به گزارش سرویس جامعه و تمدن اسلامی پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آموزش، انتقال منظم و سازمان یافته دانش، مهارت ها وارزش ها به دانش آموزان است؛ کارکرداساسی نهاد آموزش، تأمین نظم اجتماعی است، امّا کارکردهای دیگری نیز دارد:
1ـانتقال فرهنگی: برای ادامه حیات جامعه، لازم است که فرهنگ آن جامعه از نسلی به نسل بعد انتقال یابد؛ هرچند که انتقال فرهنگ فقط از طریق حکومت صورت نمی گیرد، امّا نقش اصلی دراین زمینه برعهدهی حکومت وبه ویژه نهاد آموزش آن است.
2ـ همبستگی اجتماعی: اغلب جوامع، دارای خرده فرهنگ های متفاوت قومی ،نژادی و... هستند؛ نهاد آموزش نوجوانان و جوانان این اقلیتها را با فرهنگ عمومی جامعه آشنا می سازد.
3ـ رشد فرهنگی: نهاد آموزش، طیف وسیعی از دانش ها و مهارت‌هایی را آموزش می‌دهد که انتظار می رود در زندگی آینده نسل جدید، مؤثر واقع شوند.
4ـ راهنمایی و انتخاب شغل: آموزش، راه اساسی در راهنمایی شغلی در جوامع صنعتی محسوب می شود.
5ـ راهنمایی و انتخاب نقش اجتماعی: هر چند برخی انتخاب شغل و نقش اجتماعی را یک چیز می دانند؛ امّا واقعیت این است که لزوماً انتخاب شغل، نمی‌تواند بیانگر نقش اجتماعی فرد باشد، بلکه یکی از نقشهای اجتماعی فرد است.
6ـ پیشرفت علمی جامعه: از آنجا که تجربه آموزشی سبب برانگیختن تفکر انتقادی و کنجکاوی فکری می شود، بنابراین یکی از کار کردهای نهادهای آموزشی، توسعه دانش و مهارتهای جدید است.(مجید کافی -مبانی جامعه شناسی - با تصرف )
از سوی دیگر، درمان آسیب های اجتماعی و تغییرنگرش ها و رفتارها از ویژگی های نهاد آموزش در جوامع معاصر است؛ بنابراین آموزش و پرورش مهمترین کار یک کشور است؛ اگر کشوری بخواهد به عزت مادی، سعادت معنوی، سیطره سیاسی، پیشرفت علمی، آبادانی زندگی دنیا و به هر آرزویی بخواهد دست پیدا کند، باید به آموزش و پرورش به عنوان یک کار بنیادی و مقدماتی لازم بپردازد.(دیدار مقام معظم رهبری با وزیر، معاونان و مدیران آموزش وپرورش سراسرکشور 3/5/86)
اگر می خواهیم نسلی به وجود بیاید که اعتماد به نفس و انضباط اجتماعی داشته باشد، یک نسل مسئولیت پذیر و با کفایت برای کارهای بزرگ، دارای ابتکار وپر نشاط و به دور از اسراف و تبذیر و ازهمه مهمتر، متعهد و انقلابی، راه و کلیدش آموزش وپرورش است. ( دیداربا فرهنگیان و معلّمان کرمان 12/2/1384)
شبکه عظیم آموزش و پرورش که از دورافتادهترین مناطق تا بزرگترین شهرهای کشور را شامل می شود، ظرفیتهای بسیاری برای به جریان انداختن چشمه اسلام ناب در زندگی نوجوانان وجوانان دارد؛ از آنجایی که دانش آموزان در ابتدای مسیر زندگی و یادگیری قرار دارند؛ بنابراین خیلی مهم است که اوّلین مفاهیمی را که نسبت به مسائل مختلف می آموزند از کدام منبع نشأت گرفته است.
حضرت علی علیه السلام در نامه خود به امام حسن علیه السلام می فرمایند: وانما قلب الحدیث کالارض الخالیه ما ألقی فیها من شیءٍقبلته فبادرتک بالأدب قبل أن یقسو قلبک و یشتغل لبّک، لتستقبل بجدّ رأیک من الأمر ما قد کفاک اهل التّجارب بغیته و تجربته، فتکون قد کفیت مؤونة طالبه و عوفیت من علاج التجربة.
«قلب نوجوان چونان زمین کاشته نشده، آماده پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود؛ پس در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آنکه دل تو سخت شود و عقل تو به چیز دیگری مشغول گردد، تا به استقبال کارهایی بروی که صاحبان تجربه، زحمت آزمون آن را کشیده اند و تو را از تلاش یافتن بی نیاز ساخته اند».( نهج البلاغه - ترجمه مرحوم دشتی - ص 372)
مسأله فرهنگ و تعلیم و تربیت، مهمترین مسأله در نظام اسلامی است؛ از طرفی دیگر بالاترین نهادی که در حکومت اسلامی به عنوان متولی فرهنگ شناخته میشود حوزه علمیه است؛ اگر حوزه علمیه نسبت به دینداری جامعه اسلامی دغدغه دارد، نمی تواند نسبت به کسانی که آینده جامعه در دست آنهاست، بی تفاوت بوده و فقط نسبت به حلال و حرام اظهار نظر کند.
همانطور که ایام محرم و صفر نسبت به تبلیغ اسلام در مناطق مختلف اهتمام دارد، نسبت به تبلیغ دین در جای مهمی مثل آموزش وپرورش نیز باید اهتمام بورزد؛ در غیر اینصورت، دانش آموزان، خواسته یا ناخواسته، آشنایی کمتری با مسائل دینی و مورد نیاز زندگی خواهند داشت و دین را جزئی بسیار کوچک در زندگی خود خواهند دانست.
در جای دیگر نامه، حضرت می فرمایند: «تازه به روزگار روی آورده ای، نیتی سالم و روحی با صفا داری» ( نهج البلاغه -ترجمه مرحوم دشتی –ص 372)
این ظرفیت به برکت انقلاب شکوهمند اسلامی برای حوزه علمیه فراهم شده است؛ امّا متأسفانه حوزه علمیه از قافله عقب مانده است و هنوز به همان روش های سنتی تبلیغ - که در جای خودش می تواند مناسب باشد - بسنده کرده است؛ امروزه همه کودکان و نوجوانان اهل منبر و شنیدن وعظ و خطابه نیستند؛ امّا همه آنها در محیط آموزش وپرورش کشور حضور دارند. هنر یک حکومت دینی این است که برنامه ریزی هایش به گونه ای باشد که مردم به سمت کلام وحی و معرفت دینی هدایت شوند .نهاد آموزش نیز، جدای از این قاعده نیست؛ باید قبول کرد که بخشی از نقایص موجود در آموزش وپرورش متوجه روحانیت و حوزه علمیه است، زیرا وظیفه جهت دهی صحیح فرهنگی و منطبق با ارزش ها واعتقادات دینی برعهده روحانیت و حوزه علمیه است.(دیدار با استادان ،فضلا و نخبگاان حوزه 2/8/89 )
حوزه علمیه باید موادّ لازم برای تربیت معلّم ومواد لازم برای تنظیم کتاب درسی بر طبق تفکر دینی و راهنمایی‌های دینی را آماده کند و این کار یکی از ضروری ترین کارهای حوزه است؛ این جهت دهی را می توان از کلام حضرت علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام استنباط کرد: «در آغاز تربیتت تصمیم گرفتم تا کتاب خدای توانا و بزرگ را همراه با تفسیر آیات، به تو بیاموزم و شریعت اسلام و احکام آن را از حلال وحرام به تو تعلیم دهم و به چیز دیگری نپردازم». ( نهج البلاغه - ترجمه مرحوم دشتی - ص 372) بر اساس این سیستم تربیت، قرآن کریم و مسائل مربوط به احکام و شریعت، باید در رأس مواد درسی دانش آموزان وجودداشته باشد.
متأسفانه، خیلی وقت ها به دنبال حلّ معضلات و آسیب های اجتماعی هستیم؛ امّا به ریشه این آسیب ها توجه نمی کنیم؛ اگر روح جوان و نوجوان از همان ابتدا با قرآن و اسلام درهم آمیخته شود، مطمئناً جامعه اسلامی بزهکاری و آسیبهای اجتماعی کمتری خواهد داشت؛ امام صادق (ع) می فرماید: هر کس در حالی که جوان و مؤمن است قرآن قرائت کند، قرآن با گوشت و خون او آمیخته می شود.«بحارالأنوار ج 19 – باب 20- ص 94»
هدف این که حوزه علمیه باید توجه کند که میلیون ها مستمع در آموزش و پرورش حضور دارند که 12 سال از عمر خود را در اختیار نظام آموزشی حکومت اسلامی قرار می دهند و نمی‌تواند ازآن شانه خالی کند./825/م
منابع :
رضا صفری