به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی در مشهد، حجت الاسلام محمد حسین دعائی، مدرس مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در کارگاه پاسخ به شبهات ولایت فقیه که در مدرسه عالی خواهران جامعه المصطفی مشهد برگزار شد به شبهات و سؤالات طلاب درباره مساله ولایت فقیه پاسخ گفت.
«چرا به رهبر معظم انقلاب، می گوییم ولی امر مسلمین جهان، در حالیکه به امام زمان ولی امر مسلمین می گوییم»، «آیا تشکیل مجلس خبرگان اجباری و ضروری است؟»، «تفاوت ولایت مطلقه فقیه با ولایت غیر مطلقه فقیه چیست؟»، «چرا وقتی در مجالس نام امام خمینی و آقا برده می شود، صلوات می فرستند؟» از جمله سوالاتی بود که توسط طلاب مطرح شد و استاد به آنها پاسخ کامل داد.
پرسش و پاسخ های این کارگاه به صورت تفصیلی تقدیم خوانندگان می شود.
چرا به رهبر معظم انقلاب، ولی امر مسلمین جهان می گوییم، در حالیکه به امام زمان ولی امر مسلمین می گوییم؟
حجت الاسلام دعائی با اشاره به این که ما در عصر غیبت به ولی فقیه، ولی امر مسلمین جهان می گوییم، افزود: چرا به رهبری، ولی فقیه می گوییم؟ امام زمان(عج) ولی هستند، اما چرا به رهبری، ولی می گوییم؟ چون در عصر غیبت، ولی، فقیه است.
وی افزود: درست است که چه در عصر حضور و چه در عضر غیبت، آن ولایت عظمی و ولی الله اعظم، معصوم است. اما در عصر غیبت که مردم به معصوم دسترسی ندارند. چه کسی بر مردم ولایت ظاهری دارد؟ آن فقیه جامع الشرایط است.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: دقیقا به همین معنا که ولی فقیه می گوییم، ولی امر مسلمین هم می گوییم. هیچ فرقی با هم نمی کنند. ولی، ولی است.
ولایت فقیه در طول ولایت معصوم است
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: چرا می گویید ولی فقیه؟ ولی فقیه متعلقش را نیاورده است، اما شما در ولی امر مسلمین متعلقش را آوردید. ولی فقیه بر چه کسی ولایت دارد؟ یک کسی سوال کند ولی فقیه بر چه کسی ولایت دارد؟ در پاسخ می گوییم بر مسلمان ولایت دارد. خوب شما همین را در تعبیر ولی امر مسلمین باز کردید و گفتید ولی امر مسلمین جهان.
وی افزود: این منافاتی با ولایت عظمی معصوم(ع) ندارد. این که خیلی روشن است، ما وقتی می گوییم فقیه در عصر غیبت ولایت دارد، منظورمان این نیست که جای ولایت معصوم را گرفته است یا معصوم، دیگر ولایت ندارد؛ بلکه این دو در طول هم هستند و ولایت فقیه در طول ولایت معصوم است. کما این که ولایت معصوم در طول ولایت پیامبر اکرم(ص) است و کما اینکه ولایت پیامبر اکرم(ص) در طول ولایت الله است.
آیا تشکیل مجلس خبرگان اجباری و ضروری است؟
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: ببینید ما در جلسات قبل عرض کردیم چگونه باید آن کسی که لایق مقام ولایت فقیه است را پیدا کنیم؟ ما نمی گوییم منحصرا از طریق خبرگان شناسایی می شود. ببینید زمان رهبر فقید انقلاب چطور ایشان به عنوان رهبر انتخاب شدند؟ در پاسخ باید گفت که اجماعی در بین مردم و همچینین در بین علما صورت گرفت.
حجت الاسلام دعائی افزود: قبل از اینکه مردم امام خمینی(ره) را بشناسند، علما ایشان را شناختند و بعد به مردم معرفی کردند. واقعا در قبل و بعد از انقلاب و در همان موقعی که انقلاب اسلامی ایران پیروز شد، علمایی که در آن دوران حضور داشتند، همه آن ها، روی رهبری و ولایت امام خمینی(ره) اجماع نظر داشتند.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: بله انتخاباتی برگزار نشده بود که بگوییم اینها به عنوان خبرگان انتخاب شدند و بعد در فلان جلسه و فلان تاریخ دور هم نشستند و ایشان را انتخاب کردند. نه همچین چیزی صورت نگرفت، اما عملا این اتفاق افتاده بود.
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: اینکه ما ساز و کار مجلس خبرگان را تعریف کردیم، در واقع یک نظمی دادیم به همان اتفاقی که به طور طبیعی در جامعه افتاد. ما آمدیم یک ساز و کار دقیق سیستمی و قانونی برای آن جریانی که خود به خود، یکبار اتفاق افتاده بود تعریف کردیم.
چرایی تشکیل مجلس خبرگان
وی گفت: برای اینکه در آینده اگر به این مساله نیاز شد، ما دیگر دچار هرج و مرج و مشکل و سردرگمی نشویم به همین خاطر، ساز و کاری تحت عنوان مجلس خبرگان تعریف شد که افراد آن انتخاب شوند و بعد آنها، ولی فقیه را شناسایی می کنند و فقیهی که خبرگان، شناسایی کرد، او بر همه مردم ولایت پیدا می کند.
حجت الاسلام دعائی افزود: خوب آن وقت مگر مردم قبولش کردند؟ می گوییم بله. چگونه قبول کردند؟ می گوییم افرادی که در خبرگان هستند، چون منتخب مردم هستند و آنها این فقیه را شناسایی کردند، گویا مردم با آن فقیه بیعت کردند.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: در جلسات قبل، اگر یادتان باشد اصطلاح اهل حل و عقد را اشاره کردیم. اهل حل و عقد همان چیزی است که ما امروز به آن خبرگان می گوییم. اهل حل و عقد مساوی است با بیعت همه مردم در جامعه اسلامی. اهل حل و عقدی که مورد اعتماد و وثوق مردم هستند، اگر با یک کسی بیعت کردند، گویا همه مردم با او بیعت کردند و دیگر نیازی به بیعت جدا گانه همه مردم نیست.
حجت الاسلام دعائی افزود: ایشان درباره اصل نظریه ولایت فقیه که کتاب دارند، درس خارج ایشان چاپ شده است. در آن درس خارج مکاسبشون، به مناسبت بحث ولایت فقیه را مطرح کردند که بحث نظری ایشان است.
وی گفت: از جهت عملی هم در ایران، انقلاب کردند و نظامی را سرپا کردند. قانون اساسی تصویب شد و به تایید ایشان رسید، مجلس خبرگان تشکیل شد و به تصویب ایشان رسید.
امام خمینی، نظر مثبتشان را نسبت به آیت الله خامنه ای ابراز کرده بودند
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: در مورد شخص ولی فقیه بعد از خودشان، در مجلس خبرگان بعد از رحلت امام خمینی(ره) نیز خواندید که نمایندگان درباره نظر امام خمینی(ره) نسبت به آیت الله خامنه ای صحبت می کنند و می گویند که امام خمینی(ره) به مناسبت در دو سه مورد نسبت به آیت الله خامنه ای، نظر مثبت خودشان را به اطرافیانشان گفته بودند که بعد از من، ایشان برای تصدی این مقام ولایت فقیه مناسب هستند.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: بنابراین ایشان در مورد مقام معظم رهبری هم نظر مثبت خودشان را ابراز کردند؛ بنابراین ایشان بعد از خودشان را رها نکردند. آن وصیت نامه مفصل و معروفشان را هم که ملاحظه بفرمایید، کلیات را و حتی بسیاری از جزئیات را آن جا مو به مو اشاره کردند؛ بنابراین وظیفه خودشان را به نحو کامل و تمام انجام دادند.
حکومت ولایت فقیه، حکومت موروثی نیست
وی با تاکید بر این که حکومت ولایت فقیه، حکومت موروثی نیست، افزود: این گونه نیست که بگوییم ولی فقیه قبلی، ولی فقیه بعدی را انتخاب کند، امام خمینی(ره) حق نداشتند انتخاب کنند، اما قطعا آیت الله خامنه ای، مورد تایید ایشان بودند.
آیا مجلس خبرگان با رای مستقیم مردم انتخاب می شود و امکان تقلب در آن نیست؟
حجت الاسلام دعائی افزود: نه تقلب صورت نگرفته است. رهبر معظم انقلاب در خطبه های نماز جمعه 29 خرداد فرمودند:« ساز و کارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازه تقلب نمی دهد.».
این محقق و پژوهشگر حوزوی با تاکید بر این که باید با بیعتی که با رهبر داریم، وفادار باشیم، افزود: باید به آن دستوری که امام زمان(عج) به ما داده اند و آن دستوری که امام صادق(ع) دادند و امر ایشان، نسبت به این که از فقیه در عصر غیبت تبعیت کنید، باید به آن عهد و بیعت پایبند باشیم.
هر چه در توان داریم، برای پیشبرد اهداف رهبری انجام دهیم
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: هر مطالبه و هر امری که رهبری صادر می کند، هر کاری که از دستمان بر می آید برای تقویت رهبری و برای پیشبرد اهداف رهبری، همچنین برای حفظ موقعیت و مقام رهبری باید انجام دهیم.
وی با اشاره به این که نباید توصیف های مبالغه آمیز درباره ولی فقیه به کار ببریم، افزود: بعضی ها در مقام تعبیر، ممکن است تعبیرات غلو آمیز درباره ولی فقیه به کار ببرند، کما اینکه به کار می برند و اولین کسی که در برابر تعابیر غلو آمیز ناراحت می شود، خود رهبر معظم انقلاب هستند، کما اینکه بارها و بارها در جلسات مختلف به این امر تذکر دادند. ایشان می فرمایند:« مبادا آن صفاتی، خصالی، مناقبی که متناسب با وجود ولیّ‌عصر ارواحنافداه هست، اینها را تنزل بدهیم در سطح انسان‌های کوچک و ناقصی مثل این حقیر و امثال این حقیر.».
حجت الاسلام دعائی افزود: بسیاری مواقع جلوی ایشان شعرهایی می خوانند، بعد ایشان با ناراحتی می گویند که من راضی نیستم این شعرها را می خوانید. نمی دانم کلیپ هاش را دیدید یا خیر؟
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: تذکرات خیلی صریح و شدیدی نسبت به مساله دارند که غلو در حق رهبری و ولی فقیه جایز نیست. اما حواسمان باشد می خواهیم از آن طرف بام نیفتیم، آن قدر عقب عقب می آییم که از آن طرف پشت بام می فتیم؛ بنابراین رعایت اعتدال باید انجام شود.
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: یک وقت هست غُلوّ می کنیم. یک وقت هست می خواهیم غُلو نکنیم، اینقدر سرد و یخ می شویم که همه چیز از دست می رود. حواسمان باید باشد که هیچ کدام اتفاق نیفتد.
اگر یک حاکم غیر فقیه داشته باشیم، بعد ولی فقیه، فقط بر او نظارت داشته باشد، این کفایت می کند؟
وی گفت: نه کفایت نمی کند. بخاطر اینکه از ادله این گونه برداشت نمی شود. ادله نمی گوید که فقیه ناظر است، ادله آیات و روایات و ادله عقلی به ما گفت که فقیه، ولی و حاکم است. فقیه است که باید اداره و اعمال ولایت کند.
حجت الاسلام دعائی افزود: در گذشتیم گفتیم طبق نص آیات قرآن، هر فردی غیر از فقیه، در عصر غیبت اعمال ولایت کند، طاغوت است؛ بنابراین در عصر غیبت غیر از فقیه، کسی حق اعمال ولایت ندارد. چون ولایت، فقط و فقط از آن خداوند است. خداوند این ولایت را به رسول اکرم و اولی الامر داده است. اولی الامر هم این ولایت را در عصر غیبت به فقیه داده اند.
در عصر غیبت کسی حق اعمال ولایت ندارد
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: اگر کسی غیر از این سلسله بخواهد اعمال ولایت کند، در واقع می شود طاغوت و حکومتش، حکومت طاغوت است.
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: بر همین اساس از جملات بنیان گذار کبیر انقلاب؛ امام خمینی(ره) این است که «...رییس‌جمهور با نصب فقیه نباشد، غیر مشروع است. وقتى غیر مشروع شد، طاغوت است؛ اطاعت او اطاعت طاغوت است؛ وارد شدن در حوزه‌ی او وارد شدن در حوزه‌ی طاغوت است. طاغوت وقتى از بین مى‌‌رود که به امر خداى تبارک و تعالى یک کسى نصب بشود...».
وی ادامه داد: بنابراین اگر رییس جمهوری 25 میلیون رای داشت، اما ولی فقیه او را نصب نکند و حکم ریاست جمهوری او را تنفیذ نکند و آن رییس جمهور بخواهد اعمال ولایت و مدیریت در جامعه کند، حکومت او حکومت خلاف شرع و طاغوت می شود.
تفاوت ولایت مطلقه فقیه با ولایت غیر مطلقه فقیه چیست؟
حجت الاسلام دعائی گفت: ولایت مطلقه فقیه یعنی چی؟ یعنی در عصر غیبت، هر آن چه که در دایره ولایت معصوم (ع)می گنجد، در دایره ولایت فقیه هم می گنجد. هر آن چه از اختیارات برای اداره جامعه، فقیه لازم دارد، آن اختیار را شارع مقدس به او داده است.
وی با اشاره به این که ولایت مطلقه در مقابل ولایت مقیده قرار می گیرد، گفت: برخی افراد می گویند فقیه در عصر غیبت، ولایت مقیده دارد. منظور از ولایت مقیده فقیه، ولایت فقیه در امور حسبه است.
بر مبنای ادله، فقیه جامع الشرایط در عصر غیبت ولایت مطلقه دارد
حجت الاسلام دعائی ادامه داد: اما ما عرض کردیم، خیر. فقیه ولایت دارد و در عصر غیبت به مقتضای ادله اثبات ولایت فقیه، فقیه جامع الشرایط در عصر غیبت ولایت دارد و ولایت او مطلقه است. یعنی هر اختیاری که برای اداره جامعه و پیشبرد جامعه به سمت سعادت و هدایت لازم است، فقیه آن اختیار را دارد؛ بنابراین هر اختیاری که معصوم برای اداره جامعه داشت، فقیه هم در عصر غیبت برای اداره جامعه دارد.
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: اکثر فقها می گویند در عصر غیبت، فقیه حق جهاد ابتدایی ندارد. می گویند حق جهاد ابتدایی از استثنائات ولایت فقیه است. یعنی امام حق جهاد ابتدایی دارد، اما فقیه در عصر غیبت، حق جهاد ابتدایی ندارد.
وی گفت: بعضی از فقها، از جمله مرحوم علامه طهرانی(رضوان الله تعالی) ایشان می گویند، خیر. فقیه در عصر غیبت، حق جهاد ابتدایی هم دارد. شاید یک جایی فقیه، جهاد ابتدایی را به صلاح دانست. چرا دست فقیه را می بندید؟
حجت الاسلام دعائی افزود: بنابراین دست فقیه را در عصر غیبت نباید بست، برای اینکه بتواند جامعه اسلامی را هدایت و رهبری کند و این معنای ولایت مطلقه فقیه است.
چرا برخی فقها قائل به ولایت مطلقه نیستند؟
این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: چون از ادله بیش از ولایت مقیده به دست نیاوردند. اگر کسی ولایت مطلقه را قبول نداشت، معنی آن دشمنی با ولایت فقیه نیست، معنی آن مخالفت با آیت الله خامنه ای نیست. معنی آن بی دین بودن و کافر بودن و ضد انقلاب بودن نیست. معنی آن این است که مجتهد، به ادله مراجعه کرده است، بیش از ولایت مقیده را نتوانسته است برای فقیه اثبات کند که این هیچ اشکالی هم ندارد.
لزوم تبعیت از حکم حاکم شرع
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام افزود: اما همین فردی که برای فقیه، ولایت مقیده قائل است اگر فقیهی، حاکم شرع شد و بسط ید پیدا کرد و حکمی کرد، حتی این شخص باید به حکم حاکم شرع، تن بدهد.
وی ادامه داد: نمی تواند بگوید نظر من ابدا این نیست. حکم حاکم شرع حتی بر مجتهدین نافذ است. یعنی اگر یک مجتهدی، نظرش در مسائل اجتماعی و سیاسی با نظر ولی فقیه تعارض پیدا کرد، به نظر چه کسی باید عمل کند؟ به نظر خودش یا ولی فقیه؟ پاسخ این است که به نظر ولی فقیه باید عمل کند. این را همه مراجع قبول دارند.
حجت الاسلام دعائی گفت: بنابراین حاکم شرعی که بسط ید پیدا کرده و ولایت و حاکمیتش در جامعه مستقر شده است، نفوذ دارد و نظرش حتی بر نظرات بقیه مجتهدین حاکم است.
چرا وقتی در مجالس نام امام خمینی و آقا برده می شود، صلوات می فرستند؟
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام ابراز کرد: برخی افراد، وقتی نام امام زمان(عج) برده می شود یا اصلا صلوات نمی فرستند یا اگر بفرستند یک صلوات می فرستند، اما زمانی که نام امام خمینی(ره) یا آیت الله خامنه ای برده می شود، سه صلوات می فرستند. این صد در صد اشتباه است.
وی گفت: اما اگر جایی بود که وقتی نام پیغمبر اکرم(ص) برده شد، صلوات فرستادند که واجب هم است صلوات بفرستند، همچنین نام امام زمان(عج) برده شد و صلوات فرستادند. نام رهبر معظم انقلاب هم که برده شد صلوات می فرستادند. این از چه بابی است؟
حجت الاسلام دعائی افزود: این از آن باب است که حواسمان باشد این شخص در عصر غیبت جانشین همان امام زمان(عج) است. ما نسبتی که در عصر حضور با معصوم برقرار می کنیم را در عصر غیبت باید با ولی فقیه برقرار کنیم.
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام ادامه داد: البته باید موقعیت و شرایط را در نظر گرفت؛ اگر یک جایی باعث شود که شبهه در ذهن کسی ایجاد شود و ذهن ها را مغشوش کند و برای افراد نا آگاه فتنه ایجاد کند و گمان کنند شان ولی فقیه، مانند شان امام زمان(عج) می ماند. گمان کنند رتبه ولی فقیه مانند رتبه امام زمان(عج) است، همان یک صلوات هم نباید بفرستند.
وی گفت: ولی اگر جمع و افرادی باشند که نسبت به این جهت عالم باشند و با توجه به این نکته که این ارتباط و این سلسله طولی را گم نکنیم و حواسمان باشد اصل و فرع چیست، اگر با این نیت صلوات بفرستند، اشکال ندارد. کما این که ممکن است اسم یک عالم دیگری برده می شود و صلوات می فرستند. اسم یکی از سادات برده می شود و مردم صلوات می فرستند، این از باب احترام، تکریم و تعظیم است و هیچ اشکالی بر آن وارد نیست.
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام با تاکید بر این که بحث ولایت فقیه، بسیار مهم است، افزود: امیدوارم انشالله به این مقداری که خداوند توفیق داد و این بحث مهم، عزیز و شریف را خدمت خواهران محترم مطرح کردیم، مورد استفاده شما واقع شود و کاربردی بوده و علما و عملا گره گشا باشد.
برای تقویت رهبر معظم انقلاب هر چه در توان دارید، سرمایه گذاری کنید
وی خطاب به بانوان طلاب جامعه المصطفی گفت: جلسه پیش من عرض کردم، شما خواهران محترمی که از شهر و کشور خودتان هجرت کردید و این همه راه در غربت به عشق تحصیل معارف اسلامی و آشنایی با معارف اسلامی آمدید، انشالله توفیق پیدا کنید، این بخش از معارف اسلامی، یعنی نسبت به بحث ولایت فقیه، تفقه و آشنایی کامل پیدا کنید.
این محقق و پژوهشگر حوزوی افزود: از جهت علمی با این مبحث آشنا شوید و بعد مهم تر از آن این است که از جهت عملی چه در جهت تقویت و تثبیت اصل نظریه و چه در جهت تقویت مصداق موجود آن، که شخص آیت الله خامنه ای و ولی فقیه موجود است، بکوشید و هر آن چه که در توان دارید سرمایه گذاری کنید.
وی با اشاره به این که امروز نقطه قوت ایران، وجود ولی فقیه است، خاطرنشان کرد: عامل تمام گرفتاری ها و مشکلات بقیه کشورهای اسلامی، عدم بهره مندی از این عنصر مهم در کشور خودشان است.
حجت الاسلامی دعائی افزود: یا باید بتوانند یک چنین عنصری را در کشور خودشان پیدا کنند، کما اینکه لبنانی ها توانستند پیدا کنند کما اینکه عراقی ها اجمالا توانستند پیدا کنند. کما اینکه بحرینی ها اجمالا توانسنتد پیدا کنند؛ بنابراین یا باید این چنین اتفاقی بیفتد یا باید سعی کنند خودشان را با ولی فقیه در کشور ایران تنظیم کنند.
امروز پرچم اسلام و جامعه اسلامی بر دوش آیت الله خامنه ای است
استاد مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام ادامه داد: حالا حتی اگر در کشور خودشان هم عالمی دارند که او را مرجع خودشان برای حرکت های اجتماعی و سیاسی قرار دادند ، باید حواسشان باشد امروز پرچم اسلام و جامعه اسلامی بر دوش حضرت آیت الله خامنه ای است.
وی گفت: امروز ام القرای جهان اسلام، کشور ایران است و ما این را از این باب نمی گوییم که بخواهیم افتخار کنیم و فخر بفروشیم، این را ایرانی های مسلمان بخاطر این نمی گویند که مدعی این مساله باشند که ما از بقیه کشورها و بقیه مردمی که تابع کشورهای دیگر هستند، مقام بالاتری داریم. اتفاقا مسئولیت آن ها سنگین تر است.
حجت الاسلام دعائی افزود: این را می گوییم، برای اینکه حواسمان باشد، وحدت جامعه اسلامی حول محور فقیه جامعه الشرایط باید حفظ شود، این تنها راه نجات امت اسلامی از این معضلات و گرفتاری هاییست که امروز با آن دست و پنجه، نرم می کند. امیدوارم انشالله خداوند به تمام ما توفیق بدهد. در این مسیر نورانی قدم برداریم. وظیفه خودمان را بشناسیم و بتوانیم به وظیفه خود به حد کافی و وافی عمل کنیم./502/930/ر