به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل کتاب« پول، بهره و تورم» اثر دکتر احمد شعبانی است که عمر علمی خویش را صرف پژوهش در وادی علم اقتصاد نموده است. وی که آثاری چون تجربه جهانی بانکداری اسلامی، گفتارهایی پیرامون مسائل اساسی اقتصادی ایران و برداشت‌های اقتصادی از قرآن کریم را نیز در کارنامه‌ی عملی خود داراست؛ در راستای مشکل کنونی پول در جهان یا به عبارت بهتر تورم کنونی بار دیگر دست بر قلم برده تا عنصر پول و نقش آن در روابط بین المللی را با چیزی که در صدر اسلام وجود داشته مقایسه نموده و تمایز و تشابه آن را بدست آورد. وی سپس به بررسی ماهیت پول در عصر حاضر با تفکیک دو حوزه‌ی پراخت‌های پولی ربوی و غیر ربوی می‌پردازد که حاصل این پژوهش کتاب حاضر است که هدف آن نشان دادن ماهیت جدید پول و پرداخت‌های پولی برای پی‌ریزی یک نظام مبادلاتی سالم و تصحیح شده است.
موضوع فصل اول کتاب ایشان تعریف و ملاکات اعتباریت پول می‌باشد که در آن چنین بیان نموده " مدنیت و تعاون به مقتضای طبیعت ذات انسان می‌باشد و استقرار روابط و نسبت‌های اجتماعی جز در پرتو تبادل و تعامل مقدور و میسر نخواهد بود فلذا حیات و زندگی بشر با مبادله و داد و ستد ربطی وثیق و تماسی قدیم داشته است".[1]
در ادامه مولف دلایل پیدایش پول را توضیح می‌دهد و پس از آن ویژگی‌های انواع پول کالایی را بیان کرده و توضیح می‌دهد" با تاملی اندک مشخص می‌شود که جوامع، از اجناسی بعنوان پول استفاده می‌کردند که اولا به میزانی مشخص و محدود در جوامع مربوطه وجود داشت. مثل پوست خز، صدف و ماهی و... نه آنقدر محدود بودند که نتوانند پاسخگوی حجم مبادلات لازم باشد و نه آنقدر فراوان و سهل الوصول که از حد کثرت به سر حد ابتذال برسند."[2]
ظهور پول فلزی مبحث بعدی فصل اول می‌باشد که ابتدا مولف بیان نموده که کسی تاریخ دقیق اختراع آن را نمی‌داند ولیکن تا کنون پول‌هایی متعلق به قرن هشتم قبل از میلاد مسیح (علیه السلام) نیز کشف شده است. مولف سپس تورم پول فلزی را کامل توضیح می‌دهد. بررسی ملاکات پولی در نظر برخی از علمای اقتصادی یکی از مباحث این فصل است که مولف دیدگاه کسانی چون فون مایزس، اندرسن، هارود و سیتووسکی را در این قسمت بیان می‌کند.
فصل دوم کتاب به سرآغاز مشکلات نظام پرداخت‌های پولی می‌پردازد. از مباحثی که در این فصل کتاب ارائه شده می‌توان به سیستم نقدین بدون رابطه مشخص، سیستم نقدین با رابطه مشخص، صرافی از معایب سیستم، مزایای سیستم در حفظ ارزش و قدرت خرید پول رایج نام برد. این فصل در نهایت با مبحث مشکلات ناشی از بازار دلار اروپایی به پایان می‌رسد که در این قسمت چنین نوشته شده" اکثر بازارهای پول و اعتبار ملی از طریق بانک‌های مرکزی کشورها کنترل می‌گردد. اما بازار دلار اروپایی مشمول چنین کنترل‌هایی نیست و بطور طبیعی رقابت در بازار مذکور و بازارهای پول و اعتبار ملی به سود کشورها و بازارهای ملی تمام نخواهد شد، بلکه مشکلات سنگینی را بر آن‌ها نیز تحمیل خواهد کرد".[3]
ادله‌ی منع و ملاکات حرمت ربا موضوع فصل چهارم این کتاب 322 صفحه‌ای است که انتشارات دانشگاه امام صادق چاپ دوم آن را به منصه‌ی ظهور رسانیده است. ابتدای این فصل با موضوع رباخواری در تمدن‌های پیشین آغاز گردیده و بیان می‌کند" پدیده رباخواری چیزی نیست که بتوان مبدا و سرآغازمشخصی از آن در اعماق تاریخ سراغ گرفت. اما نخستین متون تاریخی شناخته شده حکایت از آن می‌کند که همه اندیشمندان بزرگ تاریخ، اخذ بهره را ممنوع و منسوخ دانسته‌اند".[4] یکی دیگر از مباحث این فصل پویش از رباخواری قدیم تا بانکداری جدید است که خواننده در این قسمت چنین می‌خواند" عملیات بانکی امروزی رایج شد که اموال مردم را با بهره سبک می‌گیرند و با بهره سنگین‌تری به دیگران وام می‌دهند. حساب‌های پس‌انداز، شکل ظاهرالصلاحتری از همین نوع است که با پرداخت بهره‌ای تقریبا معادل تنزل ارزش پول به صاحبان سپرده سرمایه‌های آن‌ها را در اختیار خود می‌گیرند".[5]
بطلان ربا از دیدگاه عقل، تحلیل ادله تحریم ربا، ملاک‌های حرمت ربا و پرداخت‌های پولی ربوی از دیگر مباحث این فصل می‌باشد که مولف سعی نموده در آن ابعاد مختلف این معامله‌ی حرام را بیان نماید.
فصل پنجم از این اثر که در تیراژ 1000 نسخه و قیمت 9700 تومان روانه‌ی بازار شده به مبحث عدم تماثل ربا وبیع و ادله منع در توجیه بهره پولی پرداخته می‌شود. در ابتدای این فصل مقایسه‌ی ربا با انواع معاملاتی چون مضاربه، اجاره و نسیه ذکر شده است و وجه تمایز آن‌ها بیان گردیده برای نمونه در ربا و بیع چنین بیان شده" فرق بین بیع و ربا عبارت خواهد بود از آنکه در بیع سود فقط به کار تولیدی و توزیعی تعلق می‌گیرد، نه به صرف سرمایه؛ ولی در ربا انتظار می‌رود سود، به محض سرمایه و پول تعلق می‌گیرد".[6]
از دیگر سوالات مهمی که در این فصل به آن پاسخ گفته می‌شود؛ می‌توان به_ انواع معاملات ربوی حرام کدام است؟ آیا دولت بمنزله‌ی پدر مردم است؟ آیا بهره چیزی غیر از رباست؟_ اشاره نمود.
موضوع فصل آخر این کتاب که در سه بخش و هفت فصل جمع آوری شده تحلیل سیستم پرداخت‌های عادلانه پولی در شرائط تورمی است که در ابتدای آن چنین بیان شده" تورم مصیبت عظمای بشریت قرن بیستم است که گریبان اغلب کشورهای دنیا حتی بلوک سوسیالیسم را نیز گرفته است. امروزه تورم در نظام سرمایه‌داری معاصر از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد. تورم در حال حاضر بصورت یک هنجار و سنت تبدیل ناپذیر و خصوصیت دائم سرمایه‌داری تبدیل شده است".[7]
تفسیر اقتصاددانان پولی از تورم، ابرتورم آلمان، تورم اخیر آمریکا مباحثی است که در این فصل با ارائه‌ی نمودارهای مختلف بیان گردیده است. این اثر ارزشمند در نهایت با جمع‌بندی و نتیجه‌گیری مولف به پایان می‌رسد.
پی‌نوشت:
[1] کتاب پول، بهره و تورم، دکتر احمد شعبانی، ص18
[2] همان، ص21
[3] همان، ص104
[4] همان، ص155
[5] همان، ص161
[6] همان، ص191
[7] همان، ص253
323/401/ع