگین داشته باشید و خودتان را به زحمت بیندازید نعوذ بالله یک کسی مثل عقیل باشد، عقیل برادر امیر المؤمنین علی (علیه السلام) بود، این چند تا کار انجام داد، اولا خیلی عائله مند بود و نابینا هم شده بود و در همان پیری می رفت پیش امیر المؤمنین علی (علیه السلام) که ساع جو به من بده که قصه آن هم در نهج البلاغه وجود دارد ، مولی آهن گداخته ای را نزدیک دستش کردند و بعدش هم عقیل رفت پیش معاویه، معاویه گفت که برو بالای منبر و برادرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) را ناسزا بگو تا هر چه خواستی به تو بدهیم، این هم رفت بر بالای منبر و گفت که: أمرنی معاویه بسبّ علیٍّ عَلی فالعنوه ، اینجا را جزء الفاظ شمرده اند که این معاویه است یا لعن مثلا مولی، یعنی معاویه گفت که خب ولش کنید حالا این یک لفظی به کار برده، وقتی که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رفتند مکه چادر زدند کنار مسجد الحرام، گفتند یا رسول الله چرا خانه تان نمی روید؟ فرمودند: عقیل برای ما چیزی نگذاشته است، ما که از مکه رفتیم عقیل خانه های ما را فروخت ، عقیل یک شخص بسیار عائله مندی بود و یک کسی که عائله مند باشد، بچه های او اینگونه باشد و یک درخواست این چنینی بکند و این هم اگر کمتر هم می داشت خب به نفعش بود، خواهیم گفت که شرایطی دارد و یک از این شرایط این است که بتواند خرجی این ها را بدهد، اگر نتواند خرجی اش را بدهد که خب دیگر این قانون در حق و حقوق ملقی خواهد بود.
مفهوم عدالت در اینجا چیست؟ عدالت حقوقی است یا عدالت قلبی است ؟
در حال حاضر روی مفردات آیه هستیم و بعد مقایسه ای داریم با آیه بعدی، و بعد معنای عدالت را می گوییم و یک استفاده ای هم اینجا از روایات داریم، تعدد استحباب از روایات و این که آیا از روایت چنین چیزی استفاده می شود یا خیر که این تعبیر را می گویند چنانچه که دلالت بر استحباب اصل نکاح دارد تعدد را هم می رساند. که در آینده می رسیم و شاید به کمک روایات بشود استحبابش را استفاده کرد ولی نهایت چیزی که می شود استفاده کرد این ترغیب نیست، این تجویز است و ان شاء الله تعالی در جای دیگرش بحث می کنیم، لذا عنوان زدیم ، مدلول آیه ترخیص تعدد زوجات است نه ترغیب به عام./924/ص