به گزارش سرویس فرهنگی پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، در سالهای اخیر، مسئله حجاب و عفاف همواره یکی از دغدغه‌های مهم دینى، فرهنگی و اجتماعی بوده که گاه مورد توجه دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و عمومی قرار گرفته و گاه نیز مورد بی مهری قرار گرفته است. در این میان، رسانه‌های جمعی اعم از دیدارى، شنیداری و مکتوب، می توانند نقش انکارناپذیری در ترویج یا تضعیف فرهنگ حجاب و عفاف در سطح عموم جامعه داشته باشند.
دکتر محمدحسین رجایی فر از فعالان حوزه دین و رسانه می باشد. به منظور آگاهی از چگونگی احیایِ نقش رسانه ها در ترویج حجاب و عفاف در جامعه با دکتر محمدحسین رجایی فر، پژوهشگر ارشد دین و رسانه به گفت‌و‌گو نشستیم. متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:
وسائل ـ به عنوان اولین سوال خواهشمندم بفرمایید، تعریف شما از رسانه چیست؟
مقداری به صورت ساده و بسیط می توانیم رسانه را تعریف کنیم و بعد با توجه به مصداق هایی که برای رسانه وجود دارد، تعریف هایمان را گسترش بدهیم و از آن حالت بسیط و سادگی بیرون بیاوریم. در واقع رسانه بستری است که پیامی بر آن بار می شود و این بستر یک امر ابتدایی و ساده می تواند باشد، یعنی وقتی که در ارسال پیام، پیامی را می فرستیم، یک فرستنده داریم و یک گیرنده داریم و یک واسط یا وسیله ای که این پیام را می رساند و ما به آن رسانه می گوییم و آن رسانه می تواند صوتی ،تصویری و یا نوشتاری باشد که تقسیم رسانه ها به این شکل متنوع است و همه اینها می توانند رسانه محسوب شوند.
وسائل ـ بین رسانه های جمعی مانند تلویزیون با فرهنگ حجاب و عفاف چه ارتباطی وجود دارد؟
کلاً حجاب و عفاف و فرهنگ سازی برای آن یک مسئله و موضوع است و وقتی می گوییم مسئله و موضوع، از نظر بنده این دو با هم تفاوت دارند. ولی در هر صورت یک مسئله فرهنگی هستند و یک ارزشی است که می شود روی آن فکر کرد. این مسئله بوسیله رسانه می تواند تبیین بشود همچنان که به بوسیله غیر رسانه هم می تواند تبیین بشود، یعنی رسانه یک وسیله و ابزاری برای ابلاغ و نشان دادن و توضیح دادن و تفسیر کردن حجاب و عفاف است.
وسائل ـ به نظر شما اثر گذاری رسانه ها در دنیای امروز تا چه اندازه ای است و آیا با افزایش میزان استفاده از رسانه ها، می توان نگرش افراد جامعه را به امور مختلف من جمله حجاب تغییر داد یا نه؟
رسانه ها بنظر می رسد مثل وسایل و ابزار های ساحران هستند که در گذشته هم بوده، در گذشته ساحر ها ابزارهایی داشتند و الآن هم همین گونه است، یعنی آنهایی که ساحر هستند از یکسری ابزار هایی استفاده می کنند، برای اینکه تأثیر سِحر خودشان را نشان بدهند، بنده نمی خواهم دقیقا تشبیه کنم و بگویم این مانند آن است، ولی می خواهم بگویم که از یک جهاتی مشابهت هایی بین رسانه ها و بویژه رسانه های امروزی و ابزارهای سحر آمیز ساحران وجود دارد.
می توانم یکی دوتای آنرا مثال بزنم، مانند حقّه های سینمایی،مثلا یک وقتی باران نمی آید ولی باران مصنوعی تولید می کنند، یک وقتی یک جنسی نامطلوب است و خیلی جنس مطلوبی نیست ولی با تدوین و تصویر آنرا آنقدر زیبا نشان می دهند که همه مرید و عاشق آن جنس می شوند. اینگونه است که یک مشابهتی بین این ابزار ها وجود دارد و فوق العاده این ابزارها در تخیل انسان ها تأثیر می گذارد و در جهان بینی افراد موثر هستند. در تغییر نگرش افراد خیلی مداخله می کنند، همچنان که یک کسی ساحران را وقتی می بیند، ممکن است باورهایی در او ایجاد بشود و از باورهای قبلی خودش دست بکشد، بنابراین رسانه ها، ابزارهای بسیار مؤثری هستند، بنده نمی گویم ابزارهای حقی هستند اما میزان تأثیر آنها خیلی فراوان است، دلیلش هم این است که انسان ابعاد و اجزاء و لایه های گوناگون دارد و بخشی از لایه های انسان قلب و روح انسان است و بویژه تخیل انسان. رسانه ها بر روح و تخیل آدمی تأثیر می گذارند و این لایه ها زودتر تحت تأثیر قدرتشان قرار می گیرد.
وسائل ـ عملکرد رسانه های داخلی خودمان بخصوص تلویزیون را در مورد حجاب و عفاف چگونه بررسی می کنید؟ در صورت امکان هم عملکردهای مثبت و هم کارکرد های منفی رسانه ها را بعد از انقلاب ارزیابی کنید.
آنچه مشخص است، نمی توان منکر کارهای مفید شد چراکه بعد از انقلاب حداقل یکسری آدم های متدیّنی ورود به صدا و سیما پیدا کردند، به رسانه ها و سایر ارگانها ورود پیدا کردند، که اینها بچه های مسلمان و متدیّنی هستند، علاقه مند هستند و اگر کسی با اینها مرتبط باشد، اینها خانواده های با حجابی دارند، خیلی های آنها تا اینجایی که من متوجه شده ام، اعتقاد به مسئله عفاف و حجاب و ارزش های دینی دارند. اما اینکه آیا همه اینها نشستند و تفکر کردند؟ آیا مشاوره گرفتند؟ آیا همه اصول روانشناسی را رفتند مطالعه کردند؟ آیا مسئله حجاب و عفاف مسئله اول آنها بوده یا نه؟ در این مسئله به طور قاطع نمی توانم بگویم که اینگونه بوده است.
بنظر من این علاقه های دینی وجود دارد و این نعمت بزرگی است.
وسائل ـ پس بنظر شما کارکرد رسانه های داخلی جمهوری اسلامی بعد از انقلاب در مورد فرهنگ حجاب و عفاف قابل قبول بوده؟
ما اگر اینگونه بخواهیم نمره بدهیم نمی توانیم.
عده ای نسبت به رسانه ملی بدبینی خاصی دارند و عده ای خوشبینی مطلق را پیش گرفته اند، نظر شما چیست؟
حالا بنده اتفاقا بدون مبالغه و بدون اینکه بخواهم رضایت کسی را جلب کنم بطور قاطع می گویم که اینگونه نیست و یک حد وسطی وجود دارد، وقتی کارنامه اینها را می بینید، انصافا اینگونه نیست، مطالعاتی و کارهایی کرده اند، فیلم هایی ساخته اند که می بینیم در بخشی از این فیلم ها افراد، خانواده ها و... با حجاب هستند، در حال نماز خواندن هستند. اما نه به آن معنا هم که دغدغه جدی آنها باشد. چون ببینید دغدغه ها همیشه اولویت های آدم هاست، مثلا خود شما یک دغدغه هایی دارید و اگر به من بگویید شاید خنده ام بگیرد و بگم این مسئله در اولویت نیست! در مقابل من یک دغدغه هایی در زندگی دارم، که برای شما شاید دغدغه نباشد، ولی حتی در صدا و سیما و غیر صدا و سیما و سایر جاها هنوز به صورت یک مسئله جدی تأثیر گذار در نیامده است.
وسائل ـ به نظر شما وظیفه نظام جمهوری اسلامی در رابطه با فرهنگ حجاب و عفاف چیست؟ مثلا در برخورد با بد حجابی یک عده قائلند که باید برخوردهای سلبی انجام بشود و عده ای هم می گویند کارهای فرهنگی و رسانه ای بشود، بهتر است، نظر شما چیست؟
بنده همیشه برای ارائه یک نظر تلاش کردم ببینم، رهنمود قرآن، روایات اهل بیت و در کنارش عقل سلیم فطری چیست. وقتی صحبت از دولت می شود، یک وقت به صورت کلی است و شامل حکومتهای لیبرال، دموکراسی، شاهنشاهی و حکومت های استبدادی به شکل های مختلف می شود، ولی ما صحبت از حکومت دینی و اسلامی می کنیم، در حکومت دینی و اسلامی تصور ما بر این است که مسئولینی متولی امور هستند که نسبت به مسائل اجتماعی، فرهنگی و دینی بی تفاوت نیستند، و چون بی تفاوت نیستند، باید یک برنامه هایی برای جامعه داشته باشند، منتهی رکن برنامه دولت یک حالت ترکیبی معتدل است، یک تعبیری امام علی (علیه السلام) در خطبه سوم دارد، در خطبه شقشقیه که در آنجا می گوید: شرایط به گونه ای رسید که من این ناقه شتر اگر دهنش را زیاد بکشم خفه می شود و از آن طرف هم اگر رهایش بکنم چون سرکش است، افراد را لگد مال می کند، فضای دولت هم اینگونه است، اگر بیاید با جرم و جریمه و اینها برخورد بکند چون هیچ تغییر نگرشی ایجاد نمی کند، هیچ فایده ای ندارد لذا باید یک بخشی از کارهای فرهنگی را متکفل بشود و لازم هم نیست خودش انجام بدهد. من خودم مثلا 35 سال کار فرهنگی می کنم، ولی یک بار کسی سراغ ما نیامده که شما از کجا پول می آوری؟ شرایط شما چگونه است؟ جوان هایی که با آن ها کار می کنید چه احتیاجاتی دارند و ما چکار می توانیم بکنیم، امثال بنده زیادند خیلی بهتر از من هم هستند، دولت می تواند کارهای فرهنگی را حتی با شناسایی افراد و نهادها و اشخاصی که مطمئن است کمک بدهد و رهنمود بدهد و کار مثبت انجام بدهد.
وسائل ـ نظرتان درباره هنرمندانی که وضعیت حجاب شان چه مرد و چه زن مناسب نیست و نمونه آن هم در جشنواره فجر و حافظ قابل مشاهده است، چیست؟
مشکل هنرمندان را ما دوگونه می توانیم حل کنیم، به قول بعضی ها می گویند جامعه یک ژرف ساخت دارد و یک رو ساخت. ما می توانیم از ژرف ساخت، استفاده کنیم، می توانیم یک چیز رو ساخت و ظاهری را ایجاد کنیم و موقتا مشکلش را حل بکنیم. شبیه به کسی که دندان درد دارد، که می تواند با مسکن های مختلف یک مدتی مدارا کند و یا می تواند برود از ریشه عصب کشی و پر کردن و امثال آن مدد بگیرد.
عرض کردم بنده 35 سال در کارهای فرهنگی تلاش کرده ام، از همان ابتدا به این فکر می کردم که ما باید یک کار ارتباطی پر جاذبه برای جذب هنرمندان انجام بدهیم، متولیان فرهنگی و دولت باید این کار را بکنند و یکی از راه هایش هم این است که همیشه به جای آنها نباشیم در جای آنها باشیم، وقتی در جای آنها باشیم درد آنها و مشکلات آنها رصد می شود. الآن هم دیر نیست باید در جای آنها باشیم مشکلات آنها را رصد بکنیم و کاملا طوری باشد که آنها با ما راحت باشند و این خود به خود تا حدی روی آنها تاثیر می گذارد. مثلا آدم هایی بودند که به ملاقات رهبری رفته اند و وقتی ملاطفت هایی را دیده اند، آن افراد شرایطشان از گذشته مقداری تفاوت کرده و یک سری از کارهای این چنینی را به کار بگیریم.
وسائل ـ با قبول این مسئله که نقش صدا و سیما و رسانه در تغییر نگرش مردم نسبت به مقوله حجاب بسیار مهم است، پیشنهاد شما چیست؟
رسانه و بویژه صدا و سیما جمهوری اسلامی که، یک قداستی برای خودش دارد، ظرفیت خوبی است و قرآن هم بر روی ظرفیت تاکید می کند «ألم نشرح لک صدرک» یعنی ظرفت را گشاد کن یا می گوید که: «قل ربّ زدنی علما» نمی گوید خدایا علمم را زیاد کن – زدنی علما – یعنی همراه علم مرا افزایش بده. این ظرفیت یک استثناء است، یعنی در هیچ جای دنیا مانند رسانه جمهوری اسلامی نداریم، که به این خوبی و به این زیبایی بتواند در اختیار کرامت انسان قرار بگیرد و باید هرکس از این ظرفیت هر مقدار که می تواند به نحوی استفاده بکند.
منتهی پیشنهاد من این است که باید در این کار دقت کرد که افراط و تفریط نشود، مثلا شما یک غذای عالی که محبوب شماست، یک بار یا دوبار بخورید، بار سوم می گویید عوضش کنید، کله پز ها معمولا صبح ها نان و پنیر می خورند. مثلا شما فرض کن طبق مصاحبه من، الآن کشور این مصاحبه را ببیند، همه بیایند بگویند از فردا حجاب در رسانه و... بگویند حجاب، حجاب، حجاب، باز بر می گردیم جای اول. باید زیرکانه کار کرد و برای این کار باید اولاً نظر علمای بزرگ پرسیده بشود، و منویات رهبری مد نظر باشد که کاملا موشکافانه است. نکته دیگر این است که حجاب را باید غیر مستقیم بیان کرد چراکه جامعه امروز اگر عفاف نداشته باشد، جامعه کاملا ناسالمی می شود.
کسی که سریال می سازد باید در سریالش ظرافت ها را پیدا کند مثلا نباید نقش حجاب را به یک پیر زن فرتوت در حال مرگ با چشم کج، با صورت خراشیده، با یک وضعیت بد، بدهد. این کار را نباید بکند و از آن طرف هم نرود زیباترین خانم را پیدا بکند و نقش حجاب بدهد، یک حالت اعتدالی بای باشد. دقت کنیم یک وقت هایی اگر یک تزریقی که می شود، کارشناسی شده نباشد، تخریبش بیشتر است، این ظرفیت می شود به این شکل استفاده بشود و جا هم دارد.
وسائل ـ بنظر شما چرا دشمن در مسئله حجاب و عفاف این قدر هجمه رسانه ای به راه می اندازد و سرمایه گذاری می کند و ما چگونه می توانیم در مقابلش عمل کنیم؟
بنده در پاسخ این سؤال پاسخی نمی دهم، فقط ارجاع می دهم به یک مصداق که مصداق های دیگری هم دارد. در اندلس اسپانیا که چند صد سال هم حکومت شیعه و هم حکومت سنی داشته ایم، چه اتفاقی افتاد؟ بسیار عجیب است که بزرگترین کتابخانه های جهان در آن موقع در همانجا ساخته شد، جاده های عجیب و غریب، بیمارستان های فوق العاده ممتاز که بعدها وقتی غرب پیشرفت کرد، همه اینها را مدل قرار داد. مثلا در مغازه هایی که می ساختند در بازارشان قصابی را می بردند بیرون مغازه ها و خارج از بازار قرار می دادند، بخاطر بحث عفونت و ... برخی متعصبین مسیحی وقتی پیشرفت مسلمانان را دیدند به فکر نابودیشان افتادند.
ولی می دانستند که از نظر هجوم، جنگ های صلیبی نتیجه نداده، پس آمدند دو اهرم را انتخاب کردند، یکی شراب و یکی حجاب. آنقدر کار کردند و کاشتند که انگور بسیار زیاد شد و این را ترویج کردند و بعد به صورت مجانی آنرا سعی می کردند در اختیار جوان های مسلمان قرار بدهند البته کاباره ها و رقاص خانه هایی هم درست کردند که این شراب ها در آنجا سرو بشود با برنامه های خاص خودشان و بعد گفتند که زن های بی حیا و بی حجاب آزاد را در اختیار اینها قرار بدهیم، بسیاری از دختران مسیحی آمدند، زن اینها شدند، ارتباط دوستی با مسلمان ها برقرار کردند و جوان های مسلمان را با شهوت اسیر خود نمودند. این دو عنصر زن و شراب وقتی وارد زندگی این آدم های مجاهد شد، چند صباحی بیشتر نگذشت که پایه هایشان سست شد.
چیزی اگر مفید باشد برای خداوند فرق نمی کند، خدای متعال نه حسود است، نه حریص است، او وقتی می گوید چیزی حلال است یعنی مطابق ذات آدمی است و وقتی می گوید حرام است یعنی مخالف ذات انسان است. همین عنصر به راحتی توانست مسلمین را چنان زمین بزند که تا سالهای سال نتوانستند قد علم کنند. آن دو عنصر یعنی شراب و زن از ابزار های رسانه ای آن موقع بود، مجالس رقص رسانه بودند، چراکه افرادی می آمدند و در هنگام خواندن ترانه ها و سرود ها مبانی غربی خودشان را القاء می کردند و به این طریق توانستند از این تزئینات استفاده بکنند و امروز هم همین است، یعنی آنها اگر بیایند با این ابزار ها می آیند. مثلا شهوات انسان ها را تحریک می کنند. اما اینکه ما باید چکار کنیم؟ حالا من کارهای رسانه ای را مبتنی می دانم یعنی مشروط می دانم، مشروط بر کار کارشناسی شده، روانشناسی، تربیتی، یعنی باید روی نسل نو و جدید از طریق رسانه ها و غیر رسانه ها، کارهای تربیتی خیلی انجام بگیرد، طوری باشد که اینها پشتوانه معرفتی شان قوی باشد و اگر این اتفاق بیفتد آن هجمه ها کمتر می شود. مثلاً حلقه های صالحین را بروید تحقیق میدانی بکنید، من پیشنهاد یک موضوع می دهم بروید ببینید همین حلقه های صالحین که مورد علاقه مقام معظم رهبری هم است چقدر روی جوان ها تأثیر گذاشته است. من خودم چون در ارتباط هستم و دوستان ما آنجا همکاری می کنند می بینیم که سواد رسانه ای بچه ها یاد گرفتند کارهای مواجهه با دشمن را یاد می گیرند، اینها کارهایی است که باید انجام بگیرد و رسانه ها می توانند خیلی کمک کنند.
وسائل ـ بعضی ها معتقدند که برنامه های مربوط به عفاف و حجاب بعد از گذشت سال ها از انقلاب اسلامی آن گونه که باید با موفقیت زیادی روبرو نبوده و نتیجه عکس داده است بنظر شما آیا این گونه بوده یا نه و اگر بوده نقش رسانه های خارجی و داخلی در به ثمر ننشستن فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه چیست؟
این مطلب البته به قول طلبه ها، فی الجمله درست است ولی بالجمله و بالکل درست نیست، باید موردی نگاه کرد. مثلا نمی شود گفت همه برنامه هایی که بوده نتیجه عکس داده، نه اینگونه نیست. باید موردی نگاه کرد. البته برخی برنامه ها گاهی بجای اینکه تبلیغ حجاب باشد، واقعا ضد حجاب است، البته در مواردی هم اینگونه نبوده است. بنده نمی خواهم بی حجابی و بی عفتی وضع موجود را توجیه بکنم ، اما شرایط وضع موجود به نحوی است که به هر حال استقامت شکن است و تأثیر گذار است حال با این تأثیر گذاری باید پرسید که ما آیا توانسته ایم، یک چهارم حجم این برنامه ها، کارهای مفید تولید بکنیم یا نه؟ که من معتقدم صفر نیستیم. یعنی کارهای خوبی هم شده است. باید این کارهای خوب شناسایی بشود و تشویق بشود و استمرار پیدا بکند.
وسائل ـ نقش ماهواره ها و شبکه هایی مانند جم تی وی، بی بی سی فارسی و غیره که خیلی در جامعه هوادار دارند را در فرآیند بدحجابی چگونه ارزیابی می کنید؟
نقش اینها نقش ساحر است، که در تخیل انسان ها نفوذ می کنند و خیال آنها را تحت سیطره خودش قرار می دهد و کسانی که در دامن این گونه رسانه ها می افتند، به هر حال احتمال نجاتشان بسیار کم است، اینها آتش افروز هستند و انسان سوز، منتهی باید ما همیشه در این مسیر باشیم که آدم ها را طوری جهت بدهیم و هدایت کنیم که مبتلا به این شرایط نشوند.
مثلا هر زمان آنها را از خطرات می ترسانیم پرهیز می کنند، یک کسی می داند در یک مسیر چند سارق وجود دارد، نصف شب تنها حرکت نمی کند، باید بتوانیم این آگاهی ها را به افراد جامعه بدهیم. من یک برنامه ای دیدم که به صورت مستقیم می آیند آفات ماهواره را آن هم به صورت میدانی و گفتگو با مخاطب بیان می کند، خیلی از افراد تماس می گیرند و تجربه های تلخ خودشان را بیان می کنند، اینها حقیقتا تأثیر دارد، نمی گویم تأثیر صد در صد ولی تأثیر اجمالی دارد.
وسائل ـ به نظر شما، رسانه ای که می تواند از ابزارهای مؤثر تباهی و تقطیر ملت ها باشد، چگونه می تواند به ابزار سعادت و رشد اخلاقی جامعه بدل شود؟
اگر ما صحیفه نور و فرمایشات امام را در نظر بگیریم برخلاف آن نظریه ای که رسانه را پیام می داند نظر امام راحل آن موقع هم این بود که این رسانه یک ظرفی است که ما می توانیم از مظروفش به شکل های صحیح و درست استفاده بکنیم. از جمله کلام گهر بار ایشان، این بود که می فرمودند: ما با سینما مخالف نیستیم، با فساد مخالفیم.
این جمله نشان می دهد که ما امروزه از همه ابزار های موجود از جمله رسانه می توانیم برای بهتر شدن زندگی استفاده بکنیم. استاد مطهری در کتاب اسلام و مقتضیات زمان به خوبی بیان می کنند که اصلا یکی از ویژگی های مثبت اسلام این است که با مقتضیات زمان به مواجهه و مخالفت بر نمی خیزد، تحجّر و جمود و خشک نگاه کردن، در جوهره اسلام نیست، اسلام از همه ابزارها اجازه می دهد که استفاده بکنیم، حتی در روایت ها داریم وقتی که شما در یک عُرفی قرار می گیرید مطابق آن عرف عمل بکنید. مثلا شما در یک محلی می روید می بینید که همه با دست غذا می خورند، اینجا توصیه شده که شما هم مثل آن عُرف با دست غذا بخورید، اگر می بینید با قاشق غذا می خورند، شما هم متمایل به آنها باشید و مثل آنها رفتار بکنید. عُرفیات خیلی محترم هستند، اینها نشان می دهد که اسلام با مقتضیات و تکنولوژی و ابزار ها از جمله با رسانه ها مخالف نیست اما می گوید که از این ظرفیت باید برای کمال انسان استفاده کرد.
وسائل ـ حضرت عالی چه راه کارهایی را جهت نهادینه ساختن امر حجاب و عفاف در جامعه توسط رسانه های دیداری و شنیداری پیشنهاد می کنید؟
بنده فکر می کنم اول به یک جهت بندی و جمع بندی خوب نیازمندیم، نمی گویم کار انجام بدهیم چون کار خوب شده است و زیاد هم شده البته بسیاری با نظر بنده موافق نیستند و می گویند برای حجاب ما هیچ کاری نکرده ایم نه اینگونه نیست، شما اگر همین کتاب مسئله حجاب استاد مطهری را پایه قرار بدهید می بینید که بخش عظیمی از مسائل حتی جهان امروز حل می شود، بله این کتاب چون حدود 50 سال پیش بیان شده قطعا از جهت زمانی یک نقصان ها و کمبود هایی دارد که امروزه به راحتی می شود این نقصان ها را پر کرد، نظام حقوق خانواده استاد به کلیدی ترین سؤال غریضی بشر در مسئله خانواده امروز جواب می دهد، من نمی دانم چرا اینها را نادیده می گیریم و ده ها و صد ها کار و جزوه و کتاب و نوشته ای که مراکز تحقیقات زنان، اساتید بزرگوار حوزه، دانشگاه کار کردند و دست خالی و بریده از این مطالب و نا آشنا نیستیم، یک جهت بندی و البته جمع بندی می خواهد.
مثلا محققینی باشند یک چند نفری این ها را شناسایی بکنند آن کلیات و جزئیات را از اینها استخراج بکنند یعنی یک منشوری تهیه کنند این بنظر من یک کار مهمی است، رسانه یک منشوری را در اختیار داشته باشد که بتواند بر اساس این منشور و با تکیه بر نظرات رهبری که صلاح دنیا و آخرت ما در آن است برنامه های خودش را داشته باشد این یک راه کار است و راه کار دوم هم این است که روی شیوه های تبیین حجاب کار بکنیم.
باید توجه داشت، بعضی از افرادی که تمکین به حجاب نمی کنند از روی لجبازی است، شاید آنهایی که علاقه مند به حجاب نیستند یا آنهایی که عفاف را رعایت نمی کنند، یکی از علت ها لجاجت است، مثلا جوان است سر به سرش می گذارند، پدر، مادر، خانواده و اطرافیان مطالبی را می گویند، جوان هم می گوید، حالا که این اینجور است من می خواهم بد حجاب باشم. خب وقتی اگر اینگونه باشد ما هم در مقابل او در رسانه بیاییم مستقیم گارد بگیریم، لجاجتش بیشتر می شود، رسانه را غریبه می پندارد، به رسانه های غیر خودی اقبال پیدا می کند. اما اگر کار ما با تکریم شخصیت او همراه باشد، با احترام به شخصیت او باشد، می پذیرد.
وسائل ـ در مورد ساخت انیمیشن نظر شما چیست؟ عده ای معتقدند، میتوان بطور غیر مستقیم از بچگی در ذهن مخاطبان این را بکار بست که حجاب مصونیت است، محدودیت نیست؟
البته همیشه افراط و تفریط مضر به انسان است، مثلا نمی توان یک بُعد را چسبید ولی از بُعد دیگر غافل شد، چراکه آن هم بد است. اهمیت انیمیشن فوق العاده است، اما باز از این طرف بام هم نباید بیفتیم. ما در یک مقطعی هستیم که برای جوان ها باید برنامه داشته باشیم مسن ها، همه اقشار، برای تیپ های مختلف باید برنامه داشته باشیم، اما سنگ بنا، اولویت و اهمیت با کودکان است. ببینید مثلا مُرجعه یک گروه بسیار خطرناکی در زمان اموی ها بودند، که اینها کاملا کار خلفا را توجیه می کردند، اباهی گری را ترویج می دادند و به یک شکلی افراد را بی تفاوت بار می آوردند، امام علی (علیه السلام) فرمودند: «بادروا أولادکم بالحدیث» بچه های خودتان را با احادیث ما آشنا بکنید، قبل از اینکه به دامن این مُرجعه بیفتند.
نکته مهم این است که در کودکان هر برنامه ای که داشته باشیم، اولاً باید توجه داشت که مشاهده ای است. یعنی کودکان وقتی یک انیمیشن را می بینند و مشاهده می کنند آن در پسماند ذهنی خودشان را ذخیره می کنند و در آینده خرجش می کنند. پس یک پس انداز است، این در بزرگسالان کمتر اتفاق می افتد. چراکه در ذهن کودکان نقش می بندد و حک می شود و نابود نمی شود.
/401/ص