به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین حق پناه در جلسه ششم از درس فقه زنان (خارج نکاح) که در مرکز تخصصی زن و خانواده برگزار گردید در ادامه بحث استحباب النکاح در سنت؛ نمونه روایاتی در این رابطه بیان کرد.
وی بابیان حدیث: (إسحاقِ بنِ عَمار قالَ قُلتُ لِأبی عَبدِالله (علیه‌السلام): الحدیثُ الَّذی یرَویهِ النّاس حقٌّ إنَّ رَجُلاً أتَى النَّبِیَّ (صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فَشَکَى إلَیهِ الحاجَة فَأمَرَهُ بِالتَّزویج، فَفَعَلَ ثُمَّ أتاهُ فَشَکَى إلَیهِ الحاجَة فَأمَرَهُ بِالتَّزویج، حَتّى أمَرَهُ ثَلاثَ مَرّات؟ فَقالَ أبوُ عَبدِالله (علیه‌السلام) : نَعَم هُوَ حَقٌّ ، ثُمَّ قال: الرِّزقُ مَعَ النِّساءِ وَالعَیال) گفت: از این روایت یک نکته را استفاده می کنیم و آن این است که مبادا کسی بخاطر عیال واری و فقر، ترک ازدواج بکند.
این استاد جوزه علمیه در ادامه به بحث حب النساء اشاره کرد و به بررسی این مساله پرداخت که حبّ النّساء را چگونه می توان از روایت استخراج کرد؟
اهم مباحث استاد حق پناه به شرح زیر می باشد:
قال رسول الله (صل الله علیه و آله): مَنْ تَرَکَ التَّزْوِیجَ مَخَافَةَ الْعَیْلَةِ فَقَدْ أَسَاءَ ظَنَّهُ بِاللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ
اگر فردی تنگ دست باشد و ازدواج کند خداوند او را از فضل و رحمت خود بی نیاز کرده و مشکلات مالی و مادی او را حل خواهد کرد.
و قال النبی (صل الله علیه و آله): مَن سَرَّهُ أن یُلقَى اللهَ طاهِراً مُطَهَراً فَلیُلقَهُ بِزوجَةٍ وَ مَن تَرَکَ التَزویجَ مَخافَةَ العَیلَة فَقَد أساءَ الظَنَّ بِاللهِ عَزَّوَجَل
هرکسی که می خواهد خداوند را ملاقات کند در حالی که پاک و پاکیزه است، پس خدا را ملاقات کند در حالی که با او زوجه ای است، و از این معلوم می شود که ازدواج باعث تطهیر انسان است چون او را از خیلی چیزها بر حذر می دارد و کسی که از ترس عیال واری ازدواج را ترک کند او سوء ظن به خداوند داشته است.
إسحاقِ بنِ عَمار قالَ قُلتُ لِأبی عَبدِالله (علیه‌السلام): الحدیثُ الَّذی یرَویهِ النّاس حقٌّ إنَّ رَجُلاً أتَى النَّبِیَّ (صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فَشَکَى إلَیهِ الحاجَة فَأمَرَهُ بِالتَّزویج، فَفَعَلَ ثُمَّ أتاهُ فَشَکَى إلَیهِ الحاجَة فَأمَرَهُ بِالتَّزویج، حَتّى أمَرَهُ ثَلاثَ مَرّات؟ فَقالَ أبوُ عَبدِالله (علیه‌السلام) : نَعَم هُوَ حَقٌّ ، ثُمَّ قال: الرِّزقُ مَعَ النِّساءِ وَالعَیال.
به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: این سخنی که مردم از پیغمبر اکرم آن را نقل می کنند آیا درست است؟ ناس در اینجا اشاره دارد به عموم جامعه یا به طبقه غیر شیعه، یک آقایی خدمت رسول الله رسید و گفت که من نیازهایی دارم و نیازهایم بر طرف نمی شود سپس پیغمبر او را امر به ازدواج نمودند، از آخر روایت معلوم می شود که منظور از حاجت فقر بوده است، برای بار دوم آمد و شکایت کرد از فقرش، این شخص تا سه مرتبه نقل کردند، این روایت در مقام این نیست که این شخص سه بار آمد و سه بار امر کردند و این آقا هم سه بار ازدواج کرد، خیر؛ در مقام بیان این نیست در مقام بیان این است که آیا این روایت درست است که اگر کسی فقیر باشد امر به ازدواجش می شود تا ثروتمند بشود؟ امام صادق می فرماید: از این جهت درست است که اگر کسی فقیر باشد مبادا از ترس فقر ازدواج را ترک کند، روایت در مقام بیان این جهت است نه اینکه شما بعد اشاره هایش را هم نگاه کنید و بگویید که پس این سه بار ازدواج کرده است خیر این سه بار شکایت کرده و سه بار هم پیغمبر اکرم دستور به ازدواج دادند و اتفاقا یک بار بیشتر ازدواج نکرد. از این روایت یک نکته را استفاده می کنیم و آن اینکه بخاطر عیال واری و فقر مبادا کسی ترک ازدواج بکند، گرچه در بعد خواهیم گفت که این روایت از نظر سندی مشکل دارد.
دو نعمت بسیار مهم
روایت بعدی این است که ازدواج بزرگترین فایده بعد از نعمت اسلام است، فرموده اند که:
دو نعمت بسیار مهم است
1- اسلام
2- ازدواج
عِدَّةٌ مِن أصحابِنا، عَن سَهلِ بنِ زِیاد، عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدِ الأشعَری، عَن عَبدُاللّهِ بنِ میمونِ القَدّاح، عَن أبی عَبدِالله (علیه السلام) عَن آبائِهِ (علیهم السلام) قالَ : قالَ النَّبیُّ (صلى الله علیه و آله) : مَا استَفادَ إمرَءٌ مُسلِمٌ فائِدَةً بَعدَ الإسلام أفضَلَ مِن زَوجَةٍ مُسلِمَةٍ تَسُرُّهُ إذا نَظَرَ إلَیها، وَ تُطیعُهُ إذا أمَرَها، وَ تَحفَظُهُ إذا غابَ عَنها فی نَفسِها وَ مالِه.
پیامبر اکرم فرمودند: استفاده نکرده انسان مسلمان و به نعمتی نرسیده بعد از اسلام که بهتر باشد از زن مسلمانی که آن مردش را خوشحال می کند هر گاه به او نگاه کند، از او اطاعت می کند وقتی که مرد امرش کرد و حفظ می کند آن مرد را وقتی که مرد از او غائب باشد هم خودش و این مال و این امانت را نگه داری می کند، در اینجا خواستیم بیان کنیم که بزرگترین فائده بعد از اسلام در بیان رسول الله داشتن زوجه مسلمه است و معلوم می شود که این نعمت که در کنار اسلام قرار گرفته است مرجوح نمی تواند باشد، مباح نمی تواند باشد، مکروه نمی تواند باشد، لااقل باید مستحب باشد و نیز روایات دیگری که در اینجا داریم.
از مجموع این روایات مطلوبیت و استحباب نکاح به عنوان سنّت رسول الله (صل الله علیه و آله و سلّم) استفاده می شود علاوه بر اینکه اینها فوائد هم دنیوی دارد و فائده اخروی هم برای ازدواج هست و آن روایت را در قبل خواندیم که: (مَن أحَبَّ أن یُلقَى اللهَ طاهِراً مُطَهَراً فَلیُلقَهُ بِزوجَةٍ صالِحَه) و همچنین (رَکْعَتَانِ یُصَلِّیهِمَا الْمُتَزَوِّجُ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةً یُصَلِّیهَا عزَبُ) این خیلی فائده بزرگی است، کسی که دو رکعت نماز بخواند این بهتر می باشد از هفتاد رکعت از نمازی که شخص عزب زحمت می کشد می خواند و فائده اخروی هم دارد و همچنین فائده معنوی بزرگ را دارد که قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم) : مَن تَزَوَّجَ فقد أحرَزَ نِصفَ دِینِهِ، فَلْیَتَّقِ اللّهَ فی النِّصفَ الآخَر.
حبّ النّساء را چگونه می توان از روایت استخراج کرد؟
در اینجا یک سؤالی مطرح شده است که گفتیم از مجموع روایاتی که در باب نکاح وارد شده است از ترغیب ها و تشویق هایی که شده است علاوه بر کتاب استحباب نکاح از روایات استفاده می شود، هم به عنوان سنت رسول الله و هم به عنوان امری که به او شده و نهی که از ترک آن شده است از مجموع استحبابش بدست می آید.
سؤالی که در اینجا وجود دارد این است که مرحوم سید (صاحب عروه) فرموده: نه تنها ازدواج کردن مستحب است بلکه در اسلام ما یک مستحب دیگری هم داریم بنام (حبّ النّساء) که انسان زنان را دوست بدارد، این را چگونه می توان از روایت استخراج کرد؟
مرحوم سید فرموده اند: از حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده است: از اخلاق انبیاء محبت به زن هاست و معلوم می شود که اخلاق پیامبران اخلاق نیک بوده و اینها جزء مکارم و محاسن اخلاق در وجود انبیاء تجلی داشته است، مشخص می شود که حب نساء هم یک امر خوبی است، اگر خلق و خوی نیکو در نزد انبیاء باشد خدا هم به این خُلق و خو راضی است.
و فی حدیثٍ آخرٍ عنهُ (علیه السلام) ما أظُنُّ رَجُلاً یَزدادُ فی هذَا الأمرِ خیراً إلّا ازدادُ حبّاً لِلنِّساء
گمان نمی کنم که کسی در این امر ولایت و امامت و قبول داشتن ولایت اهل بیت پیشرفتی داشته باشد جز اینکه محبتش به نساء هم افزایش پیدا بکند.
آیا حبّ النّساء مستحب است یا خیر؟
بنا بر این یک جمله ای در اینجا داریم که آیا حبّ النّساء مستحب است یا خیر؟
در وسائل الشیعه این باب را می بینیم، باب سوم از کتاب النکاح جلد بیستم، باب استحباب حبّ النّساء المحلّلات و إخبارهنّ به و اختیارهنّ علی سائر اللّذات، یازده روایت را غیر از این روایت بالا در وسائل الشیعه آورده است که برخی از روایاتش را می خوانیم و این قیدی که ایشان در اینجا زده است باید ما را راهنمایی کند، این قید (المحلّلات) باید ما را راهنمایی کند که مقصود از این حبّ النّساء چیست.
1- عن إسحاق ابن عمّار، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: من أخلاق الأنبیاء حبّ النّساء
2- عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلى الله علیه وآله) : ما أصیب من دنیاکم إلا النّساء والطّیب
یعنی از دنیای شما چیزی به من نرسیده است، استفاده نکردم مگر زن و طیب.
3- قال رسول الله (صلى الله علیه وآله) : جعل قرّة عینی فی الصّلاة، ولذّتی فی النّساء.
4- سألنا أبو عبدالله (علیه السلام) أی شئ ألذ؟ قال: فقلنا: غیر شئ، فقال: هو: ألذ الأشیاء مباضعة النساء.
5- عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلى الله علیه وآله) جعل قرّة عینی فی الصّلاة، ولذّتی فی الدنیا النّساء، وریحانتیّ الحسن والحسین.
حال فرمایش ایشان را ما به یک شکلی در اینجا آورده ایم که این ناظر به از بین بردن رسم جاهلیت است، زمانه ای که به زن به یک چشم کالا نگاه می کردند، ارث نمی برد، زنده به گورش می کردند، در چنین دوران وحشتناکی که نیمی از پیکره اجتماع که زنها هستند آنها را به حساب نمی آوردند خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله و سلّم) حب نساء را در کنار عشق به نماز قرار می دهد، این بخاطر شکستن آن جو سنگین و جاهلی جامعه جاهلیت بوده است و این جو متأسفانه همچنان هم ادامه دارد و الآن هم به شکل های ناجور و ناصواب با زن ها برخورد می شود.
همان گونه که عرض شد به عنوان یک موجود و یک مخلوق الهی که خداوند در او ظرفیت های عجیبی قرار داده پیغمبر اکرم فرمودند که از دنیای شما جز طیب و جز نساء من چیزی را دوست ندارم به عنوان جنس زن البته آن قیدی که عرض کردم مرحوم شیخ حرّ عاملی در وسائل زده است نساء المحلّلات و بعد خواهیم آورد حبّ همسران است در مقابل مثلا چنانکه زن باید به شوهر خودش و شوهر به همسر خودش علاقه مند باشد و تازه به آنها بگوید، اخبار کند که من تو را دوست می دارم چون روایات بعدی که خواهیم گفت آنها همین را می گویند که افراط در حبّ نداشته باشند.