به گزارش سرویس فرهنگی و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل؛ کتاب «عرفان سرخ» به قلم علی رضا ذبیح، در سال 1384، توسط انتشارات مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما منتشر گردیده است.
دین مقدس اسلام که به گواهی تاریخ، کامل ترین نسخه الهی برای هدایت انسان و شفای بیماری های درونی و کمال بشر است، از بدو تکوین تا کنون، در معرض حمله های گوناگون دشمنان حق و عدالت و معرفت بوده و خواهد بود. ازاین رو، طراح حکیم آن باید برای حفظ، گسترش، بالندگی و اقتدار دین و جامعه دین مدار، راهکارهای دفاعی مناسبی در نظر بگیرد تا دین و جامعه از هر گونه آسیب و مکر دشمن در امان بماند .آیات قرآن کریم و روایت های ائمه معصومین علیهم السلام در این زمینه نشان می دهد که رواج فرهنگ شهادت طلبی یکی از مهم ترین راهکارهای اجتماعی دین برای رسیدن به هدف یاد شده است. بدین بیان که این فرهنگ، با تزکیه مؤمنان و تقویت روح ایمان، بندگی و غیرت دینی در آنها و نهادینه کردن روحِ گذشت، همکاری، صبر، ولایت پذیری و برپایی فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی، به آن اقتدار، عزت و پایداری می بخشد و بدین صورت دین و ارزش های والای آن را پاس می دارد .موهبت شهادت طلبی مؤمنان از یک سو نتیجه عشق به خدا و شوق دیدار او و عمل به دستورهای الهی، برای تقرب بیشتر به خدا و رسیدن به تقوای مطلوب الهی است و از سوی دیگر معلول محبت و رحمت حق به بندگان خویش برای دفاع از حقوق فطری و الهی آنان و در یک کلمه، دفاع از انسانیت انسان است. ازاین رو، شهادت طلبی، از مطلوب ترین و ارزشمندترین روحیات و ملکات فاضله انسانی و محبوب ترین فرهنگ ها در پیشگاه خدای سبحان است.
شهادت در راه خداوند بالاترین عمل نیکو نزد خداست. شهادت، اثبات عشق خالص و بی ریا است. شهادت طلبی به عنوان شیوه مؤمن عاشق، برای اثبات محبت خویش با تقدیم بالاترین دارایی خود در قالب بهترین طلبی بندگان مخلص خدا بود که با تقدیم عزیزترین و گران بهاترین سرمایه خود، یعنی جان خویشتن، برگی دیگر بر دفتر زرین انقلاب اسلامی افزودند. آنچه امروز اهمیت و ضرورت دارد و زنده نگه داشتن روحیه شهادت طلبی و دست شستن از جان و مال در راه سرفرازی دین و انقلاب است که این، وظیفه تک تک افراد جامعه به ویژه اقشار جوان می باشد. در این راستا، احیای تعالیم دین در زمینه شهادت طلبی بهترین روش و راهکار شمرده می شود که به دنبال ایجاد فرهنگ شهادت طلبی در جامعه، امت اسلامی همواره از سربلندی، عزت و اقتدار برخوردار خواهد بود .
توصیف کتاب:
نگارنده با تبیین مفهوم «شهادت»، در پی تقویت روحیه شهادت طلبی و چگونگی پاسداری از دستاوردهای فردی و اجتماعی آن و راهکار ترویج فرهنگ شهادت در جامعه از سوی رسانه اسلامی است. در تحقق این هدف، پژوهش حاضر با همکاری مشترک مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله تهیه شده است. پژوهش حاضر تلاشی است هر چند اندک برای تحقق فرهنگ شهادت طلبی و در پی آن حفظ ارزش های دینی. این پژوهش از چهار بخش و فصل های متعدد سامان یافته است.
در فصل اول و دوم از بخش اول، با اثبات محوریّت خدای سبحان و اراده او در عالم و اثبات مکلّف بودن انسان در پیشگاه خدای تعالی و بیان وظایف متقابل انسان و دین، به این نتیجه خواهیم رسید که هنگام در مخاطره قرار گرفتن دین، انسان باید خود را فدای دین کند و این از مهم ترین تکالیف اوست.
در فصل سوم از همان بخش، به این پرسش که آیا شهادت خود حافظ دین است، پرداخته شده و با استناد به آیه های قرآن و روایت های معصومین علیهم السلام روشن خواهد شد که شهادت قوی ترین و بالاترین عامل حفظ دین است .در پاسخ به این پرسش که آیا شهادت طلبی در قرآن و روایات ارزش شمرده شده است، با بیان مفصلی از آیات و روایات، ثابت می شود که شهادت و شهادت طلبی، از بهترین و نیکوترین و محبوب ترین افعال و ملکات و روحیات شایسته در نزد خدای سبحان است .در پاسخ به پرسش تأثیر فرهنگ شهادت طلبی در پیروزی نظامی، این نتیجه به دست آمده است که از مهم ترین عوامل پیروزی نظامی بر دشمن، استیلای همین فرهنگ ارزشمند بر مؤمنان و جامعه اسلامی است؛ زیرا خدای سبحان به صابران وعده قطعی نصرت و فتح داده است و صبر یکی از ملکاتی است که نتیجه و زایده این روحیه و فرهنگ نیکو است.
در فصل دوم از بخش دوم این پژوهش به این شبهه پاسخ داده شده که «فرهنگ شهادت طلبی خشونت آفرین است و ترویج آن، موج بروز خشونت در جامعه می گردد»، که با بررسی دقیق شبهه، با پاسخ هایی مستدلّ تبیین خواهد شد که این فرهنگ عزّت بخش، نه تنها خشونت آفرین نیست، بلکه ریشه کن کننده خشونت و نا امنی و هرج و مرج و طغیان گری است؛ زیرا از رأفت و رحمت و تقوا و عشق به معبود و تقرب به او سرچشمه می گیرد.
در بخش آخر تحقیق، ابتدا به اسرار شهادت طلبی و فلسفه آن پرداخته شده و دلایل شهادت طلبی مؤمنان، تک تک، شمرده و تبیین شده که شهادت هرگز هدف نهایی مؤمنان تلقّی نمی شود، بلکه منشأ شهادت طلبی آنان، عشق به حق و حرکت به سوی او، دفاع از دین حق و مؤمنان حق طلب و زنده نگاه داشتن دین و سنّت های حق و فطرت سلیم انسانیّت است.
سپس در فصل آخر آن، در پاسخ به پرسش اصلی تحقیق که آثار فرهنگ شهادت طلبی چیست و چگونه سبب حفظ دین و ارزش های آن می شود، با ادلّه قرآنی و روایی و عقلی بیان می شود که این فرهنگ متعالی، هم سبب حفظ و تقویت ایمان، تعبّد، اخلاق و دیگر جنبه های فردی دین می گردد و هم مهم ترین عامل حفظ، تقویت و گسترش جنبه های اجتماعی دین است. تا آنجا که حفظ و پویایی مهم ترین علّت مبقیه دین، یعنی فریضه عظیم امر به معروف و نهی از منکر نیز، در گروِ وجود و گسترش فرهنگ شهادت طلبی در جامعه دینی و ملّت های مسلمان است .نتیجه این پژوهش این است که روحیه و فرهنگ شهادت طلبی در مؤمنان و جامعه اسلامی، افزون بر حفظ دین و ارزش ها آن، می تواند موجب اصلاح، تربیت و تزکیه مؤمنان در تمام زمینه ها و جنبه های زندگی برای رسیدن به کمال نهایی و قرب الهی، گردد. لازم به ذکر است کتاب مذکور از مباحث زیر تشکیل یافته است:
بخش اول: انسان، دین و شهادت
این بخش از کتاب دارای مباحث مهمی است که به ترتیب عبارتند از:
نگارنده در قسمتی از این فصل می نویسد: در سیر تاریخ، فرهنگ های بی شماری بر ملت ها و بر جنبه های گوناگون زندگی تک تک اعضای آنها حاکم بوده و تأثیر گذاشته است. فرهنگ ها از مؤثرترین عناصری هستند که انحراف و فروپاشی یا رشد جوامع، بر اساس انحراف یا رشد و تعالی آنهاست. فرستادگان و حجت های خدا نیز فرهنگ دینی برخاسته از وحی و منطبق بر عقل سلیم را برای حق باوران عالم به ارمغان آورده اند. هر فرهنگی، برای حفظ موجودیت خود، راهکارهای ویژه ای دارد. در این میان، فرهنگ دینی که متعالی ترین فرهنگ هاست، باید دربرگیرنده بهترین روش ها و زمینه های لازم برای حفظ سلامت و رشد افراد جامعه معتقد به آن باشد تا سربلندی و عزت و اقتدار آنان را در میان دیگر ملت ها به همراه آورد .به پندار ما، «فرهنگ شهادت طلبی» از بهترین و قوی ترین این راهکارها به شمار می آید. بدین معنا که طراح حکیم فرهنگ دینی برای سربلندی، بالندگی و اقتدار این مکتب غنی و دستاوردهایش، فرهنگ شهادت طلبی را که از زیرمجموعه های فرهنگ دینی است، طراحی و پیش بینی کرده است. موضوع این پژوهش نیز تأثیر فرهنگ شهادت طلبی در حفظ دین و دستاوردهای دینی است تا در پایان، کیفیت و میزان این تأثیر روشن شود.
بخش دوم: شهادت طلبی در قرآن و روایات معصومین علیهم السلام
این فصل از کتاب دارای مباحث زیر می باشد:
نگارنده در این فصل و در جواب این سوال که آیا شهادت طلبی در قرآن کریم، ارزش شمرده شده است یا نه؟ می نویسد: شهادت طلبی به معنی شهادت خواهی، عشق به شهادت و خواهان مرگ با شهادت بودن، مفهومی است که با توجه به دعای اولیای دین برای طول عمر، پرسش هایی را در ذهن ایجاد می کند. از جمله اینکه آیا داشتن روحیه شهادت طلبی و مرگ با شهادت را از خدا طلب کردن، از دیدگاه مکتب غنی اسلام، مقبول و ارزشمند تلقی شده یا نکوهیده است؟ نگارنده برای پاسخ دادن به این پرسش، به بررسی دیدگاه قرآن در این زمینه می پردازد و می نویسد:
با بررسی آیه های قرآن کریم به این نتیجه می رسیم که آیه هایی از قرآن، نشان دهنده ارزشی بودن وجود روحیه شهادت طلبی و فرهنگ آن در افراد و جامعه اسلامی است. در اثبات این ادعا، آیه های زیر با توضیح آن، به اندازه کافی گویاست.
1. آیه 23 سوره احزاب
خدای سبحان در این آیه شریفه دو گروه از مؤمنان را می ستاید و کار آنان را ارج می نهد:
یک ـ مؤمنانی که در پی عهدی که با خدا و رسولش در دفاع از دین او و پشت نکردن به دشمن تا سرحد جان بسته بودند، تا فدای جان ایستادگی کردند و پیمان خویش را با شهادت به پایان بردند و صداقت خود را بدین گونه به اثبات رساندند. دو ـ گروه دیگری از مؤمنان را از آن رو می ستاید که در عهدِ خویش، هیچ گاه سست نشدند، بلکه برای اثبات صداقت خویش، منتظر شهادت و پیوستن به برادران شهید خود هستند و می خواهند پیمانشان را با خون خود امضا کنند. این کار آنان جز شهادت طلبی، تفسیر دیگری برنمی تابد؛ زیرا انتظاری که خدای سبحان به آنان نسبت می دهد، جز انتظار شهادت در راه خدا و امضای عملی پیمان خود نیست. ستایش و تمجید خداوند از کار آنان نیز ثابت کننده ارزشی بودن این روحیه و مرضیّ خدا بودن کار آنان است .بنابراین، شهادت، وفا به پیمان الهی است و شهادت طلبی انتظار برای وفای به آن است؛ پس این آیه شریفه، ارزشی بودن و تقدس روحیه و فرهنگ شهادت طلبی را ثابت می کند.
2. آیه 207 سوره بقره
خدای سبحان در این آیه شریفه، مؤمنانی را که جان خویش را برای به دست آوردن رضایت خدا به او تقدیم می دارند و عاشقانه، مرگ با شهادت را پذیرا می شوند، می ستاید و این کار و روحیه را الگویی عملی برای مؤمنان می شمارد .شأن نزول این آیه شریفه بنابر نقل شیعه و سنّی درباره حضرت علی علیه السلام است که در شب هجرت پیامبرِ گرامی اسلام ـ لیله المبیت ـ برای حفظ جان مقدس آن بزرگوار، در بستر ایشان خوابید، در حالی که می دانست آنان ـ دشمنان ـ قصد کشتن رسول خدا را دارند و هر کس در این مکان باشد، ممکن است کشته شود. با این حال، با اشتیاق در جای رسول خدا خوابید و سبب حفظ جان آن عزیز گردید. این جانبازی در آن شب پرخطر، نمونه برجسته ای از عشق به شهادت است که از عشق به خدا و پیامبر و دین او که بقای آن متضمن سعادت انسان هاست، نشئت گرفته بود.
این شهادت طلبی تا آنجا ارزش داشت که خدای سبحان آن را در قرآن ستود و جانبازی در راه کسب رضایت الهی نامید. نکاتی چند از این آیه برداشت می شود:
یک ـ فدا کردن جان برای کسب رضایت الهی، ارزشمند و مورد تمجید خدای سبحان است.
دو ـ منشأ این جانبازی، وجود روحیه شهادت طلبی در مؤمن است.
سه ـ وجود چنین انسان هایی در میان مؤمنان و جامعه اسلامی، لطف و رحمت خدا بر بندگانش را نشان می دهد؛ زیرا بدین وسیله دین الهی برای انسان ها محفوظ می ماند. پس وجود چنین روحیه ای نیز از رحمت اوست. این نکته از عبارت «و اللّه رؤوف بالعباد» برداشت می شود.
چهار ـ از نکته یاد شده می توانیم نتیجه بگیریم که فقدان این روحیه در افراد و جامعه اسلامی نشانه مسدود شدن باب رحمت و در نتیجه غضب الهی بر آنان است؛ زیرا اگر وجودِ روحیه و سنّتی در جامعه اسلامی از رحمت الهی باشد، فقدان آن، نشانه فقدان آن رحمت و شمول غضب الهی خواهد بود. سنّت استدراج نیز مؤید این ادعاست؛ زیرا خدای سبحان دارای دو نوع رحمت است: یکی رحمت عام که مؤمن و کافر، نیکوکار و فاجر، باشعور و بی شعور، همه به وسیله آن به وجود آمده اند و تا زمانی که وجود دارند، با آن روزی می خورند. دیگری رحمت خاص است که خود لطفی است که خداوند آن را تنها به افراد با ایمان می دهد و نوعی هدایت است که نشانه ایمان و عبودیت شخص و لطفِ خاص الهی نسبت به اوست و روحیه شهادت طلبی از این نوع هدایت و رحمت سرچشمه می گیرد.
3.آیات 10 تا 12 سوره صف
ای کسانی که ایمان آورده اید! آیا شما را به تجارتی راهنمایی کنم که شما را از عذابِ دردناک رهایی می بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جان هایتان در راه خدا جهاد کنید و این برای شما بهترین است؛ اگر بدانید. (اگر چنین کنید)، گناهانتان را می بخشد و شما را در باغ هایی از بهشت داخل می کند که نهرها از زیر درختانش جاری است و در مسکن های پاکیزه در بهشت جاویدان جای می دهد و این پیروزی عظیم است.
از این آیه شریفه و آیه های مشابه آن مانند آیه 111 توبه برمی آید که خدای سبحان، مؤمنان را به داشتن روحیه شهادت طلبی و جانبازی در راه خدا و جهاد با مال در راه خدا تشویق می کند و جهاد با جان و مال را معامله و تجارت با خدا می نامد؛ تجارتی که در آن انسان مؤمن، متاع قلیل دنیای ناپایدار را می دهد و در مقابل، حیات حقیقی در بهشت جاویدان را ـ با اوصاف عالی آن ـ می گیرد. این بهترین نوع تشویق و ترغیب مؤمنان به داشتن روحیه جانبازی در راه خداست .بر این اساس، روحیه و فرهنگ شهادت طلبی مطلوب است؛ زیرا سبب دفاع و پایداری مؤمنان تا حد جان فشانی می شود. بنابراین، تا این روحیه در مؤمنان نباشد، هیچ تمایلی به جهاد با جان و ایستادگی در برابر دشمن نخواهند داشت؛ چون از کشته شدن در هراسند و آن را ناپسند می دانند. پس در حقیقت، این آیه ها، ترغیب و تشویق به روحیه شهادت طلبی از طریق توصیف اجر و پاداش جهاد و شهادت در راه خداست و برای مؤمنانی است که بهشت و نعمت های آن بالاترین مطلوب آنها به شمار می رود.
4. آیه 44 سوره توبه
این آیه شریفه، لازمه ایمان به خدا و روز قیامت را بصیرتی می داند که مؤمنان را به جهاد با مال و جان در راه خدا کشانده و سبب می شود که وجوب جهاد با مال و جان را دریابند. اسلام نه تنها به آنها اجازه سستی در جهاد را نمی دهد، بلکه آنان را مشتاق و شیفته جان نثاری در راه خدا می کند. این بصیرت، همان ملکه تقواست که یکی از برکات آن، قدرت تشخیص حق از باطل است و این معنا از عبارت « و اللّه علیم بالمتقین» برداشت می شود.
با توجه به این آیه شریفه، روحیه شهادت طلبی نه تنها ارزش است، بلکه نتیجه ایمان به خدا و روز رستاخیز و از ثمره های تقوای الهی به شمار می رود که خدای سبحان به برکت آن، بندگانش را آماده جانبازی در راه کسب رضایت او می کند .به علاوه، این آیه و آیه های قبل و بعد از آن ـ آیه های 43 و 45 سوره توبه ـ توبیخ و تحقیر کسانی است که از جهاد و شهادت در راه خدا هراسانند و به هر بهانه ای از انجام آن سر باز می زنند. اینان نه تنها تقوا ندارند، بلکه بی ایمانی و نفاق، علّت اصلی مرارت و ناپسندی جهاد و شهادت در قلب ایشان است.
5.آیه 24 سوره توبه
چنان که از این آیه شریفه برمی آید، این آیه توبیخ و تهدیدی است برای تمام کسانی که محبت دنیا و مظاهر آن، قلبشان را به خود مشغول ساخته و از خدا اعراض کرده اند. طبیعتا برای کسانی که همه هستی آنها زندگی دنیوی آنهاست، کنده شدن از آن دردناک ترین عذاب است؛ بنابراین، جهاد و شهادت در راه خدا نیز نه تنها محبوب آنها نیست، بلکه منفور آنهاست؛ چون آنان را از محبوب خود جدا می سازد.
خدای سبحان در این آیه شریفه، از میان تمام کارهای شایسته، پس از محبت به خدا و رسول او، جهاد فی سبیل اللّه را بیان می کند و چون مصداق برجسته و مشکل جهاد، جهاد با جان و جان بازی در راه خداست؛ پس می توان گفت که شهادت طلبی از محبوب ترین اعمال خیر پس از ایمان و عشق به خدا و اولیای اوست؛ چنان که روایت نبوی که شهادت را بالاترین نیکی می داند، این موضوع را تأیید می کند. بنابراین، از آیه یاد شده این نکات برداشت می شود:
یک ـ جهاد با جان، پس از ایمان به خدا و محبت به او و برگزیدگانش، محبوب ترین عمل است و محبت به آن نیز خداپسندترین محبت به شمار می رود. پس شهادت طلبی از محبوب ترین اعمال نزد خدای سبحان است.
دو ـ این محبوبیت شهادت، نتیجه عشق به خدا و رسول و اولیای اوست که محبت به آنها محبت به خدا و واجب است .کسی که قلبش سرشار از محبت خداست، جهاد در راه خدا نیز محبوب اوست و شهادت طلب است؛ زیرا شهادت سبب قرب به خدا و ضیافت اوست و او خواهان وصال محبوب است.
سه ـ کسی که قلبش را از محبت غیرخدا پرکرده است، خدا و اولیای او و جهاد فی سبیل اللّه، مبغوض اوست و بالتبع او نیز مبغوض خدا خواهد بود.
چهار ـ اگر زندگی دنیوی و مظاهر آن در قلب کسی از خدا و رسول او و جهاد فی سبیل اللّه محبوب تر باشد، فاسق است و فاسق باید منتظر نزول عذاب الهی باشد.
6.آیه 16 سوره توبه
مشابه این آیه، آیه های 142 آل عمران و 31 محمد است. خدای سبحان در آیه های یاد شده آزمودن روحیه مجاهدت و شهادت طلبی مؤمنان را، یکی از آزمایش های قطعی بیان می کند؛ به این معنا که یکی از اصلی ترین نکاتی که باید حال افراد در رویارویی با آن ارزیابی شود، مسئله جهاد در راه خداست که احتمال شهادت در آن فراوان است؛ زیرا در مقام عمل است که پاک از ناپاک و مخلص از مدعیان دروغین ایمان جدا می شود. پس امتثال امر خدای سبحان برای جهاد و اشتیاق به آن و سبقت گرفتن به سوی آنکه معلول شهادت طلبی مؤمن است، صفای باطن و حقیقت ایمان افراد را نمایان می کند .نکته مهمی که در این آیه به آن اشاره شده این است که چنین آزمایشی خودی ها را از غیرخودی ها جدا می سازد؛ زیرا در بینش قرآنی، مجاهدان فی سبیل اللّه و کسانی که تنها خدا و رسول و مؤمنان را محرم اسرار می شمارند و تنها به آنان اعتماد می کنند، خودی به شمار می آیند و غیر از این افراد، هر چند اظهار ایمان و عمل صالح کنند، غیرخودی و اهل کفر و منافق شمرده می شوند؛ زیرا چنان که راغب در مفرداتش می گوید «ولیجة» به معنی هر چیزی است که انسان به آن اعتماد کند و خود به آن بپیوندد.
بنابراین، مرز میان خودی و غیرخودی در جامعه اسلامی در این آیه ها کاملاً مشخص شده است. ویژگی آن علاوه بر ایمان و عمل صالح، وجود روحیه شهادت طلبی و عشق به جهاد فی سبیل اللّه و اعتماد کردن فقط به خدا و رسول و مؤمنان است. این سبب می شود که مؤمن مجاهد، جز خدا و رسولش و اولیای او که محرم درگاه اویند، محرم و معتمدی نجوید.
7.آیه 52 سوره توبه
خداوند در این آیه که ارزشی بودن روحیه شهادت طلبی را تأیید می کند، به مؤمنان دستور می دهد که در پاسخ طعنه ها و کارشکنی های منافقان به آنان بگویند: «از جانب خدای سبحان، جز نیکی به ما نمی رسد، خواه پیروزی ظاهری نصیب ما شود و خواه شهادت در راه او، هر دو مطلوب و آرزوی ماست»؛ زیرا در صورت پیروزی، دین حق چیره می شود و کفر و شرک از میان می رود که این آرزوی هر مؤمنی است. در صورت شهادت نیز پیروز شده ایم؛ زیرا تکلیفِ خود را در دفاع از دین الهی انجام داده ایم و به حیات طیبه و لقای خدا و نعمت های بی نهایت او دست یافته ایم که این نیز آرزوی هر مؤمنی است و در هر دو صورت به سعادت رسیده ایم .روشن است که در این آیه شریفه، مؤمنان نه تنها به داشتن روحیه شهادت طلبی تشویق شده اند، بلکه مکلف به آن هستند؛ بدین معنا که مؤمنان باید با جان و دل، وظیفه خود را در دفاع از دین به انجام برسانند و به نتیجه دل نبندند. آنان باید با تمام توان در انجام وظیفه بکوشند و این حقیقت است که سبب فلاح و رستگاری است.
8. آیات 38 تا 41 سوره توبه
ای کسانی که ایمان آوریده اید! چرا هنگامی که به شما گفته می شود به سوی جهاد در راه خدا حرکت کنید بر زمین سنگینی می کنید (و سستی به خرج می دهید)، آیا به زندگی دنیا به جای آخرت راضی شده اید، با اینکه متاع زندگی دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست. اگر به سوی جهاد حرکت نکنید، شما را مجازات دردناکی می کند و گروه دیگری غیر از شما را جای گزین شما قرار می دهد و هیچ زیانی به او نمی رسانید و خداوند بر هر چیزی تواناست. همگی (به سوی جهاد) سبک بار یا سنگین بار حرکت کنید و با اموال و جان های خود در راه خدا جهاد کنید و این برای شما بهتر است، اگر بدانید.
از این آیه ها برمی آید که خدای سبحان، سستی و کاهلی در جهاد را نمی پسندد و مسلمانان را برای نداشتن اشتیاق به جهاد در راه خدا ـ یعنی نداشتن روحیه شهادت طلبی و غیرت دینی ـ سرزنش می کند. همچنین آنان را در صورت استمرار بر روحیه دنیاطلبی و جهاد گریزی، به عذاب دردناک تهدید می کند.
باید بدانیم که پروردگار، درمان این روحیه ناپسند را در گرو ترک دنیاطلبی و دل بستن به زندگی با سعادت اخروی می داند. ترغیب به زندگی اخروی مؤمنان را شهادت طلب می سازد تا آنجا که دنیا را با تمام وسعت آن برای خود زندان می بینند .بنابراین، نتیجه این آیه ها چنین است:
یک ـ سستی و کاهلی در امر جهاد، نزد خدا مذموم و ناپسند است و سبب غضب و عذاب الهی است.
دو ـ علت این سستی، محبوبیت دنیا و مظاهر آن در قلب شخص، در مقابل محبوبیت سعادت حیات اخروی است.
سه ـ پس اشتیاق به جهاد در راه خدا و روحیه شهادت طلبی نزد خدا مطلوب و باارزش است.
چهار ـ شانه خالی کردن گروهی از مسلمانان از وظیفه جهاد، مانع از یاری نشدن دین او نمی شود؛ زیرا خدای سبحان به جای متخلفان، افراد لایقی را برای حفاظت از دینش بر می گزیند. پس جهاد در راه خدا، توفیقی است که خدا نصیب هر کسی نمی کند؛ زیرا جهاد، بنابر فرمایش حضرت علی علیه السلام، دری از درهای بهشت رحمت خداست که آن را برای اولیای مقربش باز می کند. پس لطف و هدایت ویژه ای است که برای مؤمن از دیگر موهبت ها و نعمت های الهی بهتر و برتر است.
کسانی که ایمان آورده اند، می گویند: چرا سوره ای نازل نمی شود (که در آن فرمان جهاد باشد)، اما هنگامی که سوره واضح و روشنی نازل گردد که در آن سخنی از جنگ است، منافقان بیمار دل را می بینی که همچون کسی که در آستانه مرگ قرار گرفته به تو نگاه می کنند. پس مرگ برای آنان سزاوارتر است، ولی اطاعت و سخن سنجیده برای آنان بهتر است و اگر هنگامی که فرمان جهاد قطعی شود به خدا راست گویند و از در صدق و صفا در آیند، برای آنان بهتر است. (محمد: 20 و 21) خدای تعالی در این آیه شریفه برخی مسلمانان را به خاطر ترس از جهاد و کشته شدن در راه خدا ملامت و تحقیر می کند، آن چنان که مرگ را برای آنان از حقارت و ذلت ترس، سزاوارتر می داند و این اوج تحقیر آنهاست. سپس برای نجات آنان از این ذلت می فرماید: اگر اینان فرمان جهاد را اطاعت کنند و بر پیمان خود با خدا صادقانه وفادار بمانند، برای دنیا و آخرت آنان بهتر است.
از این آیه ها، به این نکات دست می یابیم:
یک ـ از ویژگی های افراد ضعیف و منافق آن است که به زبان، خود را آماده و شیفته جهاد فی سبیل اللّه معرفی می کنند و به محض صدور حکم جهاد، از ترس مرگ، حالت احتضار به آنان دست می دهد.
دوـ ترس از قتال، به خاطر ترس از مرگ است که نتیجه مرض روحی، کاستی در ایمان و نفاق درونی آنان است. پس منافق هرگز شهادت طلب نیست؛ چون مطیع پروردگار نبوده و در ایمان به خدا و پیمان با او صادق نیست.
سه ـ از دو نکته یاد شده نتیجه می گیریم که عشق به جهاد و شهادت در راه خدا، ارزشمند و پسندیده است که منافقان و افراد سست ایمان، ادعای آن را دارند.
چهار ـ اطاعت از حکم جهاد و پذیرش صادقانه آن، نشانه سلامتی باطن و ایمان خالص و صداقت در پیمان با خداست که علامت اینها داشتن روحیه شهادت طلبی است.
آنچه تاکنون بیان شد، چند نمونه از آیه های زیادی است که می توان دلیلی بر ارزشی بودن و تقدس روحیه و فرهنگ شهادت طلبی نزد خدای سبحان باشد، ولی ما به سبب رعایت اختصار، به همین مقدار بسنده می کنیم و می گوییم فرهنگ و روحیه شهادت طلبی در جامعه نه تنها از دیدگاه قرآن ارزشمند است؛ بلکه یکی از محبوب ترین ویژگی های مؤمنان در نزد خدای سبحان به شمار می رود.
بخش سوم: اسرار و آثار فرهنگ شهادت طلبی
این بخش از کتاب دارای مباحث زیر است:
بخش چهارم: نقش رسانه در ترویج فرهنگ شهادت طلبی
نگارنده در این بخش از کتابش نوشته است: اهمیت رسانه صدا و سیما به عنوان جادوی هزاره سوم بر کسی پوشیده نیست. رادیو و تلویزیون به عنوان یک رسانه جمعی و وسیله فنی، در رشد افراد جامعه اثر فراوانی دارد و بر قوای حسی، فکری و عقلانی شخص می افزاید .بر این اساس، پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، دستگاه رادیو و تلویزیون جایگاه ویژه ای دارد، به گونه ای که اصل یکصد و هفتاد و پنجم قانون اساسی به آن اختصاص یافت و در مقدمه آن با عنوان «وسائل ارتباط جمعی» آمده است. وسائل ارتباط جمعی (رادیو ـ تلویزیون) بایستی برای روند تکاملی انقلاب اسلامی در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامی قرار گیرد و در این زمینه از برخورد سالم اندیشه های متفاوت بهره جوید و از اشاعه و ترویج خصلت های تخریبی و ضداسلامی جدا پرهیز کند .
ضرورت مسئله رسانه در ترویج فرهنگ شهادت طلبی از این جهت است که دشمنان انقلاب اسلامی در طول هشت سال دفاع مقدس شاهد بوده اند که برخورداری از روحیه شهادت طلبی تا چه میزان می تواند انقلاب ما را بیمه کند و در مقابل خطراتی که آن را تهدید می کند مقاومت نماید و ازاین رو در صددند به هر شکل ممکن این روحیه را به خصوص در میان جوانان ما که مدافعان اصلی و تأثیرگذار دین و ملتند، از میان ببرند.برای مثال:
لازم به ذکر است که کتاب « عرفان سرخ » به قلم علی رضا ذبیح، در سال 1384 ، توسط انتشارات مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما منتشر گردیده است./924/ص