به گزارش سرویس سیاست پایگاه اطلاع رسانی وسائل؛ نگرش به مسائل و مباحث سیاسی از منظر فقه، از جمله رویکردهای مطالعاتی در این حوزه است که تحت عنوان «فقه سیاسی» از آن یاد می شود. علیرغم اینکه این حوزه مطالعاتی، پس از انقلاب اسلامی ایران و تشکیل نظام جمهوری اسلامی، از اهمیت خاصی برخوردار گشت، اما متأسفانه در محافل علمی، دانشگاهی و حتی حوزوی، به این مباحث، آن‌چنان که باید، توجه نمی‌شود. البته در سالیان اخیر این وضعیت تقریبا متحول گشته است و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی با توجه به اهیمت و ضرورت «فقه سیاسی» به عنوان حوزه‌ای که تدبیر امور جامعه اسلامی را عهده‌دار و به دنبال تنظیم روابط جامعه اسلامی در حوزه داخلی و خارجی می‌باشد، به این بحث وارد شده‌اند. این امر از طریق تأسیس دانشکده، مراکز فقهی، گروه های علمی و... بوده است. با توجه به اهمیت آشنایی و شناخت با این مراکز و گروه‌ها، تصمیم داریم در سرویس سیاست پایگاه اطلاع‌رسانی فقه حکومتی وسائل؛ به معرفی و ارائه گزارش گروه‌ها و مراکز فعال در زمینه فقه سیاسی و حکومتی بپردازیم؛ چه آنها که مستقل هستند و چه آنها که ذیل مجموعه وسیع‌تری قرار دارند. در همین راستا، پیش از این، دو معرفی «گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامیِ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی» و «گروه فقه سیاسیِ پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی» را تقدیم شما علاقه مندان به این حوزه کردیم. در ادامه و در سومین گزارش، پایگاه فقه حکومتی وسائل؛ به معرفی انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم ـ گروه فقه سیاسی پرداخته است که از نظر شما مخاطبان عزیز می گذرد.
معرفی انجمن مطالعات سیاسی
با تقاضای جمعی از دانش آموختگان رشته علوم سیاسی حوزه علمیه قم مبنی بر تأسیس انجمن مطالعات سیاسی در معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم، در تاریخ 11/6/1383 با این درخواست موافقت و در نتیجه انجمن مطالعات سیاسی در حوزه علمیه قم تأسیس شد. هیأت موسس انجمن متشکل از چهار دانش آموخته علوم سیاسی با مدرک دکتری، سه دانش آموخته علوم سیاسی دانشجوی دوره دکتری و دو دانش آموخته علوم سیاسی با مدرک کارشناسی ارشد بود. اعضای هیأت موسس در مراکز مختلفی از قبیل پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، دانشگاه مفید، موءسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم، دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی به کار علمی و اجرایی اشتغال دارند. به این ترتیب، انجمن مطالعات سیاسی، دربرگیرنده تمامی مراکز پژوهشی و آموزشی دانش سیاسی حوزوی است. بر پایۀ اساسنامه، این انجمن، موسسهای غیر انتفاعی، دارای شخصیت مستقل و بدون وابستگی به سازمان های دولتی و غیر دولتی است. انجمن، تشکلی غیر سیاسی بوده و اعضا با نام انجمن، حق فعالیت سیاسی یا وابستگی حزبی را ندارند. انجمن، تابعیت دولت جمهوری اسلامی را داشته و خود را ملزم به رعایت کلیه مقررات جمهوری اسلامی می داند.
اهداف انجمن مطالعات سیاسی
تعمیق و توسعه مباحث تخصصی دانش سیاسی، تقویت و گسترش نظریهپردازی، پرسش گری، آزاداندیشی، نقد و مناظره مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، ارتقای شأن و منزلت علمی و معنوی پژوهشگران و استادان، بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های تخصصی موجود، تقویت ارتباط میان عالمان برجسته و فضلای حوزه، صیانت از سنت حوزوی در عرصه دانش سیاسی شناسایی استعدادها و ذخایر حوزه، از اهداف این انجمن شمرده شده است.
انجمن مطالعات سیاسی حوزه به منظور دستیابی به اهداف مذکور به ارایه برنامه‌های راهبردی، نیازسنجی علمی در دانش سیاسی اسلام، تشکیل نشست‌ها و همایشهای علمی، افزایش سطح دانش و مهارت اعضای انجمن از راه‌های مختلف، تجلیل از پژوهشگران و استادان در زمینه فعالیت انجمن، انتشار کتاب و نشریات؛ همکاری با انجمن‌ها و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی در داخل و خارج از کشور، همکاری با نهادهای اجرایی حوزوی و غیر حوزوی در راستای اهداف و وظایف انجمن، زمینه سازی برای هماهنگی و همکاری مراکز علمی با یکدیگر و همکاری با حوزههای علمیه، همت گمارده است.
بنابراین هدف از تأسیس این انجمن، زمینه سازی برای تعمیق و توسعه مباحث سیاسی، پرورش نیروهای انسانی مناسب، ایجاد زمینه مناسب برای تضارب آرا و گفت و گوی علمی، و سامان بخشی به امور آموزشی و پژوهشی در قلمروی سیاسی است.
انجمن جهت نیل به اهداف فوق، وظایف ذیل را برای خود تعریف کرده است: ارایه خدمات آموزشی و پژوهشی، تشکیل گردهمایی های علمی، شناسایی پژوهشگران حوزه دانش سیاسی و اطلاع رسانی به آن ها، انتشار کتاب و نشریات علمی، ترغیب و تشویق پژوهشگران و تجلیل از استادان ممتاز، همکاری با نهادهای اجرایی، علمی و پژوهشی در راستای اهداف انجمن و زمینه سازی برای حضور اعضا در مجامع علمی بین المللی.
عضویت در انجمن مطالعات سیاسی
اساسنامه سه نوع عضویت را برای اعضا پیش بینی کرده است: عضویت پیوسته (دارای گرایش همخوان با زمینه فعالیت انجمن با مدرک سطح سه حوزه یا کارشناسی ارشد)، عضویت وابسته (دارای مدرک سطح دو حوزه یا کارشناسی ) و عضویت افتخاری.
ارکان انجمن مطالعات سیاسی
ارکان انجمن مطالعات سیاسی عبارتند از: هیأت موءسس، مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرسان. مجمع عمومی از گردهمایی اعضای پیوسته انجمن به صورت عادی و فوق العاده تشکیل می شود. پیش بینی شده است که مجمع عمومی عادی سالانه یک بار تشکیل شود و با حضور اکثریت مطلق اعضا رسمیت یابد. منابع مالی انجمن از طریق کمک های حوزه علمیه قم، حق عضویت اعضا، درآمدهای ناشی از ارایه خدمات آموزشی و پژوهشی و مشاوره ای و دریافت هدایا وکمک های بدون عوض مشروط به عدم ایجاد تعهد است.
هیئت مؤسس این انجمن از آقایان غلامرضا بهروزلک، سید صادق حقیقت، علیرضا زهیری، نصرالله سخاوتی، علی شیرخانی، داود فیرحی، نجف لک‌زایی، منصور میراحمدی، محمد جواد نوروزی تشکیل شده است و تاکنون در انجمن، چندین مجمع عمومی و هفت دوره انتخابات هیئت مدیره برگزار شده است. در حال حاضر اعضای هیئت مدیره آقایان و حجج‌اسلام دکتر مسعود پورفرد، دکتر منصور میر احمدی، دکتر سید کاظم سید باقری، دکتر شریف لک زایی، دکتر علی شیرخانی، دکتر رضا عیسی نیا و دکتر احمد رضا یزدانی مقدم می‌باشند و مدیریت انجمن را حجت‌الاسلام دکتر سیدکاظم سیدباقری به عهده دارد.
انجمن مطالعات سیاسی، حلقه وصلی است میان تمام مراکزی که در حوزه علمیه قم به آموزش و پژوهش در حوزه دانش سیاسی اشتغال دارند. چنان که از مباحث گذشته نیز مشخص شد انجمن هم نهادی آموزشی و هم نهادی پژوهشی و هم نهادی ستادی و حمایتی به شمار می رود که بر حسب فعالیت اعضا این نوع مباحث شکل می گیرد. انجمن مطالعات سیاسی از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است که در صورت تداوم فعالیت ها در قالب های مختلف، می تواند به عنوان یک نهاد موثر در ارتقا و اعتلای دانش سیاسی بومی و اسلامی به ایفای نقش بپردازد و موجبات بسط دانش سیاسی در حوزه علمیه را فراهم آورد.
این انجمن جزو نخستین انجمن‌های علمی است که در پی رهنمودهای مقام معظم رهبری جهت ایجاد فضای علمی بین نخبگان و نقد و بررسی به منظور پیشبرد دانش سیاسی در حوزه علمیه قم تشکیل شد و تاکنون توانسته است در مورد مباحث تخصصی دانش سیاسی اسلام، فعالیت‌های موفقی داشته باشد. این نهاد علمی، تا کنون توانسته است بیش از 250 عضو را جذب نماید که بیش از صد نفر از آنان، علاوه بر تحصیلات درس خارج حوزوی، دارای درجۀ دکتری دانشگاهی هستند.
گروه های علمی انجمن مطالعات سیاسی
برای فعالیت مطلوب و بر اساس علاقه‌مندی اعضا 13 گروه علمی در انجمن تأسیس شده است که هر یک از این گروه‌ها در حوزه تخصصی خود به فعالیت علمی می‌پردازند. این گروه‌ها عبارتند از: فلسفه سیاسی: مدیر گروه دکتر مهدی امیدی؛ فقه سیاسی: مدیر گروه دکتر علی اصغر نصرتی؛ کلام سیاسی: مدیر گروه دکتر غلامرضا بهروزی‌لک؛ قرآن و سیاست: مدیر گروه دکتر مسعود پورفرد؛ مطالعات راهبردی: مدیر گروه دکتر نجف لک زایی؛ مطالعات ایران: مدیر گروه دکتر علیرضا زهیری؛ جهان اسلام و مطالعات سلفی پژوهی: مدیر گروه دکتر محمد ستوده؛ جامعه شناسی سیاسی: مدیر گروه دکتر رضا عیسی نیا؛ حوزه علمیه و دانش سیاسی: مدیر گروه دکتر احمدرضا یزدانی مقدم؛ روش شناسی سیاسی: مدیر گروه دکتر محمد پزشکی؛ انقلاب اسلامی: مدیر گروه دکتر عبدالوهاب فراتی؛ حکمت سیاسی متعالیه: مدیر گروه دکتر شریف لک زایی؛ مطالعات بانوان: مدیر گروه دکتر نجمه کیخا.
فعالیت های علمی انجمن
قابل ذکر است، انجمن تا کنون بیش از 200 نشست علمی تخصصی در موضوعات مختلف از جمله «نظریه دانشی امنیت در اسلام»، «دانش سیاسی در حوزه علمیه قم»، «فقه و امنیت»، «فقه سیاسی شیعه علیه خشونت»، «قرآن و سیاست»، «فرهنگ و امنیت ملی»، «کرسی نظریه پردازی فقه امنیت»، «نقش راهبردی دولت در نظریه سیاسی امام خمینی (ره)» و «تحول در حوزه علمیه» برگزار کرده است. همچنین بیش از 12 کارگاه علمی را جهت دانش افزایی و تعمیق مباحث تخصصی برای اعضا ایجاد نموده است.
گفتنی است، انجمن مطالعات سیاسی به واسطه نیروها و اعضای افتخاری خود یکی از پویاترین انجمن‌های علمی است که مدیران، محققان و جمع کثیری از اعضای انجمن در بسیاری از دانشگاه‌های سراسر کشور فعالیت اجرایی و علمی بی نظیری دارند و در حال حاضر نیز بسیاری از برنامه‌های اندیشه سیاسی کشور بر دوش این انجمن علمی می‌باشد.
انتشار فصلنامه علمی پژوهشی سیاست متعالیه
یکی از برنامه های مهم و اساسی که انجمن مطالعات سیاسی حوزه به انجام رسانده، انتشار فصلنامه سیاست متعالیه است که تلاش آن بر این است که رویکردی نو به اندیشه سیاسی اسلامی داشته باشد. تاکنون دوازده شماره از این فصلنامه منتشر گردیده است. مدیر مسئول این فصلنامه حجت‌الاسلام دکتر منصور میراحمدی و سردبیر آن حجت‌الاسلام دکتر نجف لک‌زایی می‌باشد.
اهداف انتشار فصلنامه سیاست متعالیه:
گروه فقه سیاسی
یکی از گروههای فعال انجمن مطالعات سیاسی که اخیرا فعالیت خود را به صورت جدی آغاز کرده، گروه فقه سیاسی است. این گروه به منظور شناسایی ظرفیتها، نیروهای انسانی، تعمیق، گسترش و گفتمانسازی در حوزۀ فقه سیاسی و زمینه سازی برای طرح هر چه بیشتر فقه سیاسی در حوزه های علمیه، این گروه تشکیل شده است و در صدد تدوین طرح تأسیس رشته فقه سیاسی، برای تصویب به شورای عالی حوزه علمیه می باشد، تا این گرایش به صورت رسمی و مصوب در درون حوزه علمیه شکل گیرد. از فعالیت های پیشین این گروه، نقد و بررسی مجموعه یازده جلدی فقه سیاسی، تألیف آیت الله عمید زنجانی و نقد و بررسی مجموعه تاریخ اندیشه سیاسی متفکران مسلمان که توسط پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی تهیه و منتشر شده است را در کارنامه خود دارد.
همچنین انجام کلان پروژه «نیازسنجی پژوهشی فقه سیاسی» با همت جناب دکتر سیدباقری و همکاران ایشان آقایان عباس عمادی و ابوالفضل غفاری انجام شده است. این طرح که با همکاری استادان، نهادها، مراکز علمی- پژوهشی در حوزه و دانشگاه به پایان رسیده است، حدود 800 مسالۀ پژوهشی را شناسایی کرده ، ضمن آن که اولویتگذاری هر عنوان پژوهشی در سطح «الف»، «ب»، «ج» و «د» نیز انجام شده است. از مزیات این طرح، ارائۀ یک ساختار جدید از دانش فقه سیاسی است که برای اولین بار ارائه می گردد. هم اکنون مدیر این گروه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی اصغر نصرتی می باشد.
در اولین جلسه شورای علمی و برنامه ریزی این گروه که اخیرا و در آذر ماه نیز برگزار گردید بر تقویت و ضرورت فعالیت مجدد این گروه تأکید گردید. در این جلسه بر شناسایی نیروها و امکانات، ارتقای سطح مباحث، تعمیق و توسعۀ اندیشه سیاسی اسلام به ویژه فقه سیاسی به عنوان پشتوانه و نرم افزار نظام جمهوری اسلامی تاکید شد و در ادامه راهکارهایی از جمله برگزاری کرسیها و همایشهای علمی، نشستهای تخصصی، گفتگوهای فقهی، اعزام اعضای انجمن و گروه فقه سیاسی به حوزههای علمیه و تشکیل کارگاههای مرتبط، تجلیل از نخبگان و صاحبنظران فقه سیاسی، معرفی و نقد آثار مطرح فقه سیاسی، ایجاد پیوند و ارتباط با استادان حوزه، دعوت از اندیشوران فقه سیاسی به عنوان اعضای افتخاری، هماهنگ سازی میان گروههای علمی حوزه و اندیشمندان فقه سیاسی و مساله محوریِ موضوعات طرح شده، ارائه گردید. همچنین بر برنامه ریزی دقیق و شفاف و اجرای برنامه ها تاکید گردید و مقرر شد نشست های علمی این گروه مرتب برگزار گردد. از جمله برگزاری نشست علمی «جایگاه فقه المقاصد از منظر فقه سیاسی شیعه» با ارائۀ جناب آقای ابوالحسن حسنی در دستور کار قرار گیرد. همچنین در هیات رییسه انجمن مطالعات سیاسی حوزه برگزاری کرسی نظریهپردازی «رای اکثریت در فقه سیاسی» به تصویب رسیده که در آیندهای نزدیک انجام خواهد شد.
ارتباط با انجمن مطالعات سیاسی
علاقه‌مندان جهت فعالیت در این حوزه مطالعاتی و یا گروههای دیگر می‌توانند با شماره تلفن 32938773 ـ 025 با این انجمن در تماس باشند. محل فعالیت این انجمن به آدرس ذیل می‌باشد:
قم، بلوار جمهوری اسلامی، کوچه شماره 2 ، فرعی اول سمت چپ، انجمن‌های علمی حوزه.
سایت اینترنتی انجمن مطالعات سیاسی : http://www.psas.ir/
آدرس سامانه اینترنتی نشریه سیاست متعالیه: http://sm.psas.ir/
کانال تلگرامی انجمن مطالعات سیاسی: https://telegram.me/anjomanesiasi
رایانامه انجمن: siasatemotalieh@gmail.com
این گزارش اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل می باشد؛ کپی برداری با ذکر منبع صورت گیرد.
823/503/ حم