به گزارش سرویس سیاست پایگاه اطلاع رسانی وسائل؛ در نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصل ششم قانون اساسی «امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات، انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این ها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون تعیین می‌گردد»؛ با توجه به این اصل، در جمهوری اسلامی ایران، اداره حکومت و قانون گذاری در چارچوب اصول قانون اساسی با اداره و نظر ملت تعیین می‌گردد و برگزاری انتخابات در حقیقت تبلور اراده و خواست مردم می باشد.
در مورد هر انتخاباتی، دو مسأله مهم مطرح است، یکى اصل شرکت در انتخابات و انداختن رأى در صندوق، دوم شناخت و تشخیص کاندیداى اصلح که کار بسیار مهم و حسّاسى است و نیازمند تحقیق گسترده و دقیق از کاندیداى اصلح و از سوابق اجرائى، انگیزهها، افکار و عقاید فرد، میزان ایمان و تعهد و دلسوزى او نسبت به نظام و مردم، قدرت و توان مدیریتى او در اجراى برنامهها و پایبندى او به اصول و ارزش‌هاى اسلامى و بالاخره اصلح بودن و برترى کاندیداى مورد نظر خویش نسبت به سایر کاندیداها می‌باشد؛ در همین راستا بخش دوم یادداشت انتخابات از منظر فقه و اخلاق با موضوع شرایط تبلیغ در انتخابات تقدیم خوانندگان می‌شود.
تبلیغات انتخاباتی باید در چارچوب تعالیم اسلام انجام شود و از کارهایی که با شئونات اخلاق اسلامی منافات دارد، جلوگیری شود زیرا هدف از انتخابات در نهایت، حفظ اسلام است.[1] (رک: آخرین پیام انتخاباتی امام خمینی (رحمة الله علیه) به ملت ایران)
1- پرهیز از تخریب دیگران
یکی از رفتارهای غیر اخلاقی و دینی هنگام انتخابات، تخریب کاندیدای رقیب است؛ در حالی که اسلام مسلمانان را از نسبت دادن عیب به یکدیگر نهی کرده است؛ زیرا اگر این عیب در او باشد غیبت محسوب می شود و اگر در او نباشد تهمت است.
امام سجاد (علیه السلام) می فرمایند: «هر کس عیبی را به مردم نسبت دهد که دارند، مردم به او عیبی را نسبت می دهند که ندارد».[2] (مجلسی، بحارالانوار، ج72، ص261.) تخریب دیگران موجب تخریب خود انسان خواهد شد. این، سنت الهی در این جهان است.
مقام معظم رهبری (دامت برکاته) می فرمایند: «به آقایان محترمی که در این میدان هستند، چند توصیه عرض می کنیم: در تبلیغاتشان ارزش های نظام را ندیده نگیرند؛ همدیگر را تخریب نکنند و از دادن آمارهای سست بپرهیزند ... .»[3] (دیدار با مسئولان و کارگزاران به مناسبت عید غدیر، 6 اردیبهشت 1376)
2- دوری از توهین
مردم در سراسر کشور در انتخاب فرد مورد نظر خود آزادند و احدی حق تحمیل خود یا کاندیدای گروه یا گروه ها را ندارد. هیچ مقام، حزب، گروه و شخصی حق ندارد به دیگران که مخالف نظرشان هستند، توهین کند.[4] (رک: سایت بنیاد اندیشه اسلامی، www.imam-khomeini.com)
«به همدیگر لقب های زشت ندهید، چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان. هر که توبه نکرد، آنان خود ستمکارند.»[5] (حجرات: 11)
امام خمینی (رحمة الله علیه): «ارتکاب معصیت مثل فحش، دروغ و اهانت برای جلوگیری از معصیت، جایز نیست.»[6] (امام خمینی، رساله توضیح المسائل، م 2816)
همچنین در صحیفه می فرمایند: «لازم است مطلبی را که گاهی شنیده می شود که برای تبلیغات انتخاباتی، بعضی از کاندیداها خدای نخواسته بعضی دیگر را تضعیف یا توهین می کنند. در رابطه با آن توضیح دهم که امروز این نحو مخالفت ها، خصوصاً از چنین کاندیداهایی، برای اسلام و جمهوری اسلامی فاجعه آمیز است.»[7] (امام خمینی، صحیفه امام، ص133.)
3- دوری از تهمت
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «خداوند غضب می کند بر آن دسته از بندگانش که دیگران را لعنت می کنند یا دشنام می دهند، کنایه و طعنه می زنند، ناسزا می گویند و دیگران را خوار و کوچک می کنند ...»[8] (بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج13، ص429.)
آیت الله مکارم شیرازی (دام عزه) این گونه به استفتائات درباره تهمت پاسخ می دهند:
پرسش: آیا صحبت ها و سر و صداهای سیاسی که نقل مجالس شده و افراد، دانسته یا ندانسته، موضوعی را به این و آن نسبت می دهند، غیبت حساب می شود؟
پاسخ: نسبت دادن شایعات به یکدیگر نوعی تهمت است، فراتر از غیبت. آری اگر عیب پنهانی را بدون جهت آشکار بگویند، غیبت است.[9] (ناصر مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج3، س 486.)
پرسش: انتقاد از نامزدها و بیان نکات منفی آن ها در جمع یا بین دو نفر، چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورتی که در مقام مشورت برای رأی دادن به آن ها باشد، اشکال ندارد؛ ولی باید صفات آن ها را بیان کرد، نه توهین و مذمت و تحقیر و یا خدای نکرده تهمت به آن ها زده شود.[10] (همان، ج1، س1370.)
پرسش: در جریان تبلیغات رئیس جمهور و یا وکلای مجلس، ذکر نیکی ها و بدی های شخصی که داوطلب است و یا ذکر جریانات خوب یا بد که ایشان مسبب آن بوده، داخل در مبحث غیبت است؟
پاسخ: در صورتی که برای شناخت آن ها لازم باشد و قصد هتک و اهانت نداشته باشد، مانعی ندارد.[11] (همان، ج2، س743.)
4- بردن آبروی دیگران
حیثیت و آبروی مؤمن در اسلام از مقام بالایی برخودار است و هتک مؤمن چه رسد به مؤمن عالم، از بزرگ ترین گناهان است و سبب از بین رفتن عدالت فرد می شود.[12] (رک: امام خمینی، صحیفه امام، ج17، ص134.)
امام خمینی (رحمة الله علیه) می فرمایند: «اگر فرضاً کسی در دیگری مناقشه دارد، ابراز آن و اظهار در بین مردم هیچ مجوزی ندارد و حیثیت و آبروی مؤمن در اسلام از بالاترین و والاترین مقام برخوردار است و هتک مؤمن، چه رسد به مؤمن عالم، از بزرگ ترین گناهان است و موجب سلب عدالت است. امید است ان شا الله چنین مطلبی نباشد و اگر غفلتاً اتفاق افتاده است، تکرار نشود.»[13] (همان)
آیات عظام گلپایگانی و صافی (دام عزه) می فرمایند: «از چیزهایی که احترام بسیار دارد، جان و مال و آبروی مسلمان است که هیچ کس بدون حکم شرع، حق تجاوز به آن ها را ندارند.»[14] (صافی، توضیح المسائل، م2888؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ج1، ص534، مسائل اجتماعی اسلام، م17.)
5- دوری از حیف و میل کردن اموال عمومی و دولتی
یکی از کارهایی که هنگام تبلیغات مشاهده می شود هزینه های زیادی است که برخی نمایندگان یا طرفداران آنان انجام می دهند. خداوند متعال در قرآن کریم خطاب به اسراف کاران می فرماید: «اسراف کاران برادران شیطان هایند و شیطان همواره به پروردگارش ناسپاس بوده است.»[15] (اسراء: 27.)
همچنین امیر المومنین (علیه السلام) می فرمایند: «بیچاره اسراف کار چقدر دور شده است از آن چه به مصلحت اوست و از آن چه او را به هدفش می رساند».[16] (بروجردی، همان، ج17، ص113.)
پرسش از آیت الله مکارم شیرازی (دام عزه) : حکم جناب عالی در مورد کسانی که در انتخابات در راستای شناساندن خود به مردم، از امکانات بیت المال استفاده کرده اند، چیست؟
پاسخ: بیت المال مصارف خاصی دارد که باید در آن مصرف گردد.[17] (رک: سایت آیت الله مکارم شیرازی)
امام خمینی (رحمة الله علیه) می فرمایند: «اینجانب به هیچ وجه و به هیچ کس اجازه نمی دهم تا از سهم مبارک امام (علیه السلام) یا از اموال دولت و اموال دفتر و سازمان ها و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند.»[18] (امام خمینی، همان، ج2، ص101.)
6- پرهیز از قبول هدایا
یکی از کارهای غیر اخلاقی که برخی کاندیداها هنگام انتخابات مرتکب می شوند قبول هدایا از برخی افراد است که اگر به وی رشوه دهد، کار صحیحی نیست.
امام رضا (علیه السلام) از قول پدرانشان از امیر مؤمنان (علیه السلام) در تفسیر آیه شریفه: «خورندگان مال کثیف و حرام»[19] (مائده: 42) می فرمایند: «او کسی است که کاری برای برطرف شدن گرفتاری و حاجت برادر ایمانی اش انجام دهد؛ سپس از او هدیه قبول کند.»[20] (شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج1، ص31.)
پرسش: اگر احتمال داده شود که هدیه برای ترغیب و تشویق گیرنده آن برای انجام تبلیغات به نفع هدیه دهنده است، آیا گرفتن آن جایز است؟
پاسخ مقام معظم رهبری (دامت برکاته): «اگر تبلیغات مورد نظر از جهت شرعی و قانونی جایز باشند، اشکال ندارد و قبول هدیه در برابر آن هم بدون مانع است. البته در محیط های اداری این امر تابع قانون و مقررات مربوطه می باشد.»[21] (خامنه ای، اجوبة الاستفتائات، ص410.)
7- پرهیز از عوام فریبی
کسی که با رشوه و عوام فریبی و مخارج گزاف مسئولیتی در نظام اسلامی به دست آورده، چگونه می تواند به هنگام رسیدن به مقام، از ارزش های اسلامی دفاع کند و خدمتگزار خوبی برای مردم مسلمان باشد؟
امیرمؤمنان (علیه السلام) در این باره می فرمایند: «آقا (و مسئول و کارگزار) مردم کسی است که رشوه ندهد و حیله گری و فریبکاری نکند و چیزهای طمع انگیز، او را به طمع نیندازد.»[22] (تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، حکمت7794.)
پرسش: در صورتی که هدیه برای چشم پوشی و تغافل و عدم مخالفت و یا برای جلب موافقت مسئول نسبت به انجام بعضی از امور باشد، قبول هدیه چه حکمی دارد؟
پاسخ مقام معظم رهبری (دامت برکاته): «قبول این قبیل هدیه ها اشکال دارد و بلکه ممنوع است. به طور کلی اگر تقدیم هدیه به قصد دست یابی به هدفی خلاف شرع و قانون و یا به منظور ایجاد تمایل در مسئول قانونی به موافقت با چیزی که حق موافقت با آن را ندارد، صورت بگیرد، گرفتن آن هدیه جایز نیست؛ بلکه واجب است از قبول آن خودداری شود و بر مسئولین هم واجب است از آن جلوگیری نمایند.[23] (خامنه ای، همان)
بر گرفته از کتاب: انتخابات از منظر فقه و اخلاق، آستان قدس رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی
مریم بلوچیان
/825/م
پی‌نوشت:
[1] . ر.ک: آخرین پیام انتخاباتی امام خمینی به ملت ایران، بند3، در آستانه انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی.
[2] . من رمی الناس بما فیهم، رموه بما لیس فیه؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، اسلامیه، بی تا، ج72، ص261.
[3] . دیدار با مسئولان و کارگزاران به مناسبت عید غدیر، 6 اردیبهشت 1376، سایت حوزه.
[4] . رک: سایت بنیاد اندیشه اسلامی ، www.imam-khomeini.com.
[5] . وَ لَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَ لَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَ مَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛
[6] . امام خمینی، روح الله، رساله توضیح المسائل، تهران، وزارت فرهنگ و. ارشاد اسلامی، 1367، م 2816.
[7] . امام خمینی، روح الله، صحیفه امام، چهارم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386، ج17، ص133.
[8] . ان الله یبغض من عباده اللعان السباب الطعان الفاحش المستخف السائل الملحف و یحب من عباده الحیی الکریم السخی؛ بروجردی، حسین، جامع احادیث الشیعه، مترجمان احمد اسماعیل تبار، احمدرضا حسینی، محمدحسین مهوری، تهران ، فرهنگ سبز، 1388، ج13، ص429.
[9] . مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیه السلام)، 1379، ج3، س 486.
[10] . استفتائات جدید، ج1، س1370.
[11] . استفتائات جدید، ج2، س743.
[12] . صحیفه امام، ج17، ص134.
[13] . صحیفه امام، ج17، ص134.
[14] . صافی، لطف الله، توضیح المسائل، پنجم، مشهد، هاتف، 1387، م2888؛ گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل، سوم، قم، دارالقرآن الکریم، 1369، ج1، ص534، مسائل اجتماعی اسلام، م17.
[15] . إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا؛
[16] . ویح المسرف ما ابعده عن الصلاح نفسه و استدراک امره؛ جامع احادیث الشیعه، ج17، ص113.
[17] . رک: سایت آیت الله مکارم شیرازی.
[18] . صحیفه امام، ج2، ص101.
[19] . أَکَّالُونَ لِلسُّحْت؛
[20] . عن علی بن موسی (علیهما السلام) عن آبائه (علیهم السلام) فی قول الله عز و جل: (اکالون للسحت) قال: «هو الرجل الذی یقضی لاخیه الحاجه ثم یقبل هدیته»؛ ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا، تهران، علمیه اسلامیه، بی تا، ج1، ص31.
[21] . خامنه ای، سید علی، اجوبة الاستفتائات، ترجمه فارسی، شصت و سوم، تهران، بین الملل، 1379، ص410.
[22] . السید من لا یصانع و لا یخادع و لا تغره المطامع؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366، حکمت7794.
[23] . اجوبة الاستفتائات، ، ص410.)