به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، شصتمین نشست تخصصی معاونت پژوهش مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام با موضوع بررسی ابعاد فقهی حقوقی افشاگری رسانه ای صبح روز پنجشنبه مورخه 19 اسفند سال 95 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام با حضور حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی استاد درس خارج فقه رسانه و دکتر حسین رضی معاون پژوهش برنامه ریزی و نظارت صدا و سیما برگزار گردید.
در این نشست تخصصی ابتدا دبیر جلسه حجت الاسلام والمسلمین دکتر طوبایی پژوهشگر ارشد رسانه ملی گفت: چند سالی است که این بحث مورد دقت بسیاری است. بحث ما مربوط به انتخابات نیست و نشست علمی است اما به دلیل این که از طرفی نماینده حوزه و از طرفی نماینده رسانه ملی حضور دارد می تواند زمینه ساز بستری برای تدوین مقررات باشد که نیاز هست که ریزموضوعات این بحث مشخص شود.
ایشان گفت: نظام اسلامی ایران بر پایه ارزشهای دین مبین اسلام و مکتب تشیع بنا شده است. از طرفی ما با حرمت مومن مواجه هستیم. حرمت مومن مانند کعبه است و باید حریم مومن حفظ شود واز طرفی بحث حاکمیت و اداره جامعه اسلامی را برعهده داریم که وظایفی دارد. به ویژه رسانه ملی وظایفی دارد که به نحوی تعارض گونه است اما دراصل تعارضی وجود ندارد.
وی ابراز داشت: به هر صورت وظیفه است که رسانه در زمان مناسب در مقاطعی افشاگری داشته باشد. این بحث هم حقوقی و هم فقهی است. بحث فقهی به عهده استاد رفعتی نائینی است و بحث تبیین علمی رسانه به عهده جناب دکتر رضی است. تلاقی این بحث را بزرگواران بیان خواهند کرد.
این پژوهشگر مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام گفت: افشاگری در موردی است که فعل حرامی صورت گرفته باشد و این مساله فقهی است که افشاگری گاهی واجب و گاهی حرام است. در جایی که حقوق مردم و بیت المال مطرح است افشاگری واجب است و باید معرفی شوند حرام است در جایی که جرمی ثابت نشده است و عرض و آبروی مومنی در خطر است.
طوبائی عنوان کرد: این بحث می تواند برکاتی داشته باشد البته نفس موضوع افشاگری آسیب هایی وارد می کند و در نفس عمل شکی نیست زیرا بعضی احساس خطر می کنند خصوصاً در جایی که مرزها رعایت نشود قطعاً آسیب زننده است واما آثار و برکات این موضوع اصلاح نظام اقتصادی و فرهنگی جامعه و اصلاح فسادهای آشکار و پنهان جامعه و در نهایت اصلاح جامعه اسلامی را برعهده دارد.
بررسی ابعاد فقهی افشاگری رسانه ای
در ادامه جلسه حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی به ایراد سخن پرداخت و گفت: به عنوان مقدمه در ضرورت بحث بیان می کنم که بحث افشاگری رسانه ای مبتلی به رسانه ملی نیست. گرچه دبیر محترم بحث را به این سمت بردند اما بحث افشاگری رسانه¬ای مبتلی به آحاد ملت است. هر جوانی رسانه ای در جیب دارد و در شبکه های اجتماعی حضور دارد و پیامک ها و متن هایی که برای او در این گروه ها ارسال می شود بسیاری مصداق افشاگری است. بدون تحقیق و علم مساله نه حکم افشاگری رسانه و نه موضوع آن را می داند و فوراً کپی و برای گروه های دیگر ارسال می کند.
ایشان افزود: اگر روزی رسانه ملی پیام رسان بود امروز همه مردم پیام رسان هستند و بسیاری از این موارد وارد در بحث افشاگری رسانه ای است. بحث امروز ما فقهی است همان طور که در عنوان نشست مشخص شده است و سیاسی نیست.
این استاد حوزه ادامه داد: از مبانی فقه می خواهیم به بحث افشاگری نگاه کنیم و پژوهشی داشته باشیم لذا بر اساس روش فقهی وسلف صالح بر اساس منابع دینی حکم افشاگری رسانه ای را از منابع کتاب، سنت، عقل و اجماع استنباط و استخراج کنیم.
وی افزود: افشا به معنای آشکار کردن و فاش کردن است. چیزی که پنهان است آن را بر ملا کنیم. چیزهایی که اسرار است و مستور است و ممکن است حرام باشد و یا فعل حرام نباشد. این طور نیست که کشف تمامی پنهان ها کار حرام باشد ممکن است اسراری باشد که نخواهد آشکار شود اما حرام نیست پس افشاگری اعم است.
رفعتی نائینی گفت: گاهی افشاگری صورت می گیرد و حلال است ولی اگر رسانه ای باشد حرام است. مانند نصح مستشیر که همه فقها می فرمایند می توان افشا کرد فردی به خواستگاری دختر شما آمده است و شما با دوست او مشورت می کنید آنچه که عیب و گناهان اوست و پنهان است بر شما جایز است که در رابطه با این فرد بیان کنید. فاسق است و شراب می خورد اما این مطلب را نمی توان رسانه ای کرد و در رسانه ها جار زد که اگر به خواستگاری دختر شما آمد این گناهان را مرتکب می شود.
وی در ادامه گفت: ابتدا می خواستم واژگان را توضیح دهم تا محط بحث مشخص شود. همان طور که دبیر محترم اشاره کردند احکام متفاوتی در افشاگری وجود دارد. آنچه افشاگری را حرام می کند از مصادیق افشاگری حرام است اصل در افشاگری است. البته حرمت انسان مومن واجب است لذا مصادیق افشاگری رسانه ای حرام بسیار زیاد است و ادله را بیان می کنیم و از این افشاگری حرام که اصل است مواردی استثنا شده است و باید در کتب فقهی ملاحظه کنید.
ایشان به معرفی منابع بحث پرداخت و گفت: منابع روایی بحث در وسائل الشیعه ج 12 در پایان کتاب حج ابواب ایام عشرت قابل ملاحظه است. در منابع فقهی مکاسب محرمه نوع چهارم کتاب مرحوم شیخ انصاری در مساله غیبت این بحث بیان شده است همچنین مرحوم امام در مکاسب محرمه نوع رابع و مساله غیبت بحث کرده اند. غیبت با افشاگری از حیث مصداقی یکی است اگر چه مصادیق افشاگری بیش از غیبت است زیرا ممکن است در حضور طرف نیز صورت گیرد.
استاد درس خارج فقه رسانه در ادامه گفت: فقهای دیگری که در این زمینه مبسوط بحث کرده اند مرحوم آیت الله خوئی در مصباح الفقاهه است. البته موارد جواز غیبت (جواز بالمعنی الاعم) می تواند جایز یا مستحب و یا واجب باشد؛ یعنی حرام نیست و مواردی را در کتب فقهی استثنا کرده اند که جواز بالمعنی الاعم داریم. من این موارد را نام می برم و در بخش بعدی به تک تک این موارد استدلال خواهیم کرد. مواردی که افشاگری رسانه ای جایز است :
1- در مورد فتنه گران فکری، اجتماعی است در روایت به اهل البدع و الریب تعبیر می شود که این مورد وجوب دارد.
2- افشاگری به ظالمان به حقوق مردم، در جهت رفع ظلم که واجب است.
3- نظریه پردازان و مروجان قول باطل بالضروره؛ اگر سخن یا حرف و نظریه ای باطل است و قائل به این نظریه آن را ترویج می کند برای جلوگیری از انحراف واجب است که علما افشاگری داشته باشند تا گسترش پیدا نکند.
4- افشاگری نسبت به دشمنان اسلام؛ افشای ابعاد پنهان نظام استکباری
5- افشاگری نسبت به عقاید، افکار و اسرار کفار و منافقین.
توطئه گرانی که منافق هستند و به نام مسلمان در جامعه اسلامی حضور دارند. سخنانی که در خانه های تیمی بیان کرده اند قرآن افشا می کند و از پیامبر نیز می خواهد که افشا کند.
6- متصدیان مسئولیت هایی که عدالت رکن و شرط اصلی آن مسئولیت است مانند حاکمیت. این مساله مصادیق متعددی دارد و در فقه به بسیاری از این مسئولیت ها پرداخته اند. مثلاً اگر شخصی راوی است و روایتی از امام معصوم علیه السلام یا شخصی که از اصحاب است نقل می کند مسئولیت کاری برعهده گرفته که شرط آن عدالت است.
هزاران سال است که شما به کتب رجالی مراجعه می کندی و می بینید که نسبت به افکار راوی افشاگری کرده اند. الان نیز می گویند که این راوی توسط نجاشی تضعیف شده است. این افشاگری در رسانه صورت گرفته است که کتب از مصادیق رسانه است.
نمونه دیگر قاضی است که شخص می تواند عدالت قاضی را زیر سوال ببرد. یا مدعی دو شاهد عادل آورده است اما جرح شهود به نظر اکثر فقها جایز است.
حتی برخی از فقها مانند آیت الله خویی می فرمایند که اگر کسی مدعی اعلمیت است و شما اعلمیت را قبول ندارید مسلما اعلم نیست و علمیت فلانی بیش از این است. این مساله به نحوی افشاگری است ولی بسیار ظریف و دقیق است.
7- برخی از محکومان مجازات های خاص فردی که باید در ملا عام این حد جاری شود و عده ای از مومنین شاهد باشند. این مساله افشاگری و بردن آبروی شخص است منتهی باید در این مساله افشاگری کرد و دیگران نیز اجرای حدود را ببینند.
ایشان در ادامه ابراز داشت: عناوین را بیان کردیم، موارد مصداق دیگری هست که من به جای بیان مصادیق عنوان کلی بیان می کنم. مواردی که شیخ استثنا می کنند به صورت عنوان کلی بیان می کنند اما این مساله مورد اعتراض برخی فقهاست. هر جا که مصلحت اقوی اقتضا کرد که افشاگری کنیم و این مصلحت اقوا با مصلحت حفظ حرمت مومن تزاحم کرد به حکم عقل جانب اقوی المصلحتین را می گیریم این مساله از شهید و صاحب جامع المقاصد اقتباس شده است.
وی گفت: این دو بزرگوار می فرمایند در صورتی افشاگری حرام است که مصلحت اقوایی برای افشاگری وجود نداشته باشد و مرحوم امام می فرمایند که ظاهراً می خواهند بگویند انصراف دارد ولی انصراف ندارد و اطلاق دارد. ما در مواردی که نام بردیم به دلیل خاص استثنا شده اند.
ایشان به نظر مرحوم خویی اشاره کرد و گفت: ایشان نیز همین اشکال را به این بزرگواران دارد و اگر به تفسیر مرحوم شیخ از کلام جامع المقاصد و کشف الریبه توجه کنیم می فهمیم که نمی خواهند این مساله را بیان کنند. ایشان به تزاحم تعبیر می کند؛ یعنی حرمت هست اما مصلحت اقوا این جا تزاحم کرده است.
استاد تصریح کرد: مصلحت اقوا این است که جلوی فتنه گران و اهل شبهه را بگیریم. باید در این مساله افشاگری کردو این مصلحت اقوا است نه این که بگوییم غیبت حرام نیست منتهی حکم ثانوی در اینجا مطرح می شود.
ایشان به نظر مرحوم امام نیز اشاره کرد که فرموده است ما موارد جواز را به دو قسم تقسیم می کنیم و در دو مقام باید بحث کنیم: 1-موارد استثناء 2- مواردی که از باب تزاحم است.
استاد در انتهای فرصت اول بحث نیز تقسیم بندی فقهی مرحوم محقق خویی را بیان کرد و گفت: ایشان بحث را به سه بخش تقسیم می کنند، یعنی اول اشکال می کنند ولی بعد می پذیرند که باید به همین روش بیان کنند:
1- مواردی که تخصصا خارج است و نمی توان به آن غیبت و افشاگری گفت مانند متجاهر به فسق که موضوعاً خارج است.
2- مواردی که تزاحم وجود دارد و در افشاگری و غیبت مصلحت اقوایی وجود دارد
3- مواردی که تخصیص خورده و یا با دلیل خاص و یا عام استثنا شده است.
نظر مقام معظم رهبری در مورد افشاگری رسانه ای
در ادامه جلسه دکتر طوبایی دبیر جلسه به نظر رهبر معظم انقلاب در مورد افشاگری رسانه ای اشاره کرد و گفت: مقام معظم رهبری در سال 90 دیداری با دانشجویان داشتند فرمودند: «یکی از دوستان اشاره کردند که امیرالمؤمنین در فرمان خود به مالک اشتر فرموده‌اند که آدمهای سوءاستفاده‌جو را رسوا کنید؛ شما گفته‌اید که افشاء نکنید. امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) نفرمودند موردی را که اثبات نشده، افشاء کنید. هیچ وقت چنین چیزی در بیان امیرالمؤمنین نیست، و این قطعاً از اسلام نیست. ما چطور چیزی را که اثبات نشده، به صرف اتهام، افشاء کنیم؟ ممکن است اینقدر حجم اتهام زیاد و وسیع باشد که یک عده‌ای به چشم یک امر قطعی و واقعی به آن نگاه کنند، اما هیچ پشتوانه‌ی استدلالی نداشته باشد، جائی ثابت نشده باشد. ما هیچ حجتی نداریم که این را بگوئیم. حتّی من در همان جلسه‌ای که اشاره کردند، از این بالاتر را گفتم. من گفتم حتّی جرمی که ثابت شد، اصل نباید بر افشای آن جرم باشد. بالاخره یک مجرمی است، یک غلطی کرده، مجازات هم می شود؛ خانواده‌ی او، فرزندان او، پدر و مادر او گناهی نکرده‌اند؛ ما چرا بیخود اینها را رسوا کنیم؟ مگر آنجائی که خود نفس افشاء کردن، یک مصلحت بزرگی داشته باشد. بله، یک جائی هست که نفس افشاگری در یک مسئله‌ی ثابت‌شده، مصلحتی دارد؛ آنجا ایرادی ندارد. این، منطق ماست. هیچ چیزی هم نه از امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) و نه از هیچ یک از ائمه‌ی هدی (علیهم‌السّلام) برخلاف این وجود ندارد. ما واقعاً حق نداریم افراد را به صرف گمان، متهم کنیم، مشهور کنیم؛ واقعاً جایز نیست؛ نه در سایت، نه در روزنامه، نه در تریبونهای گوناگون. حیثیت افراد را باید حفظ کرد.»
بررسی ابعاد حقوقی افشاگری رسانه ای
در ادامه جلسه دکتر حسین رضی معاون پژوهش برنامه ریزی و نظارت صدا و سیما به ایراد سخن پرداخت و گفت: نگاه من به این موضوع اجتماعی و ارتباطی است. سعی کردم از نظر موضوع شناسی و نگاه مساله از نظر ارتباطی بپردازم. بحث ادله فقهی کاملاً واضح است و من از باب حلقه های وصل بدان می پردازم و تخصص من این حوزه نیست.
وی ابراز داشت: این بحث استقرا تام نیست واستقرا ناقصی دارم در موضوعی که بحث جدی مطرح است و در دانشگاه و حوزه های علمیه باید بدان پرداخته شود.
این نظریه پرداز رسانه در ادامه گفت: امروز هر وسیله کوچک حتی در اختیار فرد خردسال تبدیل به رسانه شده است واو وسیله انتقال و بازنشر پیامی می شود که مصداق افشاگری می باشد. این شیرینی غیبت کردن در حوزه رسانه های جدید مزه دارد و اساسا به صدق و کذب این مساله کاری ندارد و بلافاصله منتشر می کند و حتی در خانواده اهای ما نیز ممکن است مصایق آن پیدا شود
ایشان تصریح کرد: از طرف دیگر بحث امروز را به شرائط زمانی کشور، مباحث انتخابات و مسائل سیاسی گره نزنیم زیرا کار سخت می شود و اساساً کسی که بیشتر کار کرده یا دولت مستقل بیشتر در محل بحث و جرح و انتقاد است و قاعدتاً اگر مباحث منصرف شود به بحث هایی که در حوزه رسانه ملی و رسانه های دیگر در رابطه با دولت مستقل مطالبات مردم را بیان کند کار مشکل می شود.
رئیس مرکز تحقیقات صدا و سیما در ادامه گفت: سه جهت در این مساله باید مشخص شود که اول باید به روشن شدن موضوع و ابعاد آن پرداخت زیرا روشن کردن مصادیق اولویت دارد. در جهت دوم مباحث فقهی است که باید بر مبنای فقه جواهری و سنتی اتکا کنیم و استاد رفعتی به طور کامل بیان فرمودند. البته این بحث مفصلی است که در یک جلسه قابل جمع نیست و اساساً می تواند مسیری باشدا که فضلا وارد شوند و بحث مستوفایی شکل گیرد.
وی ابراز داشت: روشن کردن مصادیق بارز و کثیر الاستفاده و مبتلی به جامعه و رسانه و تعیین حکم اولویت دارد. اگر این مساله صورت گیرد به نظرم حوزه افتاء و حوزه تقلید می توانند ارتباط نزدیکی با هم برقرار کنند.
دکتر رضی گفت: در مباحث سیاست گذاری مدتی است که سعی کردیم سیاست گذاری را با احکام خمسه تطبیق دهیم که بحث جالبی از آن استخراج می شود. باید جمع هایی شکل بگیرد که زبان مشترک و آثار مشترک داشته باشند زیرا باعث برکات زیادی می شود. فرصت مطرح کردن این بحث را ندارم اما ثمره علمی والایی دارد.
وی ادامه داد: بحث را از اینجا شروع کنیم که موضوع شناسی در این مساله انجام دهیم یکی از ارکان اصلی افشاگری رسانه ای خود رسانه است که باید رسانه را تعریف کنیم و این کار شاید سهل به نظر برسد اما این مساله از مسائل سهل و ممتنع است زیرا دامنه و ابعاد وسیعی پیدا می کند.
ایشان گفت: چند مورد را از باب روشن شدن مفهوم به عنوان موضوعات دوگانه بیان می کنم هر چندشاید وجوه افتراق در آن نباشد بلکه از باب مفاهیمی است که مقابل هم دیگر قرار می گیرند. ما در حوزه رسانه رسانه را به سنتی و مدرن تقسیم می کنیم. شاید بیش از یک دهه قبل که فضای مجازی به این صورت گسترش پیدا نکرده بود و ماهواره ها این گونه رشد نکرده بودند به خود رادیو و تلویزیون که می رسیدم آن را جدید می دانستیم اما امروز مرزها جابجا شده است و امروز شاید رادیو و تلویزیون را بتوان سنتی قلمداد کرد. به این تعبیر رسانه های نوین در حوزه ماهواره و فضای مجازی مطرح است. پس اگر می خواهیم در مساله افشاگری رسانه ای کار کنیم باید بدانیم در مورد کدام رسانه ها می خواهیم سخن بگوییم زیرا اثر وضعی دارد و مصداق این مساله متغیر است و حکم نیز گاهی به سبب مصادیق تغییر می کند.
وی به بررسی مصداق پرداخت و گفت: در تعبیردیگر رسانه ای فردی و جمعی را مطرح می کنیم و مثلاً کتاب رسانه فردی است از یک جهت که با فرد سرو کار دارد اما به لحاظ انتشار گسترده ممکن است رسانه جمعی باشد. رسانه گروهی مخاطب انبوه دارد و قابل شمارش نیست. در برخی از مباحث این گونه مطرح است که در حوزه رسانه ای سخنرانی در جلسه خاص را شاید مصداق افشاگری ندانیم اگر مصداق افشاگری شود مثلاً در بحث امنیتی در موضوع خاص افشاگری اشکالی ندارد زیرا می خواهند جلوی مفسده ای را بگیرند اما اگر از آن جلسه خارج باشد حتماً حکم دیگری پیدا می کند و ما در حوزه رسانه ای نمی توانیم این مسائل را بیان کنیم.
ایشان در ادامه گفت: حضرت آقا در درس خارج فرمودند که اگر جایی جنایتی اتفاق می افتد دوربین نمی تواند فیلمبرداری کند و انتشار دهد که البته مباحث قضائی و رسیدگی جداگانه مطرح است. ممکن است در موارد غیبت توسعه مصداقی و مفهومی داشتند. که البته در تخصص من نیست که وارد این بحث شوم اما می توانیم بین رسانه های فردی و جمعی تفاوت قائل شویم و بر اساس ادله حکم آن را بیان کنیم.
این نظریه پرداز صدا و سیما به تفکیک حوزه فعالیت رسانه پرداخت و گفت: ما در حوزه رسانه ای دو حوزه تولید و توزیع محتوا را تفکیک کنیم و در بحث افشاگری رسانه ای می توانیم به عنوان دو حوزه مستقل بدان بپردازیم و به حوزه فقهی عرضه کنیم مثلاً در تولید محتوا اتفاقی افتاده و شما نسبت به آن چیزی را تولید می کنید مثلاً نسبت به ویژگی های سیئه که شخصی دارد چیزی را تولید می کند و می گوید اگر این شخص به خواستگاری آمد می توانید ایرادات او را به این شکل ردیف کنیم و بنویسیم. اما بحث همین است که حکم تولید و توزیع آن چگونه است؟ تولید و توزیع رسانه ای دو موضوع متفاوت و دارای مرز مشخص هستند و در رسانه ملی آن را مدنظر داریم.
وی ابراز داشت: تقسیم آخر در این بحث انتشار محدود و انتشار گسترده نیزمطرح است چیزی در محدوده خاص و در زمان خاص منتشر می شود و خیلی از مسائلی وجود دارد که در حوزه مسائل عادی خود داریم می گوییم در این جلسه می ماند و از آنجا خارج نخواهد شد مثلاً از برخی جلسات تعبیر رفع القلم نیز داشتیم ولی در جلسات عمومی نمی تواند بیاید و برخی مسائل مانند قمه زنی در عزای سید الشهدا علیه السلام داریم که اختلاف فتوا زیاد است اما اکثر علمای امروز آن را جایز نمی دانند زیرا سریع گسترش می یابد یا امروز متاسفانه شاهدیم که بحث فیلمبرداری از صحنه های دردآور یکی از معضلات اجتماعی شده است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: موضوع دوم نقش وکارکردهای رسانه است که دوست دارم این بحث ادامه یابد. تلاقی این نقش و کارکردهای رسانه با مباحثی که فرمودند حوزه مشترک اساسی است و خیلی از تعارضات و تزاحمات در آنجا شکل می گیرد. ما نقش و کارکردی که برای رسانه به عنوان جنبه ماهوی رسانه داریم که اگر از آن بگیریم اساساً دیگر رسانه نیست و خیلی روی این مورد تکیه می کنند و توجیه برای بسیاری از فعالیت ها برای همین قضیه است. اگر این مساله را خوب فهم کنیم می بینیم که رسانه دینی و اسلامی، کارکردهایی که به تعبیری ذاتی رسانه و جزء ماهیت رسانه است نیاز دارد که یکی نقش اطلاع رسانی است. اگر رسانه اطلاع رسانی نکند اساساً از حیز انتفاع ساقط است. اطلاع رسانی مباحث عادی و آشکار که وجهی ندارد و اطلاع رسانی جنبه های پنهان بسیار مهم است.
وی تصریح کرد: اطلاع رسانی جنبه های پنهان به تعبیری مترادف افشاگری است و اگر بخواهیم معنی از افشاگری ارائه اذهان به بیان جنبه های پنهان تصدیق می کند.
ایشان در ادامه به نقش دیگر رسانه پرداخت که نقش خبری است و گفت: این مساله با اطلاع رسانی مترادف است ولی گاهی اوقات می تواند به معنای مصداقی تر اطلاق شود.
رئیس مرکز تحقیقات صدا و سیما گفت: جنبه دیگری که من روی آن تاکید خواهم کرد بحث نظارت بر محیط است بسیاری از علمای ارتباطات این بحث را مترادف کارکرد خبری و اطلاع رسانی می دانند اما بعضی جدا کرده اند که از باب اهمیت باید جدا شود. نظارت بر محیط یعنی رسانه مسئول پیرامون خودش را دائماً رصد کند و دائماً به مخاطبان گزارش دهد که در این گزارش خبر، اطلاع و سایر موارد وجود دارد.
استاد رضی افزود: من از اینجا وارد این بحث می شوم و آن را به کارکرد امر به معروف و نهی از منکر اتصال می دهم که شان دینی رسانه امر به معروف و نهی از منکر است و یکی از تزاحم هایی که ایجاد می شود بحث حفظ آبرو است به خصوص اگر وارد حوزه اجتماعی مساله شوید. یکی از مراحل امر به معروف تذکر لسانی است که این مرحله لسانی امروز در حوزه رسانه ای است.
وی ابراز داشت: کارکرد آموزشی در حوزه رسانه ای بحث جدی است. آموزش و تربیت نیازمند نکاتی است که باید آموزش دهید. رسانه کارکرد آموزشی دارد و در مواردی جنبه هایی مطرح می کند که هشدار آموزش و تربیت را بیان کند تا مساله آگاهی بخشی و مصونیت بخشی محقق شود.
ایشان به نکته مهمی در مساله رسانه ها اشاره کرد و گفت: بحث تفریحات و سرگرمی از موارد مهم است که امروزه بازنشر بسیاری از پیام ها جنبه سرگرمی پیدا کرده است مثلاً با خنده می گوید پیامی که برای شما فرستادم دیدی! راجع به شخصی خبری زده است که دیدنی است! هیچ غرض عقلائی دیگری غیر از سرگرمی بر آن متصور نیست.
وی گفت: ما در بحث ماهیت افشاگری نیز می توانیم بحث کنیم که گاهی بیان واقعیت و گاهی بیان غیر واقعیت است. موارد جواز دروغ کم است و در این موارد نیز نمی گنجد.گاهی خلط بین حق و دروغ است و گاهی بزرگ نمایی است. ممکن است در حوزه افشاگری خلافی نیز اتفاق افتاده باشد که بزرگنمایی می کنند و باید در مسائل فقهی و حقوقی بررسی شود.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: بحث هدف و انگیزه در افشاگری مهم است و به نظرم این بحث به عنوان سرفصل مهمی است. نقش نیت در جهت دهی به عمل است که یکی بحث هدف و سیله است که آیا هدف وسیله را توجیه می کند و پاسخ مشخص است. اما بحث عمل و نیت که یک عمل با دو نیت متفاوت شکل می گیرد. هدف و نیت می تواند بر اساس اصلاح و یا افساد باشد که هر کدام حکم جداگانه ای دارد یا خیر؟
وی در پایان بخش اول گفت: بحث مصادیق افشاگری که می توانیم بحث کنیم. گاهی شخصی متهم است و شما نمی توانید اتهام او را مطرح کنید زیرا هنوز ثابت نشده است و گاهی شخص مجرم است. می توان روی مصادیق بحث کرد که کدام افشاگری است؟ بحث اعلام اسامی و مجازات کدام افشاگری است و این مباحث به نحو استقرا تام نیست و ممکن است ابعادی پیدا کند که به ما می گوید به حوزه ای که باید پرداخت بسیار گسترده است و هر روز این حوزه وسیع تر می شود./926/504/ص