به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، چاپ اول کتاب «زن در تفسیر نمونه» در سال 1393 توسط انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع) در قم به چاپ رسید. این کتاب 712 صفحه می باشد.
محتوای این کتاب به صورت تفسیر موضوعی ـ ترتیبی تنظیم شده است؛ بدین صورت که موضوع زن همراه با بخش ها و فصل های مرتبط با آن در تفسیر نمونه جستجو شده سپس هریک از موضوعات هفتگانه (که خواهد آمد) با ریز موضوعاتش به ترتیب سوره ها مرتب گردیده است. مثلاً در موضوع «زنان نمونه» از ابتدای قرآن به ترتیب سوره ها و آیات، جستجو شده و تفسیر و نکته های آن از تفسیر نمونه استخراج گردیده و کنارهم قرار گرفته است لذا در عین حال که به صورت موضوعی تحقیق شده، به ترتیب سوره ها و آیات چیده شده است. این کتاب مشمل بر 7 بخش می باشد.
بخش اول با عنوان «سرگذشت غمبار زنان» می باشد. این بخش شامل دو فصل می باشد با عنوان های «زن در جاهلیت» و فصل دوم «زن در دیگر اقوام» که به سرگذشت زنان در جاهلیت و دیگر اقوام پرداخته شده چراکه تا وضعیت گذشته زنان مورد توجه قرار نگیرد نمی توان خدمت بزرگ قرآن را به این صنف به درستی درک کرد. مباحث مطرح شده در این دو فصل شامل: زنده به گور کردن دختران، خشم و اندوه از شنیدن تولد دختر است.
نویسنده در این کتاب آورده است: فراموش کردن خدا ونیز فراموش کردن دادگاه عدل او، انگیزه همه پستی ها، زشتی ها، انحرافات و خرافات است و یادآوری این دو اصل اصیل منبع اصلی احساس مسئولیت و مبارزه با جهل و خرافات و عامل توانایی و و مبارزه با جهل و خرافات و عامل توانایی و دانایی است. به خاطر وجود جنگ ها و نزاع های دائمی قبیلگی میان آنها سبب فقدان سریع مردام و پسران جنگجو می شد و طبعا تناسب و تعادل میان تعداد دختران و پسران به هم می خورد این یکی از دلایل زنده به گور کردن دختران در آن دوران بود. یکی از دلایل دیگر زنده به گور کردن دختران فقر شدید بود. با توجه به اینکه دختران همانند پسران قادر بر تولید اقتصادی نبودند و در غارتگری ها شرکت نداشتند و یکی دیگر از دلایل این فکر بود که در جنگ های فراوان قبیله ای آن روز ممکن بود دختران به اسارت درآیند و به اصطلاح نوامیس آنها به دست بیگانگان بیفتد و ازاین راه لکه ننگی بردامنشان بنشیند.
بخش دوم با عنوان «تلاش قرآن برای احیای جایگاه زن» شامل سه فصل می باشد.
فصل اول با عنوان «زن در برابر مرد» در این فصل ابتدا در گفتار اول: از جایگاه انسانی زن در قرآن بحث شده تا روشن گردد که قرآن زن را همانند مرد، انسان، و ریشه آفرینش هر دو را واحد می شمرد و نوع انسان را تشکیل یافته از دو صنف زن و مرد می داند. واضح است این بحث نقش کلیدی و اساسی در توع قضاوت های بعدی درباره زنان دارد.
آنگاه در گفتار دوم به جایگاه معنوی و هدایت پذیری زن در قرآن پرداخته شده تا روشن شود که قرآن زن را همانند مرد هدایت پذیر، جایگاه معنوی هر دو را یکسان و راه رسیدن به قرب الهی را برای هر دو ایمان، عمل صالح و تقوا می داند و هرگز زن را به دلیل زن بودن از این توفیق محروم نداسته است.
در گفتار سوم جایگاه حقوقی زن و مرد بررسی شده است در این گفتار که بحث مهمی به شمار می آید به این نکته پرداخته شده که زن و مرد هرچند ازنظر انسانی و معنوی یکسان اند ولی باتوجه به تفاوت های جسمی و روحی این دو صنف، نمی توان انتظار داشت که تکالیف و حقوق آنها نیز یکسان باشد؛ زن و مرد در عین اشتراک در هویت انسانی، تفاوت های عمیق روحی و روانی دارند که در مسیر نظام احسن امری ضروری است. طبیعی است که این تفاوت ها، مسئولیت های آنان را نیز متفاوت می سازد و تفاوت های حقوقی زن و مرد نیز از تفاوت مسئولیت های آنان ناشی می شود. اما در عین حال زن و مرد حقوق برابر نیز دارند. از این رو این قسمت، نخست حقوق برابر زن و مرد آنگاه حقوق متفاوت آنان را در قرآن بررسی می کند. در گفتار چهارم: جایگاه اجتماعی زن در قرآن و شرکت او در مسئله ای مانند بیعت با رهبران دینی مورد بررسی قرار خواهد داد. از جمله حقوق برابر زن و مرد مانند: 1ـ حق تصمیم گیری زن درباره ازدواج (آیه 232 سوره بقره)، 2ـ اصل ارث بری (آیه 7 سوره نساء)، 3ـ حق امر به معروف و نهی از منکر (ایات 71 و 72 سوره توبه) 4ـ دفاع یکسان از زن و مرد (آیه 58 سوره احزاب). از جمله حقوق متفاوت زن و مرد در قرآن عبارت است از: 1ـ تفاوت در قصاص (آیه 178 سوره بقره) 2ـ تفاوت زن و مرد در شهادت 3ـ تفاوت زن و مرد در ارث (آیات 11 و 12 سوره نساء) 4ـ حقوق مالی متفاوت زن و مرد (سوره نساء آیه 176).
فصل دوم با عنوان «زن در لباس همسر (حقوق و مسئولیت ها)» و پاسخ این سؤال بیان گردیده که زن به عنوان همسر زوجه دارای چه حقوق و مسئولیت هایی است و قرآن آنها را چگونه ترسیم می کند. در این قسمت به مسئولیت ها و وظایفی که مردان در برابر همسران خود دارند پرداخته شده است. البته مسئله طلاق زنان و احکامی که بر آن مترتب است در این فصل نیامده بلکه در بخش سوم (احکام مربوط به زنان) مطرح شده است. در واقع در این فصل احکام و حقوقی که زن به هنگام همسری دارد مورد توجه است. از جمله حقوق و مسئولیت های متقابل همسران عبارت است از: مهریه همسر، تعدد زوجات (آیه 3 سوره نساء)، معاشرت شایسه با همسر، ازدواج موقت، تمکین در امور زناشویی، عدالت میان همسران و غیره. بر اساس آیات، ایمان شرط نخست همسرگزینی معرفی شده است و ازدواج با مشرکان ممنوع است. همچنین مهر زنان باید به طور کامل پرداخته شود و از مهریه همسر نباید چیزی کم گذاشت، آیه 35 سوره نساء برای جلوگیری از جدایی همسران تلاش کرده است. و آیات 35 و 34 سوره نساء فرموده صلح بهتر است. آیات 29 ـ 130 سوره نساء عدالت را شرط تعدد همسر دانسته است.
فصل سوم با عنوان «زن در قامت مادر (حقوق و مسئولیت ها)» می باشد. در ابتدا مؤلف هفت دستور شیر دادن نوزادان را بر اساس آیه 233 سوره بقره بیان کرده است. آنگاه نیکی به پدر و مادر را بر اساس آیات 23 ـ 25 سوره اسراء توضیح داده است. سپس اهمیت مقام مادر را با توجه به آیه 32 سوره مریم بیان کرده است. در ادامه مرز اطاعت از پدر و مادر را با توجه به آیه 9ـ8 سوره عنکبوت بیان کرده است. در آخر نیز به حقوق پدر و مادر توجه کرده و آن را بر اساس آیه 17 سوره احقاف توضیح داده است. هرگز نباید رابطه انسان و پدر و مادرش مقدم بر رابطه او با خدا باشد.
بخش سوم با عنوان «احکام مربوط به زنان» می باشد. مؤلف ابتدا حرمت مقاربت با زنان در عادت ماهیانه را بر اساس آیات 222 و 223 سوره بقره تفسیر می کند. همچنین حکم زنان در عادت ماهیانه و رفتار اقوام پیشین با زنان را در زمان عادت ماهیانه توضیح می دهد. سپس حکم عده زنان مطلقه را بر اساس آیه 228 سوره بقره تبیین می کند و عده را وسیله ای برای صلح و بازگشت و وسیله ای برای حفظ نسل می داند. مؤلف در بحث طلاق زنان بر اساس آیه 229 سوره بقره مباحثی مانند: 1ـ یا زندگی زناشویی معقول یا جدایی شایسته، لزوم تعدد مجالس طلاق، محلّل یک عامل بازدارنده در برابر طلاق را مطرح می کند. مؤلف عده وفات را بر اساس آیات 234 ـ 235 سوره بقره بیان کرده است. شرایط شهادت بر فحشای زن را نیز بر اساس آیات 15 ـ 16 سوره نساء توضیح می دهد. از جمله مباحث دیگر مطرح شده در این فصل عبارت است از: حکم ازدواج با همسران پدر (آیه 22 سوره نساء)، زنان محارم (ایه 23 سوره نساء)، حکم مرد و زن زناکار (آیات 3ـ2 سوره نور)، احکامی درباره پوشش زنان (آیات 30 ـ31 سوره نور)، ورود به استراحتگاه والدین و حکم حجاب زنان سالخورده (آیات 58 ـ 60 سوره نور)، احکام ظهار (آیات 1 ـ 4 سوره مجادله)، حکم ازدواج زن مسلمان با کافر (آیات 10 ـ 11 سوره ممتنحه) و... .
بخش چهارم با عنوان «زنان نمونه» می باشد. در این بخش به زنان نمونه در قرآن پرداخته شده؛ زنانی که به سبب ایمان قوی، عمل صالح و حمایت از حق، ستایش شده اند، برخی از این زنان همانند همسر فرعون و مریم، دختران عمران به قدری رشد معنوی داشته اند که قرآن آنها را به عنوان الگو و سرمشقی برای همه مؤمنان معرفی کرده است. از جمله زنان مطرح شده در این فصل عبارت است از:
1ـ هاجر زنی فداکار
2ـ مریم زنی نمونه (آیات 35 ـ 36 سوره آل عمران) که شامل مباحثی مانند: (عظمت مریم و دعای زکریا (ع)، پرورش مریم در سایه عنایت الهی، مریم بانوی برگزیده الهی، سرپرستی مریم، بشارت تولد مسیح) می باشد.
3ـ حضور حضرت فاطمه زهرا (س) در ماجرای مباهله (آیه 61 سوره آل عمران) که شامل مباحثی مانند: (مباهله با مسیحیان نجران، دعوت به مباهله دلیل روشن حقانیت پیامبر اسلام (ص)، مباهله سند زنده ای برای عظمت اهل بیت (ع))
4ـ جمعی از زنان مهاجر (آیه 195 سوره آل عمران)
5 ـ مریم صدیقه (آیه 75 سوره مائده)
6 ـ بشارت به ساره (آیات 69 ـ 73 سوره هود)
7ـ سکونت هاجر در سرزمین سوزان (آیه 37 سوره ابراهیم)
8 ـ مادر و خواهر موسی (ع) (آیات 37 ـ 40 سوره طه)
9ـ مادر موسی و همسر فرعون (آیات 7 ـ 9 سوره قصص)، امداد الهی به مادر موسی (آیات 10 ـ 13 سوره قصص)
10 ـ دختران شعیب (آیات 23 ـ 25 سوره قصص)
11ـ فاطمه زهرا (س) و آیه تطهیر (آیه 33 سوره احزاب)، فاطمه مصداق خیر کوثر (سوره کوثر آیات 1ـ 3)
12 ـ آسیه و مریم دو زن نمونه (آیات 11 و 12 سوره تحریم) ........
بخش پنجم با عنوان «زنان ناشایست» به زنان ناشایست و نکوهیده در قرآن می پردازد. زنانی که به سبب کفر و نافرمانی دستورات الهی و مخالفت با پیامبران خدا مورد نکوهش قرار گرفته اند. از جمله این زنان عبارت است از: زن لوط (آیه 83 سوره اعراف)، توئطه زلیخا (آیات 23 ـ 24 سوره یوسف)، رسوایی زلیخا (آیات 25 ـ 29 سوره یوسف)، زنان فاسد دربار (آیات 30 ـ 34 سوره یوسف)، اعتراف زنان خطاکار (آیات 50 ـ 53 سوره یوسف)، هلاکت همسر لوط (آیات 57 ـ 60 سوره حجر، آیات 56 ـ 58 سوره نمل) سرانجام همسر لوط (آیات 31 ـ 33 سوره عنکبوت و آیات 133 ـ 135 سوره صافات)، هیرودیا و توطئه قتل حضرت یحیی (ع)، همسر نوح میان غرق شدگان (آیه 27 سوره مؤمنون)، همسران نوح و لوط، زنانی ناشایست (آیه 9 سوره تحریم)، ام جمیل همسر ابولهب (آیات 1ـ 5 سوره مسد)، زنان وسوسه گر عزم شکن (آیات 1ـ5 سوره فلق).
بخش ششم با عنوان «داستان هایی از زنان» به زندگی زنانی پرداخته که نه در مرتبه اعلای ایمان قرار داشتند که جزء زنان نمونه باشند و نه از زنان ناشایست و نکوهیده به شمار آمده اند، ولی ماجرای زندگی آنان و فراز و فرود حیاتشان عبرت آمیز بوده و مورد توجه قرآن قرار گرفته است مانند: ماجرای ام عقیل: بانوی صابر، ملکه سبا و سلیمان (آیات 20 ـ 44 سوره نمل).
بخش هفتم با عنوان «زنان پیامبر اکرم (ص) (سفارش ها، احکام و حکایت هایی درباره زنان پیامبر)» می باشد. مباحث مطرح شده در این فصل عبارت است از: 1ـ ماجرای افک و رفع اتهام از همسر پیامبر (آیات 17 ـ 20 سوره نور)، 2ـ مسئولیت سنگین زنان پیامبر (آیات 28 ـ 31 سوره احزاب)، همسران پیامبر و لزوم مراقبت از گفتار و رفتار خویش (آیات 32 ـ 34 سوره احزاب)، 3ـ ماجرای ازدواج زینب (آیات 36 ـ 38 سوره احزاب)، 4ـ زنانی که ازدواج پیامبر با آنان حلال است (آیه 50 سوره احزاب)، 5 ـ احکامی در چگونگی ارتباط پیامبر با همسرانش (آیه 51 سوره احزاب)، احکامی ویژه درباره همسران پیامبر (آیه 53 و 55 سوره احزاب)، هشدار به برخی از همسران پیامبر (آیات 1 ـ 5 سوره تحریم).
اطلاعات کتاب شناختی این اثر:
این اثر دارای 712 صفحه که چاپ اول آن در سال 1393 روانه بازار شد.
مرکز نشر این کتاب: قم، ابتدای خیابان شهدا، کوچه 22 پلاک 15، انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع).
تهیه و تنظیم: منصوره عاشقی