به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، خانم فریبا علاسوند، عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان، در سمینار دو روزه مباحث زن و خانواده با موضوع « بررسی اسناد بین المللی الهیات جنسی در رویکردهای مختلف اسلامی و تشریح دیدگاه های نواعتزالی موثر در رویکردهای جنسیتی» که در مدرسه علمیه اسلام شناسی حضرت زهرا(س) مشهد برگزار شد ضمن توصیه طلاب خواهر به مطالعه کتاب های « زن در اسلام جلد دوم» و «اسلام و تفاوت های جنسیتی» گفت: بدون مطالعه هیچ اتفاقی نمی افتد.
وی با بیان اینکه این کتاب یک هفته مانده به ترم بعدی باید امتحانش برگزار شود، تصریح کرد: این دو کتاب مباحث مربوط به زنان را بررسی می کند؛ چرا که وقتی من کتاب های مختلف را دیدم و خبر دارم این کتاب ها مباحثی بیشتر از این کتاب ها را ندارد.
وی با بیان اینکه در جلد دوم کتاب « زن در اسلام» مباحث حقوقی از مبانی اسلامی یک نظام است، اظهار کرد: در کتاب سبحانی اصرار اینست که سیستمی که در اسلام هست همان سیستمی است که در همه جای دنیا وجود دارد و علامه طباطبایی بیان می کند اگر منظور از سیستم اجزای متراتب به خداوند است درست است اما برخی نظام اعتقادی آن ها فقط ذهنی است و در قلب آن ها تأثیری نداشته است و این فرد به برهان اخلاقی هم معتقد نیست.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: اگر کسی اعتقاداتش درست باشد این اعتقادات درست به اخلاق ختم می شود اگر کسی واقعا خداترس و معاد باور باشد ولی گاهی نظام اعتقادی فقط ذهنی است ولی در قلبش اثر نداشته است.
اگر نظام اخلاقی کنار نظام حقوقی بود، کل نظام مفیدیت خودش را نشان می دهد
علاسوند افزود: اگر نظام اخلاقی کنار نظام حقوقی بود همه نظام مفیدیت خودش را نشان می دهد به عنوان مثال اگر کسی روی خط فقهی حرکت کند فقه یک دین حداقلی است و اینطور می شود که مرد به زن بگوید وظیفه تو تمکین است و نفقه ات هم همین بخور و نمیر است و طبق متعارف است و این نظام حداقل فقهی برای اینست که حداقل انضباطی در جامعه ایجاد کند.
وی با بیان اینکه با این نظام فقهی حداقلی سعادت تأمین نمی شود، اظهار کرد: کماکان در جریان هستیم که اکثر مردهای مسلمان از این موضوع باخبرند اما درصد کمی آن را دستمایه ستم بر همسران خودشان قرار می دهند.
علاسوند با بیان اینکه اگر در چارچوب نظام مندی قرار بگیریم، اجزای آن خودشان را توجیه می کنند، تصریح کرد: سوالاتی که در بحث فقه مطرح می شود به این دلیل است که نگاه نظام مند نسبت به آن ندارند.
وی با بیان اینکه اگر شما بخشی را از فقه بیرون آورید به عنوان مثال اجازه خروج زن از منزل بر همسر است، تصریح کرد: در واقع شما وقتی این موضوع را در جای خودش بررسی نمی کنید با اشکال مواجه می شوید که چرا یک انسان عاقل و بالغ اجازه اش بر خروج از منزل با فرد دیگری باشد.
وی ادامه داد: اما وقتی این موضوع را درقالب سیستمی به نام خانواده قرار دادید که برای مرد و زن در این پیکره وظایفی قائل است و همچنین نظام اخلاقی برای هر دو زن و مرد معرفی می کند کمتر با اشکال موجه می شوید.
وی ادامه داد: در فقه شیعه وقتی مشاهده می کنید اکثر بانوان به صورت آزادانه از منزل خارج می شوند و این موضوع بحثی از جانب همسران ندارد یعنی معلوم می شود کسی که این سیستم را به صورت حداکثری اجرا می کند در واقع با کل سیستم مشکلی ندارد . ما با کل نظام غربی تناقض داریم ولی در درون خودش مسئله ای نیست و کسی که نظام غرب را درباره زندگی زنان درست کرده است حواسش به این موضوع بوده است که اگر می خواهد به سمت برابری برود باید نه تنها در بحث حقوقی همه چیز را مساوی کند بلکه در بحث تکالیف هم بایستی همه چیز را مساوی کند و گرنه تعارض دارد.
مشکل ما اینست که نظام حقوقی خودمان را در چارچوب های نظام حقوقی غرب می خواهیم درک کنیم
علاسوند هم چنین اظهار داشت: مشکل ما اینست که نظام حقوقی خودمان را در چارچوب های نظام حقوقی غرب می خواهیم درک کنیم که این موضوع نادرست است؛ چرا که نظام غربی به صورت کل ما با آن مسئله داریم اما در درون خودش مشکلی برایش قائل نیستند.
وی با بیان اینکه در همه کشورهای جهان تا صد سال پیش مردان موظف بودند نفقه زنان را بپردازند، تصریح کرد: ولی در حال حاضر این قانون نیست؛ چرا که دیدند تعارض وجود دارد و اگر بخواهند نظام اشتغال پنجاه پنجاه تقسیم شود دیگر معنا ندارد که بگویند مرد باید نفقه زن را بپردازد و همه توجیه هستند ولی ما در ایران به دنبال شرایط متفاوت هستیم.
نظام حقوقی باید نظام مند باشد
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان با بیان اینکه نظام حقوقی باید نظام مند باشد، اظهارکرد: ما در این الگو در مباحث فقهی تقسیم کرده ایم که شامل مباحث فردی، اجتماعی و خانوادگی می شود و از آنجا که مسئله های با تعریف سیاسی اجتماعی بزرگ نیستند اما مباحث حقوقی فردی آن ها که برای ما چالش هستند فراوان نیست و در حق فردی بین زن و مرد تفاوت های بسیاری نیست.
وی با بیان اینکه برای بحث بلوغ، چرا بلوغ 9 سال و چه علت ها و حکمت هایی برای تفاوت بلوغ دختر و پسر وجود دارد، ادامه داد: برای خیلی ها شبهه است و نمی شود درباره آن معیار شرعی داد چرا که بلوغ به معنای رفتار است و برخی معتقدند که مثلا یک گیاه و یا یک حیوان و یا انسان به بلوغ می رسد و نمی شود برای آن سن تعیین کرد و شریعت در این امر طبیعی دخالت کند.
بحث افرادی که می گویند بلوغ امر طبیعی است نادرست است
علاسوند افزود: بحث افرادی که می گویند بلوغ امر طبیعی است نادرست است؛ چرا که موضوع آیت لله صانعی یک بحث فقهی دیگر است و در امور طبیعی شارع دخالت می کند که سیستم آن را حکومت می نامد و این حکومت به معنای حاکم بودن است و دلیل دیگر بر دیگری حاکم است.
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان ادامه داد: در فقه و اصول روایت داریم که یک مصداقی را از روی یک حرف کلی خارج می کنند که این نیست و یا داخل می کنند و می گویند این هست.
وی ادامه داد: در بحث بلوغ به لحاظ سیستمی شارع می تواند این را بگوید که فرد بالغ کسی است که 9 ساله یا 15 ساله بشود و در مفهوم بلوغ مصداقی را وارد کند و برخی از آنجایی که نمی دانند فقه و اصول چیست و روش های اجتهاد چگونه است حرفهای اشتباه می زنند.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان با بیان اینکه درباره بلوغ دختران دیدگاههای مختلفی وجود دارد، گفت: کسانی که می گویند حیض معیار است و این تقریب به ذهن می شود که مردم نمی دانند این دختر چند ساله است اما از لحاظ بیولوزی زنانه این عادت ماهانه آخرین حلقه از بلوغ دختران است و وقتی دختری عادت حیض می شود به این معناست که فرآیند بلوغ دو تا سه سال زودتر شروع شده است.
وی ادامه داد: ما برای بحث بلوغ ده جلسه با بیولوژیست ها خانم داشتیم و دیدیم که شواهد عینی آنها که از 5/8 سالگی هورمون های جنسی در دختران سریعتر ترشح می شود این موضوع قدیمی و اثبات شده است و اگر کسی اختلال جنسی نداشته باشد از همین سن شروع می شود.
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان با بیان اینکه با توجه به این شواهد پس این موضوع که حیض بلوغ شود،نادرست است و حیض نمی تواند شروع بلوغ باشد، تصریح کرد: آیت الله صانعی روایات 9 سال را هم دیدید و روایت های روایی و فتوایی را دیدند که روایت فتوایی مهمتر است.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: می دانند که روایات آن زیاد و مشهور است اما تعبیرشان اینست که آنها روی فقه الحدیث روایات کار می کنند و وقتی عایشه زن پیامبر(ص) شد 10 ساله است و فقط سن ملاک بلوغ شدن نیست و می گوید نمی شود به روایات 9 سال عمل کرد و باید به سراغ روایات دیگر رفت و ما کلا یک روایت داریم که دختر 13 ساله بالغ می شود و به صورت منطقی نمی توان پذیرفت که امام فقط به یک روایت اکتفا کرده باشد .
وی با بیان اینکه اینکه می گویند زن شده باشد روایت آنقدر زیاد است و روایات 9 سال هم داریم، اظهار کرد: این استدلال ها مشکل دارد و اینکه بگویید در آن زمان اکثر دخترهای 9 ساله در آن شرایط زن می شدند و این ها قابل پذیرش است و در بلوغ شرایط متفاوت تأثیرگذار است و با توجه به نوع کارها و مشغله ها و بدون محرک ها نمی توان این را ثابت کرد.
وی افزود: این شلوغ بازیهایی که بعد از فتوای آیت الله صانعی شد وقتی یک دختر 11 ساله در قم دوچرخه سواری کند و بدون روسری باشد چه کنیم و بحث حقوق جدی است و باید تبیین بلوغ دختر و پسر را انجام داد و به طور طبیعی پسرها در 13 سال و دخترها در 9 سال بالغ می شوند.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: در وجود زنان هم مثل مردان خروج منی وجود دارد که البته 70 تا 80 درصد زنان این موضع را تجربه نمی کنند اما در عین حال روایات ما به این موضع اشاره کرده است که امروز تحقیقات علمی آن را ثابت می کند.
وی با بیان اینکه با استناد به این مطلب به این موضوع می رسیم که باید به روایات و سخنان اهل بیت(ع) اعتماد کنیم، اظهار کرد: وقتی یک نفر سوالی از زنان از امام پرسید پس از شنیدن این جواب با خودش گفت گویی خودش زن بود که به این خوبی جواب مرا داد.
اکثر مردان درباره پیچیدگی های درونی جسم زن بی خبرند
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: با توجه به اینکه امام، امام است و از منبع غیب الهی علم او سرچشمه می گیرد می تواند پاسخهای روشن و واضحی بدهد وگرنه اکثر مردان درباره پیچیدگیهای درونی جسم زن بی خبرند.
وی ادامه داد: تأکید روایت بر 9 سال برای دختران و 15 سال برای پسران است چرا که تفاوت بیولوژیکی برای این دو جنس وجود دارد و فهم جنسی بین دختران و پسران متفاوت است و می توان فهمید که درک پسر ده ساله با دختر ده ساله از مسایل جنسی با هم فرق دارد.
وی ادامه داد: معیار سنی برای بلوغ مهم است و منظور اینست که او دیگر وارد حوزه تکلیف شده است و تمرین ایمانی می کند و برای دختران معیار بلوغ طبیعی است و منظور صیانت دختران است.
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان با بیان اینکه اگر یک موضوع فقهی برای ما مغرض شد دیگر نمی توان با علوم اجتماعی آن را سنجید، تصریح کرد: اگر یک مسئله ای ذاتا فقهی است و با روش اجتهاد نمی توان آن را بررسی کرد که درست است یا نادرست.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود:آن چیزی که سبب تولید نسل می شود با چیزی که سبب غسل است با یکدیگر متفاوت است و چیزی که دلیل بر غسل است حالت سستی بدن و لذت رخ می دهد و ترشحات طبیعی ربطی به غسل ندارد.
وی با بیان اینکه مشکلات زناشویی فراوانی وجود دارد، تصریح کرد: باید آموزشهای جنسی بین زن و مرد صورت بگیرد تا این همه کمر درد بین زنان و مردان شایع نشود.
وی با بیان اینکه بلوغ طبیعی دختر از پسر زودتر است، تصریح کرد: از لحاظ بلوغ فکری هم دختر زودتر اتفاق می افتد و توجهات جنسی دختر هم زودتر است و این مراقبت های صیانت از فرد است.
فلسفه بلوغ مراقبت است
علاسوند با بیان اینکه فلسفه بلوغ مراقبت است، تصریح کرد: در مورد پسران بحث رها کردن نیست و چون دخترها در خودآگاهی جنسی زودتر قرار می گیرند بلوغ آنها زودتر اتفاق می افتد.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: در حال حاضر هر چهار سال یک ماه سن بلوغ جنسی پایین می آید و سن فهم جنسی با تحریکات جنسی کمتر می شود.
وی با بیان اینکه بحث حجاب را هم می توان یک رفتار فردی عنوان کرد اما در عین حال یک موضوع اجتماعی است، اظهار کرد: بحث خواستگاری ابعاد عرفی و فردی و اجتماعی دارد اگر کسی هدایا پس از نامزدی می فرستاد در قانون آن زمان مرسوم بود که پس از بهم خوردن، این اموال بازگردد اما در تغییرات بعدی این موضوعات حذف شد.
علاسوند با طرح این پرسش ها که چرا دختر از پسر خواستگار ی نمی کند، گفت: این یک امر فرهنگی و تاریخی است و شیوع آن در همه زمانها ممکن است اینگونه باشد که جنبه های فطری داشته باشد وگرنه وحی منزل نیست که پسر از دختر خواستگاری کند.
وی ادامه داد: در دهه 90 فمنیستها به این روشها بازگشتند که این رفتار مردانه است که اگر زنی ازمردی خواستگاری کرد خلاف اسلام عمل کرده است اما خواستگاری دختر از پسر صدمه بزند چرا که وقتی خلاف هنجارهای اجتماعی عمل می کنیم ضرر رسان است.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: همسان همسری یا کفویت شکل های مختلفی دارد، همسان همسری تحصیلی، دینی، خانوادگی وجود دارد و این موضوع بحث فقهی دارد و اگر دو طرف مومن باشند و دیگران خواستند مانع ایجاد کنند این مانع فقهی نیست و درست است ولی مسایلی وجود دارد که عرفی است و تحت تأثیر جوامع است وشریعت برآن اصرار ندارد.
الگوی مدیریت خانواده را باید چارچوبی درک کنید
وی با بیان اینکه تکبر و غرور بد است و معیارهایی که سبب تحقیر می شود مناسب نیست و اخلاقا حق تحقیر طرف را ندارد، اظهار کرد: این موضوع عرف نیست به طور طبیعی در صورت اختلاف شدید طبقاتی مشکلاتی ایجاد شود.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: الگوی مدیریت خانواده را باید چارچوبی درک کنید چرا که قوامیت، ولایت و حضانت مربوط به الگوی مدیرت خانواده است و در بحث های فقهی این سه واژه را داریم و فقها وقتی وارد بحث شدند به تفاوتها اشاره دارند.
وی ادامه داد:حضانت به معنای جمع و جور کردن و یک حد تصمیم گیری هم است و تربیت هم شامل این می شود اما تصمیم گیری های ولایی و انفاق با پدر است مگر اینکه سلب کرده باشد و گفته باشد که خودتان خرج بچه ها را بدهید.
علاسوند ادامه داد: بچه ها اگر در نزد پدر بودند پدر باید هفته ای یکبار بچه ها را برای دیدن بیاورند و اینکه بچه پدر و مادر می خواهد و مراقبت ها تکلیف است و اینها در مسائل قدیمی فقهی ما است اما مطرح نمی شود.
وی با بیان اینکه ولایت دو عرصه دارد ، اظهار کرد: اگر ولایت سیاسی نباشد ولایت پدر بر فرزندان مطرح است که دو تا عرصه دارد تصمیم گیری درباره اموال و ازدواج و این ولایت است و مورد دیگر قوامیت است که بر زن است و قرآن بر زن مطرح می کند یعنی اینکه اداره اقتصادی خانواده یک موضوع جداست و انفاق و اداره اقتصادی خانواده یک موضوع است و قوامیت بحث دیگری است.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: یعنی اینکه امور خانواده را بر عهده بگیرد از نگهداری آنان و از نظر فقهی موضوع باز نشده است و قوامیت مردان یک حیطه ای است که زن باید به آداب زناشویی مقید باشد و برخی می گویند مردان ولایت بر تمکین دارند.
علاسوند ادامه داد: غیر از اینکه خیلی از مردها بل هوسی می کنند اما رضایت جنسی در خانواده اتفاق نمی افتد و مسئله تمکین مهم است و وقتی در تحقیقات مرور می شود در ریشه یابی مسائل خانواده به این موضوع می گوییم.
مباحث فقه خانواده هنوز به خوبی برش نخورده است و باز نشده است
وی ادامه داد: قوامیت یعنی اینکه تصمیم اولی با شوهر است مثلا حق مسکن با مرد است مگر اینکه زن شرط کرده باشد و در خانواده هر کس نمی تواند حرف خودش را بزند و حرف آخر را باید یک نفر بزند و در عین حال مباحث فقه خانواده هنوز به خوبی برش نخورده است و باز نشده است.
علاسوند با بیان اینکه خانواده یعنی هم غذایی و هم فرشی، اظهار کرد: ما می خواهیم برای جامعه تبیین کنیم که شما به اسارت نمی برید و حیطه ای دین و فقه برای زن درست کرده است که دانستن آن خوب است و بر مرد است که غذا و مسکنی بهتر از خانه پدری فراهم کند.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: فقه طوری حریم افراد را قرار می دهد که فقه روی حداقل رفته است و حداکثرها روی اخلاق است و فقه حیطه ها را مشخص کرده است .
قانون حضانت اسلامی تقصیر مسؤولیت می کند
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان ادامه داد: قانون حضانت اسلامی تقصیر مسؤولیت می کند و بچه تا دوسالگی با توجه به شرایط بر عهده مادر است.
وی در ادامه در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه از دهه 50 مباحث زنان برای جامعه جهانی آرام آرام مهم شد، تصرریح کرد: این موضوع بعد از جنگ های جهانی به یک دغدغه جهانی تبدیل شد.
عضو هیئت علمی مرکز مطالعات زنان افزود: از پس این دغدغه سازی دو تا جریان جدی در یک حلقه پنج نفره به وجود آمد که در نهایت جریان غربی و آمریکایی غالب شد و تلاش این گروه منجر به اعلامیه حقوق بشر 30 ماده ای شد.
وی با بیان اینکه در این سند اشاره ای به بحث جنسیت، مذهب و نژاد به صورت جدی نشده است، اظهارکرد: اعلامیه مثل یک توصیه است و ارزش حقوقی آن مثل کنوانسیون نیست.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در عین حال همین اعلامیه از دیگر کشورها مورد استقبال قرار گرفت، اظهارکرد: در واقع این اسناد نقطه شروع حرکت های مدنی در بحث حقوق بشر است و کسانی که در مباحث زنان فعال بودند گفتند که این اسناد توجهی به موضوعات این قشر ندارد.
وی با بیان اینکه همین گروههای معترض به این اعلامیه، اجلاس هایی برگزار کردند و این اجلاسها منجر به این شد که یک دهه به نام زن نامگذاری شود، تصریح کرد: بنابراین اعلامیه رفع تبعیض علیه زنان نوشته شد و اتفاق بعدش این شد که این اعلامیه به کنوانسیون تبدیل شد که سطح الزام آوری آن ارتقاء یافت./502/ص
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان