به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی وسائل نظام مالی اسلامی به آن دسته از خدمات، عملیات و معاملاتی اطلاق می‌شود که با اصول، رویه‌ها و قوانین اسلامی مطابقت دارد. ریسک، مولفه هر فعالیت اقتصادی و مالی است و مدیریت ریسک در مالی اسلامی به عنوان یکی از ابعاد اساسی در این حوزه به شمار می‌رود که نیازمند مدل‌ها و راه کارهای اجرایی علمی است.
«مدیریت ریسک مالی در بانکداری و مالی اسلامی» کتابی است که به تبیین ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازد. در شروع کتاب معرفی مختصری از ابعاد علمی نویسندگان یونیس آکیزیدیس و سونیل کومار خاند لوال گفته شده است.
فصل اول کتاب به اصول نظام مالی اسلامی می‌پردازد. در این قسمت کتاب مولفان درباره فعالیت‌های مالی اسلامی چنین نوشته‌اند" فعالیت‌های مالی اسلامی کاملا مادی گرا نیست، اگرچه سود انگیزه تلاش است اما این انگیزه با مسئولیت‌ها و پاسخگویی‌های اجتماعی همراه است. اهداف تجاری نمی‌تواند جدای از اهداف اجتماعی در مالی اسلامی باشد.[1] دومین مبحث از فصل اول به بحث ترازنامه بانک‌های اسلامی می‌پردازد. مولفان در این بخش ابتدا ارزش‌های نظام‌هالی غیر اسلامی را بیان و سپس شروط خاص نظام مالی اسلامی را بیان نموده‌اند شروطی که مبتنی بر سود نیست بلکه مفاهیم اخلاق، اجتماع، ابعاد اخلاقی را برتر دانسته و آن را در اولویت بر مفاهیمی چون سود، توسعه دانسته‌اند.[2] از دیگر مباحثی که در فصل اول بدان اشاره شده می‌توان شناخت قراردادهای مشارکت سود و زیان، محصولات و خدمات مالی اسلامی، مشارکت، مضاربه و تفاوت آن دو را نام برد.
عنوان فصل دوم این اثر را که آقایان دکتر مهدی صادقی شاهدانی و حسین محسنی ترجمه نموده‌اند؛ نکاتی پیرامون مدیریت ریسک در قراردادهای مالی اسلامی است. در شروع این فصل خواننده‌ی کتاب چنین می‌خواند" صنعت مالی اسلامی دارای رویکردهای متفاوتی در رابطه به ریسک است. ریسک‌ها به طور عمده برآمده از نوع قراردادهای خاص ساختاری در بانکداری اسلامی است. مشارکت در سود و زیان ماهیت برخی قراردادهای مالی اسلامی است که با تغییر روابط طرفین در طول دوره قرارداد مواجه است که با تغییر روابط طرفین در طول دوره قرارداد مواجه است و این امر آنها را با انواعی از ریسک مواجه می‌سازد."[3] در این فصل انواع ریسک‌هایی چون اعتباری، بازار و عملیاتی بیان و شرح داده شده است. مولفان سپس نقش اطلاعات در مدیریت ریسک را بیان نموده اند. از دیگر مباحث این فصل عناصر اصلی در تحلیل ریسک مالی، شناسایی ریسک در قراردادهای مشارکتی است.
رهنمودهای بازل 2 و هیات خدمات مالی اسلامی عنوان فصل سوم از این اثر315 صفحه‌ای است. اولین مبحث معرفی و تاریخچه کوتاهی از توافق نامه‌ی بازل 2 است که در این باره چنین بیان گردیده" کمیته بازل برای نظارت بانکداری در اواخر سال 1974 به وسیله سران کشورهای عضو گروه 10 تشکیل شد. این کمیته مجموعه ای از اسناد را اوایل سال 1975 در خصوص نظارت بانکداری منتشر کرد. توافق اصلی همانا اولین استاندارد کفایت سرمایه بین المللی بود که توسط بانک تسویه بین المللی با تمرکز بر ریسک اعتباری تدوین شده بود."[4] در ادامه مدیریت ریسک مطابق بازل 2 و صنعت مالی اسلامی، رکن‌های بازل تبیین شده است.
فصل چهارم کتاب حاضر که انتشارات دانشگاه امام صادق چاپ اول ترجمه‌ی آن را در سال 1394 بر عهده داشته به مسئله‌ی ریسک اعتباری در مالی اسلامی می‌پردازد. در این باره چنین بیان شده است" ریسک اعتباری با تغییر یا تخمین نهادهای مالی ارائه کننده محصولات مالی اسلامی نیز با ریسک اعتباری مواجه‌اند. زیرا ماهیت عملیاتی همچون مرابحه، اجاره به شرط تملیک،مشارکت و مواردی از این قبیل منجر به مواجه بانک با ریسک اعتباری می‌شود."[5] از مباحثی که در این فصل بررسی گردیده می‌توان به شناسایی مولفه‌های ریسک اعتباری، مدل‌های سنجش ریسک اعتباری و روش کیفی_ سیستم‌های خبره نام برد.
ریسک بازار در مالی اسلامی که فصل پنجم کتاب حاضر را در برگرفته مفاهیم اساسی مرتبط با ریسک بازار شامل شناسایی عوامل ریسک بازار، ریسک نرخ بازده، ریسک کالا در تامین مالی اسلامی و مواردی دیگر را تشریح می‌کند. در این فصل همچنین مباحث مرتبط با قیمت سهام و نرخ ارز، ریسک سرمایه و ریسک کالا بیان می‌گردد. در این قسمت کتاب چنین نوشته شده است" حساسیت ریسک بازار در محصولات مالی اسلامی منعکس کننده رابطه میان علل بروز ریسک مالی و تاثیر معکوس آنها بر درآمدهای نهادهای مالی در این قرار داده است."[5]
فصل ششم این اثر، ریسک عملیاتی در مالی اسلامی را بررسی می‌کند. این بخش تمامی مولفه‌های اصلی تحلیل ریسک عملیاتی را بیان می‌دارد. سه رویکرد متفاوت در خصوص شناسایی و تحلیل ریسک عملیاتی مطرح می‌شود که در این میان رویکرد آخر به طور گسترده بحث می‌شود. از این جهت که در تحلیل شناختی و سنجش کمی ریسک عملیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فصل آخر با اعلام نتیجه گیری مولفین به پایان میرسد. خواننده‌ی کتاب در این قسمت چنین می‌خواند"حسابداری اسلامی کم و بیش مبتنی بر حسابداری متعارف است. اگرچه تفاوت‌های بنیادینی در نحوه‌ی ارائه دارایی ها، بدهی ها، پرداخت سود و زیان نظیر پرداخت زکات وجود دارد."[6]
از ویژگی‌های خاص کتاب استفاده از نمودارها و جدول ها برای بیان بهتر مطالب است، که کمک شایانی برای خواننده‌ی کتاب محسوب می‌شود. این اثر با قیمت12600 روانه بازار گردیده است.
پی نوشت:
[1] مدیریت ریسک مالی در بانکداری و مالی اسلامی، ص36
[2] همان، ص43
[3] همان، ص67
[4] همان، ص132
[5] همان،ص253
[6] همان، ص290
323/401/ع