به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه سی و هشتم درس خارج فقه رسانه که در روز شنبه مورخه 9 بهمن سال 95 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به دلیل عقلی مقابله با شگردهای دشمن که در جلسات گذشته مطرح شده بود پرداخت و گفت: آیات و روایات فراوانی در زمینه مقابله با جنگ نرم دشمن داریم و با توجه به این که حکم عقل را مقدم کردیم آنها به حکم عقل ارشاد می نمایند ولذا نیاز نداریم تمام آیات و روایات را مطرح کنیم و ظهور آیات نیز در مقابله با تهدید و جنگ نرم دشمن واضح است.
این استاد حوزه در ادامه به تشریح آیات در رابطه با مقابله جنگ نرم پرداخت و گفت: صبر در جنگ به معنای مقاومت و تحمل است و حتی به معنای سکوت به عنوان مقدمه برای حمله نیز نمی باشد و از کلمه «عزم الامور» معنای واقعی صبر را می فهمیم.
ایشان در پایان گفت: در آیه فوق و روایاتی که در رابطه با دسیسه های دشمن مطرح شده است به ما دستورمی دهند از همان شیوه های دشمن استفاده کنیم و باید از همین طریق دشمن مقابله کنیم و در جنگ نرم نیز از این قاعده مستثنی نیستیم و از همان روش نبرد نرم دشمن باید استفاده شود و به دشمن پاتک زد و در جنگ فرهنگی این مثلیت، اولویت دارد.
اهم مباحث استاد رفعتی به شرح ذیل می باشد:
خلاصه ای از درس گذشته
بحث ما در روش ها و شگردهای تهاجم فرهنگی و جنگ نرم دشمنان است که بشناسیم به چه روشی و چگونه رسانه های دشمن پیام انحرافی را القا می کنند. یکی دیگر از روش ها شخصیت سازی در برابر شخصیت های دینی است. همان طور که در بحث های گذشته عرض شد این روش ها کهن نیست بلکه روش های ماندگار و سیره مستمره در جنگ نرم دشمنان است که در برابر مردان بزرگ الهی شخصیت سازی می کنند. در قرآن کریم بیان شده است که در برابر حضرت موسی علیه السلام بلعم باعورا را مطرح و بزرگ کردند.
یکی دیگر از شیوه های دشمن، اعلام ارتداد است به این معنا که امروز نیز مورد توجه رسانه های بیگانه است و از افراد بریده از نظام حمایت می کنند و در اختیار آنان رسانه قرار می دهند تا بگویند ما نیز در این جریان اسلامی بودیم و آنان دروغ می گویند. عده ای افراد را مامور می کردند و پول می دادند که شما در قالب افراد مسیحی و یهودی، صبح نزد پیامبر بروید و اعلام ایمان داشته باشید تا گروه های زیادی از مردم نیز شما را ببینند. هنگام غروب ارتداد و کفر بورزید. این کار را رسانه ای می کردند و در جمع انجام می دادند تا اعلام ارتداد مسلمانان را سست کند و آنان نیز برگردند.
افراد زیادی به حضرت امام (ره) اصرار داشتند که حکم اعدام سلمان رشدی را اعلام نفرماید زیرا تصور می کردند که کشور ایران را به عنوان ضد آزادی و امثال آن محکوم می کنند اما حضرت امام خمینی (ره) محکم ایستادند و اگر این حکم نبود سالیان سال امثال سلمان رشدی به وجود می آمدند و این حکم تاریخی ایشان جلوی بسیاری از این حربه های دشمن را گرفت.
یکی دیگر از روش ها؛ سر و صدا کردن و هیاهو درست کردن است. زمانی که می بینند راه منطقی ندارند به این شگرد گرایش می یابند. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وارد مسجد الحرام می شدند و آیات الهی را قرائت می کردند تا مردم جذب شوند و آنان شروع به سر و صدا می کردند و هیاهو درست می کردند و کف و سوت می زدند تا نگذارند صدای پیامبر به دیگران برسد و این غیر از دست در گوش گذاشتن و یا پنبه قرار دادن برای عدم استماع است. این کار سبب می شد تا صدای رسانه جذاب پیامبر به مردم نرسد و این شگرد نیز امروز وجود دارد و یکباره موجی درست می کنند تا اذهان از موضوع اصلی منحرف شود.
شیطان اولین دشمن است و تمامی این موارد خطوات شیطان است که دشمنان دیگر نیز همین موارد را پیاده می کنند که در این آیه قسم خوردن شیطان برای خیرخواهی را یادآور می شود. در آیه 20 همین سوره برای این که به مخاطبین همین مساله را بفهماند این چنین می گوید که اگر شما بخواهید جاودان و راحت زندگی کنید و آسایش اجتماعی و رفاه داشته باشید می بایست به سخنان من گوش فرا دهید و همه شگردها را در این نمودار برنامه ای می ریزد تا مخاطب جذب شود. شیطان در حالی که فریب می دهد خود را ناصح جلوه می دهد و قصدش گرفتن دین از آنان است تا کشف بدی های آنان صورت گیرد. بعد می گوید دنبال فرمان پروردگار نباشید که از این میوه نخورید زیرا جاودان خواهید شد و خدا نمی خواهد شما به این امتیاز دست یابید.
وظیفه عقلی مقابله با شگردهای دشمن
یکی دیگر از وظایفی که در جلسات گذشته برای رسانه دینی عرض کردیم مقابله با جنگ نرم رسانه ای دشمن است. در این راستا بحث اصل این جنگ رسانه ای، جنگ نرم و فرهنگی را توضیح دادیم و عرض کردیم آنچه در این مساله مهم است دشمن شناسی و رفتارشناسی دشمنان در این جنگ نرم و رسانه ای است که از چه شگردها و روش هایی استفاده می کنند.
در جلسات متعدد روشها، رفتارها و نحوه تهاجم آنان از قبیل شایعه پراکنی، تضعیف رهبری، تهدید، اعلام ارتداد و شخصیت سازی را بیان کردیم. حال که دشمن شناسایی شد و رفتار و شگرد دشمن روش شناسی شد به وظیفه مقابله رسانه ای با این جنگ نرم می رسیم.
آیا وظیفه داریم بعد از شناسایی خط دشمن در تهاجم رسانه ای مقابله کنیم یا در اینجا وظیفه ای نداریم. آیا رسانه دینی وظیفه ای دارد یا خیر؟ عقل در این رابطه چه می گوید؟ عقل می گوید آیا در برابر تهاجم سنگین، سهمگین و ناجوانمردانه دشمن که با شگرد شایعه افکنی، تضعیف روحیه، تضعیف رهبری، ایجاد رعب و تهدید، ایجاد شبهه، تزلزل روحیه و شخصیت سازی و غیره وارد می شود، هیچ وظیفه ای ندارید؟
اگر آیه و روایت نمی داشتیم، عقل اینجا چه دستوری می داد؟ آیا می گفت که وظیفه ای ندارید؟
ابتدا به دلیل عقلی اشاره می کنیم تا بگوییم آیات و روایاتی که ما را به مقابله با دشمن تحریک می کند ارشاد به همان حکم عقل است. عقل در این موارد چه دستوری می دهد؟ آیا نمی گوید که از مرام، کیش و دین خود دفاع کن؟ قطعاً عقل سلیم در این موارد نمی گوید که تسلیم تبلیغات مسموم دشمن، جنگ نرم و فرهنگی دشمن شوید. بعید می دانم شخصی با احکام عقلیه اگر سر و کار داشته باشد این امر را در مورد عقل منطقی بداند که دستور تسلیم داده باشد.
همان طور که عقل می گوید ظلم و کذب بد است، تسلیم شدن در برابر تهاجم نرم دشمن را بد می داند و همان طور که عقل می گوید عدل حسن است و حسن عدل و صدق را تشخیص می دهد همان گونه حسن مقابله با دشمن در جنگ نرم را تشخیص می دهد.
سوال: تسلیم و سکوت در این رابطه تفاوتی ندارند؟
پاسخ: هر دو مراتبی هستند و الا هر دو یکی است. هر دو مراتبی از عدم مقابله و تسلیم است و مورد نکوهش عقل است. گاهی تسلیم محض است که دست ها را بالا برده است و گاهی سر به زیر انداخته است و هیچ اقدامی نمی کند. سکوت با سکون برابر است. حرکت باید در میدان باشد. سکوت با دوری گزینی نیز متفاوت است. باید حرکتی باشد که صدق قعود نباشد. باید از تیررس دشمن بودن دور شد و این آغاز مقابله با دشمن است.
پس اولین دلیل برای وجوب و لزوم مقابله با جنگ رسانه ای حکم عقل است و باید گفت عقل در برابر این دو راه و دو گزینه که باید در مقابل تهاجم فرهنگی و جنگ نرم تسلیم شویم و یا مقابله کنیم عقل می گوید مقابله حسن و تسلیم قبیح است.
آیات و روایات فراوانی داریم و با توجه به این که حکم عقل را مقدم کردیم آنها ارشاد به حکم عقل هستند ولذا نیاز نداریم تمام آیات و روایات را مطرح کنیم.
آیه اول که حکم عقل را تایید می کند در سوره آل عمران آیه 139 است که می فرماید:
(وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ)
و آیه ای که قبلاً بدان اشاره داشتیم این است که می فرماید:
(فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقینَ) سوره مبارکه بقره آیه 194
کسی که به شما تجاوز می کند، (به صورت مطلق هر گونه اعتدایی اعم از اعتدا به خاک، دین و غیره را شامل می شود.) باید شما نیز مقابله کنید. تنها در این قضیه ناموس استثناء شده است.
نسبت به هر موردی که تجاوز صورت گرفت شما نیز باید همان کار را انجام دهید.
در سوره آل عمران آیه 176 می فرماید:
( وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذىً کَثیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ)
لام در کلمه «لتسمعن» برای تاکید است و خبر از آینده می دهد و مربوط به گذشته نیست و قصدش این است که بیان کند در آینده چنین اتفاقاتی خواهد افتاد.
کسانی که قبل از شما صاحب کتاب بودند (یهودیان و مسیحیان) و از مشرکین.
کلمه «لتسعمن» از ماده سمع است و شاید در آن روزگار کاربرد چندانی نداشت که مسلمانان از تبلیغات گفتاری دشمنان دچار اذیت و آزار شوند. در صدر اسلام مسلمانان توسط مشرکین دچار آزار قرار می گرفتند اما اذیتی که اینجا هست از طریق شنیدن سخنان آنان است و این رسانه است که سخنان شایعه پراکنی، تضعیف رهبری، تفرقه افکنی و غیره را می شنود.
تحمل این همه رسانه که باید صدای آنان را بشنویم و گوشخراش هستند بسیار سخت است.
مقصود این نیست که صرفاً گوش درد می گیرد بلکه دقت ما بر اذیت آنان است که روح آزار می بیند. این اذیت از شنیده شدن پیام آنان حاصل می شود. این مساله قطعاً شکنجه روحی است و به خاطر مقابله آنان با دین ما از طریق جنگ نرم محقق می شود.
در برابر این رسانه هایی که روح را آزار می دهد و معنویت ما را مورد هجمه قرار می دهد چه کار باید کنیم؟
در ادامه آیه پاسخ می دهد که باید صبر کنید و مقاومت نمایید.
سوال: با توجه به آیه (مثل مااعتدی علیکم) باید ما نیز جنگ رسانه ای داشته باشیم اما آنان از روش های منفی استفاده می کنند، آیا ما نیز همین گونه باید عمل کنیم؟
پاسخ: بحث بعدی ما چگونگی مقابله است که بدان می پردازیم. فعلاً در مورد اصل مقابله سخن می گوییم اما در چگونگی مقابله نیز از همین آیه استفاده می کنیم.
سوال: در همین آیه نیز جواب نقضی را آورده است و می گوید اگر صبر کنید بهتر است.
پاسخ: اگر صبر را این گونه معنا کنیم منفی است در حالی که اینجا صبر کار ارزشی است و به معنای مقاومت است. جبهه مقاومت به چه معناست؟ یعنی باید قاعد باشند و زیر بار ظلم دشمن بروند. صبر در جنگ به معنای مقاومت و تحمل است نه به آن معنایی که شما برداشت کرده اید و حتی به معنای سکوت بعنوان مقدمه برای حمله نیز نمی باشد و از کلمه «عزم الامور» معنای واقعی صبر را می فهمیم. این عزم سنگین است و باید اراده داشته باشید و در برابر دشمن مقابله کنید.
اگر متعلق کلمه «تتقوا» از دشمن باشد مساله روشن است که باید از آنان پرهیز کرد و اگر تقوای الهی باشد که باید تقواکرد و عصیان نکرد و در مقابل دشمن تسلیم نشد. اگر مقصود دومی باشد صبر را تقویت می کند و اگر صبر همراه با تقویت الهی باشد جبهه مقاومت تقویت می شود. پس نتیجه این شد که صبر به معنای تسلیم و تحمل شکنجه ها نیست.
نکته: معنای سمع را در این مساله می توان توسعه داد اما اصل ظهور سمع در این است که انسان با گوش خویش بشنود و از روش های دیگر دریافت نیز می توان سخن به میان آورد که در آنها نیز به همین صورت شکنجه روحی صورت می گیرد. چشیدن غیر از شنیدن است و ظهور آیه در شنیدن پیام دشمن و جنگ نرم است.
نکته: نباید از این آیه شریفه برداشت انجیل تحریفی داشت که صبر را به معنای تسلیم مطلق در برابر دشمن گرفت که اگر به یک طرف صورت سیلی زد طرف دیگر را نیز جلو بیاوریم. صبر در برابر ناملایمات در آیه دیگری از قرآن مطرح شده است که مربوط به گرفتاریهایی است که از طرف خدا آمده است و برای رسیدن به کمال است. (الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون) سوره مبارکه بقره آیه 156
تعبیری که در ادامه آیه شریفه آمده (وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ) اجازه نمی دهد که معنای رهبانیت را از صبر استفاده کرد .
واژه تقوا از ریشه (وق ی) گرفته شده که به معنای نگهداری است و این نگهداری در مقابل خدا معنا ندارد و تعبیر شهید مطهری در این باره جای تامل دارد که تشبیه به زمین پر از نجاست کرده است و انسان می خواهد لباس و بدنش با آن برخورد نکند که همان تقواست.
ما در آیه فوق و در روایاتی که در رابطه با دسیسه های دشمن می بینیم که دستورمی دهند از همان شیوه های دشمن استفاده کنیم و باید از همین طریق دشمن مقابله کنیم. در جنگ نرم نیز از این قاعده مستثنی نیستیم و از همان روش نبرد نرم دشمن باید استفاده شود و به دشمن پاتک زد و در جنگ نرم این مثلیت اولویت دارد.
این مثلیت به معنای ارتکاب همان خلاف دشمن نیست. زمانی که دشمن می خواهد با تفرقه افکنی جامعه اسلامی را متلاشی کند از همان زاویه باید دعوت به وحدت کرد که در آیات الهی به همین امر دستور داده شده است:
(وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُون) سوره مبارکه آل عمران آیه 103
(وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ) سوره مبارکه انفال آیه 46
این که می گوییم از همان مسیر دشمن مقابله کنیم دو بخش دارد:
1- نفوذ و پیشرفت دشمن را در خودی ها انجام دهیم و عکس کار دشمن را انجام دهیم. وظیفه رسانه دینی این است که در برابر پیام های تفرقه افکنانه پیام وحدت دهد
2- ما نیز در برابر دشمن باید تفرقه انجام دهیم تا اللهم اشغل الظالمین بالظالمین محقق شود و جنگ داخلی بین آنان محقق شود.
پس مقابله با جنگ نرم در دو بخش باید محقق شود که این دو مرحله ضد فعالیتهای دشمن است. ما نیز باید در دل دشمن رعب ایجاد کنیم. زمانی که خداوند دید مسلمانان توانایی ایجاد رعب در قلب دشمن را ندارند فرمود که من در دلشان رعب ایجاد می کنم:
(وَ قَذَفَ فی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَریقاً تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ فَریقا) سوره مبارکه احزاب آیه 26
این گونه نیست که در خانه بنشینیم تا خداوند در دلشان رعب ایجاد کند. زمانی که مسلمانان می خواستند مکه را فتح کنند پیامبر شب هنگام فرمود: دشمن بنا دارد که با نیروهای شناسایی بیاید تا از موقعیت ما با خبر شود هر نفر چند آتش درست کند تا دشمن تصور کند که نیروهای زیادی داریم.
نیروهای شناسایی که آتش ها را دیدند فریب خوردند و به ابوسفیان گفتند که تاب مقابله با لشکر اسلام را نداریم و نفرات بسیاری دارند.
باید توجه داشته باشیم که در مقابل مکر دشمن باید ایستاد و از مکرهای دیگر استفاه کرد. اگر دشمن تهدید می کند نباید بترسیم و دیگران را نیز در برابر تهدیدات دشمن مقاوم کنیم زیرا قرآن می فرماید:
(وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ) سوره مبارکه آل عمران آیه 139
یا در جای دیگری می فرماید: (هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون) سوره مبارکه توبه آیه 33
در رابطه با خودی ها باید به این صورت بیان کنید و در مقابل جنگ رسانه ای دشمن ایستاد. به عنوان مثال در جنگ احد زمانی که دشمن پایین کوه ایستاده بود شروع به شعار دادن و روشن کردن رسانه کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اجازه نداد که مسلمانان صبر کنند و شعار آنان را بشنوند بلکه بلافاصله دستور داد که پاسخ شعار آنان را با هم وزن و ریتم بیان کنید.
پس قرآن و سیره پیامبر اسلام نشان می دهد که باید مانند دشمن مقابله کرد. پیامبر می دیدند که اگر جنگ رسانه ای دشمن موفق باشد مسلمانان تسلیم دشمن می شوند و لذا به سرعت دستور مقابله صادر فرمودند. پس مثلیت و اخذ روش در این مساله را از سیره پیامبر فهمیدیم.
علما فتوا می دهند که در جنگ و مواردی که بحث ظالم وجود دارد و یا افرادی که ریب (جنگ نرم) و شبهه افکنی دارند، می توانید دروغ پردازی و تهمت بزنید و این از باب تزاحم است که مرحوم شیخ مساله فقهی آن را بیان کرده اند.
برخی علما می فرمایند از باب تزاحم این مساله را بیان نمی کنیم بلکه افشاگری در آن جا حرمتی ندارد و تخصصاً خارج از حیطه حرام است.
در نیروهای خودی راهبرد ما ضدیت و مقابله با دشمن است و باید بصیرت ایجاد کرد که قرآن می فرماید:
(قُلْ هذِهِ سَبیلی أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصیرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنی وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکین) سوره مبارکه یوسف آیه 108
زمانی که دشمن به دنبال شبهه افکنی و خام کردن افراد است بصیرت به این است که دشمن را معرفی کنید. زمانی که دشمن می خواهد رهبری را تضعیف کند باید ما به دنبال تقویت رهبری باشیم.
(یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلا) سوره مبارکه آل عمران آیه 59
والحمدلله رب العالمین./926/ 902/ص
تقریر: محسن جوادی صدر