به گزارش سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن ملکی ابرده درسیزدهمین جلسه درس گفتار فقه بیمه که در تاریخ16آذرماه 1395 در دفترشان برگزار شد گفت: برفرض که بیمه عقد مستقل حساب شود حال عرف اگر یک عقدی را قبول کرد مشکل حل می شود.البته اگر ادله اجتهادی در اینجا نداشته باشیم باید به سراغ ادله فقهاتی که برویم که البته ادله فقاهتی ناظر به بی تاثیر بودن این گونه عقود هستند زیرا در اینجا استصحاب عدم تاثیر داریم.
وی در ادامه افزود:تامین هم این نکته در آن هست شرکتهای بیمه گر نمی دانند که چه می شود این تعهدی را که دادند چه مقدار ماشین تصادف می کند لذا کار آنها در معرض خطر است و افراد بیمه گذار هم نمی دانند که در قبال پولی که می دهند آیا به آن جبران خسارتی تعلق می گیرد یا خیر.
این استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد در پایان به اشکال عظیمی اشاره کرد وگفت: شیخ طوسی تا امام راحل به حدیث عمل کرده اند هر چند که اگر عمل مشهور هم نباشد باز هم حجت است زیرا محتوای آن عقلی است به خاطر این که غرر یک نوع ظلم است و عقل مستقلا حکم به قبح ظلم می کند.
تقریر این درس در ادامه آمده است:
گفته شد که برفرض که بیمه عقد مستقل حساب شود حال عرف اگر یک عقدی را قبول کرد مشکل حل می شود.
البته اگر ادله اجتهادی در اینجا نداشته باشیم باید به سراغ ادله فقهاتی که برویم که البته ادله فقاهتی ناظر به بی تاثیر بودن این گونه عقود هستند زیرا در اینجا استصحاب عدم تاثیر داریم.
ولی وقتی به سراغ گزاره های دینی می رویم می بینیم که ادله اجتهادی داریم که برای بحث ما مفید هستند مانند: آیات: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُود
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ
یا روایت: الْمُؤْمِنُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ
بر اساس این ادله اجتهادی صغری و کبرای استدلال تمام است: التامین عقد و کل عقد واجب الوفاء فالتامین واجب الوفاء التامین تجاره عن تراض و کل تجاره عن تراض مشروع فتامین مشروع.با این ادله اجتهادی مفتضی موجود و مانع مفقود است.ولی در ادامه اشکالات گذشته که چهارتا ذکر شد در اینجا مورد پنجم را ذکر می کنیم.
اشکال پنجم
عقد تامین معامله غرویه و کل عقد غرریه باطل فتامین باطل.غرر عبارت است از خطر و ضرر و فریب و حیله در برخی ازکلمات آمده است که غرر عبارت است از آنچه که ظاهره لطیف و باطنه کثیف.
تامین هم این نکته در آن هست شرکتهای بیمه گر نمی دانند که چه می شود این تعهدی را که دادند چه مقدار ماشین تصادف می کند لذا کار آنها در معرض خطر است و افراد بیمه گذار هم نمی دانند که در قبال پولی که می دهند آیا به آن جبران خسارتی تعلق می گیرد یا خیر.
ارکان غرر در قرارداد بیمه مسلم است که این صغری است و کبرای این است که نهی النبی عن بیع الغرر.این حدیث از اهل سنت نقل شده است.
اشکال عظیمی
در منابع شیعه ما این روایت را داریم.رُوِّینَا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ص عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَهَى عَنْ بَیْعِ الْغَرَرِ وَ هُوَ کُلُّ بَیْعٍ یُعْقَدُ عَلَى شَیْءٍ مَجْهُولٍ عِنْدَ الْمُتَبَایِعَیْنِ أَوْ أَحَدِهِمَا.
بر این اساس ابن عابدین از علمای سنت می گوید از ادله بطلان بیمه همین حدیث است. برای جواب به این اشکال باید حدیث را بررسی کرد.این حدیث مرسل است.عمل مشهور اگر نباشد مطرود است ولی این حدیث از جهت سندی مشکلی ندارد شیخ طوسی تا امام راحل به این حدیث عمل کرده اند هر چند که اگر عمل مشهور هم نباشد باز هم حجت است زیرا محتوای آن عقلی است به خاطر این که غرر یک نوع ظلم است و عقل مستقلا حکم به قبح ظلم می کند.
1 مائده/1.
2نساء/29.
3عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص: 159.
4. دعائم الإسلام، ج2، ص: 21.
5 قرارداد بیمه
6 . خلاف، ج3ص55.
323/907/ع