به گزارش سرویس مکتب دفاعی پایگاه اطلاع رسانی وسائل، کتاب «نقد و بررسی ترور در قرآن کریم» که چاپ اول آن در سال 1389 توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) در تهران به چاپ رسید. این کتاب 245 صفحه و از 130 منبع بهره برده است.
این کتاب از 7 فصل تشکیل شده است. فصل اول با عنوان «بررسی مفهومی» می باشد. برخی از مباحث این فصل عبارت است از: سیرتاریخی، مفهوم سیاسی ترور، مفهوم اجتماعی ترور، رویکرد حقوقی و معادل واژه تروریسم در فرهنگ و حقوق اسلامی.
تعریف کامل از تروریسم: «عبارت است از توسل به زور و اقدامات خشونت آمیز همراه با ارعاب و ناامنی با انگیزه ها و اهداف سیاسی که به طور پراکنده و مخفیانه انجام می پذیرد به گونه ای که عنوان دفاع مشروع برآن قابل صدق نباشد.»
مؤلف در یک جمع بندی از بررسی دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و حقوقی ارائه شده ویژگی اصلی ترور را برشمرده است که عبارت است از: اینکه خشونت یک وسیله و روش است و اگر قانونی و مجاز نباشد ترور محسوب خواهد شد. ترور مشی کسانی است که معتقدند برای پیشبرد اهداف می توان از خشونت های غیرقانونی استفاده کرد.
در مکتب ماکیاولیسم که هدف وسیله را توجیه می کند و در دنیای سیاست برای رسیدن به هدف که همان کسب قدرت و حفظ آن است می توان از هر وسیله مشروع و نامشروعی بهره گرفت حتی استفاده از کشتن افرا بی گناه و ایجاد وحشت و تخریب و خرابکاری و بمب گذاری. بررسی مفهوم تروریسم در طول زمان نشان می دهد که ماهیت تروریسم به تدریج متحول شده است لذا با توجه به گسترش مفهومی تروریسم اگر در گذشته بتوان مصداقی برای آن پیدا کرد بسیار محدودتر و ابتدایی تر بوده است.
فصل دوم با عنوان «مبانی سیاست قرآنی و سیاست مدرن» که شامل برخی از مباحثی مانند: مبانی سیاست اسلامی، غایت و اهداف دولت اسلامی، اخلاق مداری وجه ممیزه در روش سیاست اسلامی، مبانی سیاست سکولار مدرن، جایگاه اخلاق در تمدن مدرن و آراء ماکیاولی زیربنای سیاست مدرن.
با مقایسه دو سیاست اسلامی و سیاست سکولار مدرن روشن می شود سیاستی که غایت آن تکامل انسان ها و حاکم کردن ارزش های الهی در جامعه باشد و خود را ملتزم به رعایت دقیق موازین اخلاق بداند و نسبت به رعایت حقوق انسان ها و حفظ امنیت جان و مال مردم متعهد بوده و در جلوگیری از ظلم و ستم جزئی تریم مسائل را مورد توجه قرار می دهد با سایر حکومت ها متفاوت خواهد بود. مهم تر از همه اصل عدم به کارگیری وسایل نامشروع برای رسیدن به اهداف مشروع است که اصل بسیار مهم و کلیدی در سیاست اسلامی است.
این واقعیت وجود دارد که جوهره سیاست قدرت استاما اشخص اصلی سیاست اسلامی یعنی اخلاق موجب می شود که ابزارها و روش ها در چنین سیاستی محدود شود و اخلاق محدودیت روشی و ابزاری ایجاد می کندو خشونت و ترور چه به عنوان ابزار تلقی شود چه به عنوان روش در این سیاست جایگاهی ندارد. چرا که در این سیاست غایت حاکمیت ارزش های الهی و برقراری عدالت است و وجود پدیده هایی مانند ترور در هر شکل آن اعم از فردی و دولتی و بین المللی در سیاست ایده آل اسلامی نقض غرض به حساب می آید.
در مقابل در سیاست غربی سازوکارهای سیاست به گونه ای ایجاد شده است که اولاً غایت چنین سیاستی قدرت و زندگی دنیوی بدون پایبندی به اخلاقیات است ثانیاً استفاده از هر وسیله ای برای رسیدن به هدف جایز است پس با مقایسه این دو مبنا به خوبی روشن می شود که کدامیک از این دو تلقی نسبت به سیاست، تروریسم به عنوان یک مکتب روش در عرصه سیاست به وجود خواهد آمد.
فصل سوم با عنوان «رویکرد قرآن کریم به خشونت» می باشد. مطابق مطالب این فصل خشونت به معنی عام دارای دو گونه قانونی یا مشروع یا غیرقانونی یا عریان است. که خشونت عریان به طور کامل از نگاه اسلام مطرود است و هیچ جایگاهی در دین اسلام ندارد خشونت مشروع در نگاه اسلام اصالت ندارد و به طور محدود در مواردی که واقعا راهی غیر از آن وجود نداشته باشد، آن هم با رعایت ضوابط تعیین شده اعمال می شود.
ترور هم با توجه به تعریف آن شکلی از اعمال خشونت های عریان است چرا که مهم ترین قید آن عدم صدق عنوان «دفاع مشروع» است و رفتاری غیرمنطقی و غیرقانونی است که هدف آن صدمه زدن و کاربرد زور غیرقانونی و تجاوز و تعدی است. با توجه به اینکه اسلام با خشونت های عریان و تجاوز به حقوق انسان ها و آزار و اذیت افراد به هرشکل مخالف است در نتیجه اصل ترور هم در اسلام جایگاهی ندارد.
فصل چهارم با عنوان «تحلیل کلید واژگان قرآنی» که برخی از واژگان مورد نظر در این زمینه عبارت است از:
1ـ حرب: در آیه 279 سوره بقره به معنی جنگ، کارزار و پیکار است.
2ـ قتل و قتال واژه ی قتال و حرب در قرآن با هم معنی می باشند و مربوط به جنگ کشتن انسان هاست.
3ـ جهاد: برخی از معنای جهاد در قرآن: کوشش، کوشش کنندگان در راه خدا، کارزارکنندگان، طاقت و توانایی داشتن، واداشتن نفس به آنچه برآنچه برآن دشوار است.
4ـ سفک دم: به معنی خون ریزی در قرآن به کار رفته است.
5ـ ظلم: از نظر معنایی ظلم در قرآن کریم در معنای زیر به کار بوده شده است: ستم و تجاوز، تکذیب و انکار آیات خداوند، کفر و شرک ورزیدن به خداوند، عمل خلاف و ناشایست و تجاوز به حق دیگری، تاریک شدن، کاستن و به اندازه ندان، ناحق و باطل. واژه ظلم با بحث مورد نظر ما ارتباط مستقیم معنایی ندارد و تنها از این جهت که از معانی ذکر شده برای آن «ظلم مردم نسبت به یکدیگر، تجاوز به حق دیگران و عمل خلاف و ناشایست مانند سرقت» است برای مؤلف اهمیت پیدا کرده است.
6 ـ فساد و مفسد: از نظر معنایی فساد در قرآن کریم در معانی زیر آمده است: هلاک شدن و نابود گردیدن، خارج شدن از حالت تعادل و از هم پاشیدن نظام، فتنه و آشوب، سرقت مسلحانه و ایجاد رعب و نا امن کردن جاده، معصیت و کفر، قتل و گناه
7ـ فتنه: این معانی گسترده و متنوعی دارد که برخی از آنها مربوط به مسائل اجتماعی است و بخاطر وجود معانی «صدمه زدن و کشتن» به موضوع ترور ارتباط پیدا کرده است.
8 ـ بغی: این واژه در معان زیر در قرآن کریم به کار برده شده است: ظلم، تکبر و طلب فضل، طلب شدید، زنا (تجاوز از حد عنف)، حسد، ظلم و دشمنی (از مصادیق تجاوز)، تعدی و تجاوز از حد اضطرار، تعدی و تجاوز و ستم به دیگران.
9 ـ تعدی: این واژه در قرآن در معانی زیر به کار رفته است: تجاوز از حدود، ستم کردن و ستیزه کردن، افراط در ظلم و ستم، دشمن، با عم دشمنی کردن.
10 ـ شنئان: به معنی دشمن داشتن کینه ور شدن و کینه توز می باشد و چون مرتبط با مسائل اجتماعی است احتمال ارتباط با ترور را دارد.
11ـ شقاق: از بیم مشتقات این واژه آنهایی که درباره مخالفت و ناساگازی و دشمنی هستند احتمال ارتباط با بحث ما رادارند.
12ـ جرم: بخشی از معانی و مصادیق این واژه چون به گناه و بزه کاری در جامعه برمی گردد برای مؤلف اهمیت پیدا کرده است وگرنه گناه فردی ربطی به بحث ما ندارد.
13ـ عثوّ: به معنی فساد شدید و انتشار فساد، تبه کاری سخت می باشد.
14ـ عصیان: این واژه و مشتقات آن به نوعی دربردارنده نافرمانی و برهم زدن تعادل جامعه است که مورد توجه مؤلف قرار گرفته است.
15ـ طغیان: از میان معانی این واژه سرکشی و تجاوز از حد و تبه کاری به بحث مورد نظر مربوط می شود.
16 ـ ارهاب: به معنی ترس و ترساندن است. ترساندن مردم یکی از ارکان مهم تعریف ترور است و چنین واژگانی ممکن است با بحث ارتباط کارکردی داشته باشد.
17ـ رعب: به معنی ترس و لاعلاجی از کثرت خوف است. نتیجه اینکه تعارف ارائه شده برای هریک از این واژگان و نوع کاربرد آنها به گونه ای است که هیچکدام با ترور منطبق نیست. تعریف لغوی ترور را نمی توان با واژگان قرآنی بازسازی نمود و این ادعا که ترور معادل لغوی قرآنی ندارد، صحیح است.
فصل پنجم با عنوان «تحلیل اصطلاحی» می باشد. مؤلف در این فصل واژگان مورد بحث را در قالب سه رویکرد از یکدیگر تمییز داده است:
الف ـ واژه های بودن بار ارزشی: مثل
1ـ قتل، قتال
2ـ حرب.
ب) واژه های دارای بار ارزشی منفی:
1ـ محارب
2ـ بغی
3ـ فساد فی الارض
4ـ ظلم
5ـ تعدی
6ـ سفک دم
7 ـ فتنه
8ـ جرم
9ـ عثو
10 ـ طغیان
11ـ شقاق
12 ـ رعب.
ج) واژه ی دارای بار ارزشی مثبت:
الف): جهاد. از نظر مؤلف واژه هایی که نزدیک ترین ارتباط مفهومی با ترور را دارند، شش واژه هستندکه عبارت است از:
1ـ محارب
2ـ سفک دم
3ـ قتل (به ناحق)
4ـ فساد
5 ـ بغی
6 ـ تعدی.
فصل ششم با عنوان «برداشت های انحرافی از قرآن درباره خشونت» که برخی از مباحث مطرح در این فصل عبارت است از: برداشت خوارج، برداشت نادرست از بحث امامت، گروه های سلفی تکفیری و... . جریان خوارج با به شهادت رساندن علی (ع) و ایجاد ارعاب و خشونت در جامعه نخستین گروه سازمان یافته ای بودند که در جهان اسلام به عنوان سمبل خشونت دینی شناخته شده اند. این حزب در ابتدا فقط رنگ سیاسی داشت ولی تدریجا به صورت یک فرقه مذهبی درآمد و کم کم برای خود اصول و عقایدی تنظیم کردند. مهم ترین وجوه تمایز عقاید آنها را اینگونه می توان برشمرد:
1ـ برداشت نادرست از بحث امامت
2ـ تکفیر همه مسلمانان و مهدورالدم دانستن آنها
3ـ لزوم قیام با شمشیر در همه شرایط که هیک از موارد نامبرده توسط نویسنده توضیح داده شده است. بنا بر اعتراف علمای طراز اول وهابی پس از به وجود آوردن این فجایع و مخدوش کردن چهره اسلام، آنچه نتیجه این عقیده باطل (تکفیر مسلمانان) است یعنی مباح شمردن خون آنها و عرض و آبرو و اموال مردم و غارت و بمب گذاری و... ، به اجماع همه مسلمین حرام و گناه است زیرا سبب هتک حرمت نفوس و اموال است و امنیت و آرامش زندگی مردم رااز بین می برد و به مصالح عمومی جامعه آسیب می زند.
اساس انحرافات مذهب وهابیت را می توان برداشت نادرست از شش موضوع قرآنی دانست:
1ـ توحید و شرک
2ـ اله
3ـ عبادت
4ـ شفاعت
5 ـ دعا
6 ـ بدعت که هریک توسط مؤلف توضیح داده شده اند.
فصل هفتم باعنوان «تحلیل و بررسی عملیات انتحاری» می باشد. که مباحث مطرح در این فصل عبارت است از: تاریخچه عملیات های انتحاری و تعریف آن، دیدگاه های فقها و اندشمندان اسلامی و تحلیل فقهی عملیات انتحاری. مطابق مطالب این فصل عملیات انتحاری از دید اسلام جایز نیست چراکه اولا خودکشی از گناهان بزرگ است ثانیا اگر منجر به آسیب زدن به هدف های غیرنظامی بشود ممنوعیت مضاعف دارد و یک اقدام تروریستی محسوب می شود. اما در موارد خاصی از جهت قاعده اضطرار از نظر شرعی پذیرفته شده است و آن زمانی است که این عمل با مصلحت مهم تری مانند دفاع در تعارض قرار بگیرد. به طور خاص در مورد مسئله فلسطین و همچنین از جهت آسیب رسیدن به غیرنظامی ها هم علی رغم اینکه اسلام با آن مخالف است اما غیر نظامی ها هم اشغال گر و پشتیبان اشغالگران هستند و ضمن حمایت و پشتیبانی از آنها زمینه تجاوز نظامیان را فراهم می کنند.
بنا به فتوای آیت الله فاضل لنکرانی که به ادله فقهی شیعه در باب «دزد متجاوز» استناد کرده اند اگر دزدی به حریم خانه ای تجاوز کرد با او مقابله می کنند اگرچه با زن و بچه خود آمده باشد. البته اگر امکان داشته باشد که در دفاع و مقابله حتی الامکان غیرنظامی ها آسیب نبینند نباید به آنها صدمه زد و همچنین اگر دفاع مشروع بدون انتحار ممکن است مبادرت به آن جایز نیست. دراین صورت با ذکر تمام این شرایط این حرکت به عنوان «عملیات استشهادی» شناخته می شود.
اطلاعات کتاب شناختی این اثر:
این اثر دارای 245 صفحه که چاپ اول آن در سال 1389 روانه بازار شد.
مرکز پخش: تهران: بزرگراه شهید چمران، پل مدیریت، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
120/601/د