به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل امور مالی از جمله برنامه‌های مادی سازمان یافته‌ای است که در آیات قرآن، احادیث و روایات مختلف به آن پرداخته شده و اصول اسلامی مربوط به آن در دین ما ارائه شده است. از این جهت که کشور ما داعی‌دار حکومت اسلامی است پس اقتصاد و امور مالی آن نباید به روش اقتصاد متعارف( اقتصاد ضد ارزش‌ها) اداره شود. با توجه به گسترش روزافزون کشور و امور مالی آن، اکنون پرداختن به موضوعات مبتلابه اسلامی در زمینه نظام مالی اسلامی ضرورت اجتناب ناپذیر پیدا کرده و می‌کند که دکتر علی‌آبادی با توجه به این موضوع کتاب «بازارهای مالی اسلامی» را تالیف نموده و در آن به تبیین ابعاد مختلف نظام مالی اسلامی پرداخته است.
موضوع فصل اول این کتاب که در واقع مقالات آقای صالح آبادی در نشریات داخلی بوده؛ اصول و مبانی بازارهای مالی اسلامی است. در ابتدای این فصل فلسفه‌ی نظام مالی اسلامی چنین بیان می‌شود" فلسفه‌ی نظام مالی اسلامی تنها به ارتباط عوامل تولید و رفتار اقتصادی محدود نمی‌شود؛ در حالیکه نظام‌های مالی کلاسیک بر جنبه‌های اقتصادی و مالی تمرکز دارند؛ نظام مالی اسلامی روی مسائل اخلاقی، رفتاری، اجتماعی و مذهبی نیز تاکید مشابهی دارد که جامعه از برابری و وضعیت مناسب در سطح عموم برخوردار شود".[1]
در بخش بعدی این فصل سیر تاریخی این نظام اینگونه بیان گردیده" نظام مالی اسلامی سابقه‌ی طولانی دارد. بعد از ظهور اسلام در خاورمیانه اصول مالی اسلامی در فعالیت‌های تامین مالی تجارت استفاده و رفته رفته نهادینه شد و رسمیت بیشتری یافت".[2] در ادامه مولف اصول و مبانی این نظام را بیان می‌کند. اصولی چون حرام بودن ربا، مشارکت در سود و زیان، پول به مثابه سرمایه‌ی بالقوه تنها تعدادی از این اصول است که مولف در جهت توضیح مختصر و مفید آن تمام سعی خویش را نموده است. از دیگر مباحثی که در این فصل ارائه شده می‌توان مهم‌ترین قراردادهای مالی در این نظام، بیمه اسلامی و سهام مطابق اصول شرعی را نام برد، که در رابطه با سهام چنین نوشته شده" از دیدگاه اسلام سهام شرکت‌ها فقط در صورتی مطابق با شرع است که فعالیت تجاری آن‌ها از فعالیت‌های حرام و غیرمجازی چون الکل، قمار بازی، محصولات تهیه شده از خوک و پرنوگرافی به دور باشد".[3]
دومین مقاله کتاب حاضر که انتشارات دانشگاه امام صادق(علیه السلام) چاپ اول آن را در 1000نسخه برعهده داشته به موضوع بورس بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام می‌پردازد. در ابتدای این فصل ابتدا ماهیت بورس بازی بررسی و سپس بحث بورس بازی و بحران‌های مالی در کشورهایی چون نیویورک و مالزی را بیان می‌شود. مولف سپس بورس بازی را از دیدگاه اندیشمندانی چون شهید مطهری و موسی صدر توضیح می‌دهد که شهید صدر در این باب چنین گفته است" عامل تعیین کننده‌ی ارزش، عرضه و تقاضاست که به معنای وسیع کلمه، ارزش را معین می‌کند. در این دیدگاه از آنجا که عرضه و تقاضا عامل تعیین کننده‌ی ارزش معرفی می‌شود با نظریه‌ی استاد مطهری همخوانی دارد".[4]
آقای صالح آبادی که کتاب‌هایی چون گفتارهایی درباره‌ی اوراق بهادار اسلامی، گفتارهایی پیرامون بورس و بازگشت به نقطه صفر از وی منتشر گردیده سپس به بررسی بورس بازی از منظر قواعد فقهی چون غرر و قمار بازی می‌پردازد و در نهایت چنین بیان می‌کند که" معاملات بورس بازی از آنجا که در قالب عقد بیع انجام می‌شود و تمامی جوانب معاملات در آن صورت می‌گیرد، از لحاظ شرعی منعی ندارد".[5]
بررسی فقهی- حقوقی قرارداد آتی شاخص سهام عنوان مقاله بعدی است که در این کتاب 192صفحه‌ای به آن پرداخته می‌شود. مولف در ابتدای این فصل چنین گفته" ریسک جز جدایی ناپذیر زندگی بشر است و بحث ریسک در طول زمان تکامل تدریجی خود را طی کرده است و با پیشرفت‌های فناوری، لزوم حفاظت در برابر ریسک هماره مطرح بوده است".[6]
مولف سپس قرارداد آتی شاخص سهام را تعریف وچنین می‌گوید" بیشتر مردم با ادبیات شاخص سهام به عنوان ابزاری که وضعیت بازار را در هر لحظه نشان می‌دهد، آشنا هستند. شاخص سهام برآیند کلی وضع بازار است"[7]
مولف سپس به تبیین شبهات فقهی قرارداد آتی شاخص سهام می‌پردازد. مبانی فقهی غرر و قماربازی ، حکم معامله‌ی غرری ، معیار تشخیص غرر در معامله از دیگر مباحث ارائه شده در این فصل است. این بخش نیز با جمع‌بندی دکتر صالح آبادی به پایان می‌رسد که در آن چنین گفته شده" یکی از شرایط اساسی برای صحت معامله آن است که هر یک از طرفین بدانند چه چیز می‌دهند و یا چه چیزی می‌گیرند در غیر اینصورت قرار داد آتی شاخص سهام بخت آزمایی محسوب می‌شود و در زمره‌ی معاملات غرری قرار می‌گیرد و باطل است".[8]
بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی، وقف پول و سهام از دیدگاه اسلام عناوین مقالات بعدی این کتاب ارزشمند است.
موسسه مالی زکات و نقش آن در تامین مالی نیازهای جامعه اسلامی آخرین مقاله‌ی کتاب حاضر است که در ابتدای آن چنین گفته شده است" زکات یکی از واجبات دین مقدس اسلام است. در بسیاری از آیات قرآن زکات هم ردیف نماز ذکر شده است. با توجه به اهمیت ویژه‌ی آن در قرآن، در اقصاد امروز موارد نه‌گانه‌ی دریافت زکات پاسخگوی نیازهای فعلی جامعه‌ی اسلامی نیست؛ بدین ترتیب، نیازمند بازنگری جدی در این زمینه وجود دارد".[9]
گسترش قلمرو زکات به غیر از موارد نه‌گانه عنوان مبحث بعدی این فصل است که خواننده‌ی کتاب درباره‌ی آن چنین می‌خواند" با توجه به فلسفه‌ی زکات و آنچه از روح روایات و احادیث در این مورد به دست می‌آید، ظرفیت مالی زکات باید در حدی باشد که بتواند به عنوان یکی از مقدمات مالی نظام اقتصاد اسلامی این وظیفه‌ی خطیر را انجام دهد."[10]
ابعاد مالی و اقتصادی زکات در کشورهای اسلامی، اصول کلی حاکم بر موسسه مالی زکات در کشورهای اسلامی، بسیج عمومی به پرداخت زکات و مواردی از این قبیل مباحث فصل آخر کتاب حاضر را شامل می‌شود. این کتاب در نهایت با ارائه شش پیشنهاد کاربردی به پایان می‌رسد که از جمله این پیشنهادات می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
دولت اسلامی در مرحله‌ی اول با برخورد نظام‌مند با مسئله زکات در این زمینه فرهنگ‌‌سازی کند.
دولت اسلامی باید نظام معافیت مالیاتی را برای پرداخت کنندگان زکات اجرا کند.
چاپ اول کتاب «بازارهای مالی اسلامی» با قیمت 4800 تومان در بازار موجود می‌باشد.
پی‌نوشت:
[1] بازارهای مالی اسلامی، دکتر صالح آبادی،ص 11
[2] همان،ص 12
[3] همان،ص 31
[4]همان، ص56
[5]همان، ص61
[6]همان،ص86
[7]همان،ص86
[8]همان،ص109
[9]همان،ص149
[10]همان،ص154
323/601/ع