به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که در روز یکشنبه مورخه 23 آبان سال 95 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به وظیفه رسانه دینی درمقابله با بدعت ها اشاره کرد و گفت: یکی از وظایف رسانه دینی همین است که زشتی بدعت را برای مردم روشن کند که اگر اعلام کردند فلان امر بدعت است به سراغ آن نروند. در واقع صغرای مساله را برای متدینین تبیین کند و کبری برای مردم روشن باشدکه همان منفور و زشت بودن بدعت است.
ایشان در ادامه گفت: بحث فقه رسانه از شاخه های فقه حکومتی است و باید در موارد اختلافی فصل الخطابی باشد و این وظیفه فقیه حاکم است.
استاد در پایان به روایاتی که جهت ضرورت با بدعت و بدعت گزاران از ناحیه معصومین علیهم السلام نقل شده است اشاره کرد و گفت: در برخی از روایات اهل بدعت سگان اهل جهنم نامیده شده اند و صاحبان رسانه ای که در جهت بدعت و گمراهی مردم حرکت می کنند شامل این روایت مشهور نبوی هستند.
اهم مباحث استاد رفعتی به شرح ذیل می باشد:
خلاصه ای از درس گذشته
اصل معنای لغوی واژه بدعت قشنگ است اما این واژه همیشه منفی است و از آن معنای زیبای لغوی خودش عدول کرده است و به معنای «ادخال ما لیس من الدین فی الدین» است و به همین جهت بار منفی دارد.
یکی از اهداف پیام دین و رسانه دین مقابله با بدعت است. در روایات زمانی که مختصری به بدعت نگاه کنیم اولاً نسبت به بدعت شدیداً نکوهش شده است و نسبت به بدعت گذار با لعن و نفرین واکنش نشان داده شده است و کسانی که فعالیت فرهنگی می کنند یکی از فعالیت ها و کارهایشان مقابله با بدعت هاست.
رسانه می خواهد نقش عالم دینی را اجرا کند و بلندگوی علماست و لذا باید سریعاً قبل از انتشار مطلع شود و صدای بدعت گذار را بشنود و در مقابل آن بایستد.
همه در این رابطه وظیفه دارند بالاخص علما باید در این مساله دقت داشته باشند ولی کار رسانه دینی باید فرهنگی باشد و در این زمینه ورود کند. هر رسانه ای که وابسته به حاکمیت دینی است باید دینی باشد حتی امثال شبکه های سرگرمی و ورزشی باید دینی باشد و مخالف با دین برنامه نداشته باشد.
هنر رسانه دینی است که در مقابله با بدعت و مبارزه با آن به گونه ای عمل کند که اشاعه بدعت نشود و باید بدی بدعت را اشاعه دهد و هر شخصی بشنود به خاطر فهیمدن بدی آن دیگر مرتکب نمی شود.
مقابله رسانه دینی با بدعت ها و بدعت گزاران
یکی از اهداف رسانه دینی این است که با انحرافات مبارزه کند.
ممکن است این انحراف یک پدیده اجتماعی به نام سنت سیئه باشد و ممکن است یک انحراف بزرگ تری به نام بدعت باشد.
بدعت بیش از سنت سیئه در آیات و روایات مورد نکوهش قرار گرفته است در حالی که سنت سیئه نیز مورد نکوهش قرار گرفته است و تا روز قیامت کسانی که به آن عمل می کنند گناهش گریبان او را نیز خواهد گرفت اما شدت برخورد با بدعت و بدعت گذار قابل مقایسه با سنت سیئه نیست.
بحث ما در مورد روایاتی بود که در مبارزه با بدعت بود که در واقع نوعی مقابله و دفع این نبرد فرهنگی که دشمن ایجاد می کند.
دو روایت را متعرض شدیم و روایت سوم در این خصوص که مشابه با دو روایت قبلی است را مرحوم کلینی از رسول خدا (ص) نقل می کند: «اذا ظهرت البدع فی أمتی فلیظهر العالم فمن لم یفعل فعلیه لعنة الله» کافی ج1
فرض کردیم که شان رسانه دینی همان شان عالم را دارد و رسانه دینی زبان و ابزار عالم است.
در روایت اول این چنین داشتیم که «سلب نور الایمان» که اگر عالم از طریق دانش و علم خویش این کار را انجام ندهد نور ایمان از او سلب می شود و در روایت دوم فرمود که اگر این کار را انجام ندهد علم و ما أنزل الله را کتمان کرده است.
در روایت سوم می فرماید اگر عالم آگاهانه جامعه را بیدار نکند و در مقابل بدعت نایستد، مورد نفرین و لعنت خدا قرار می گیرد.
این عالم و رسانه ای که باید در مقابل تهاجم قرار بگیرد با آن مقابله نکند، مورد لعنت خداست. بنابراین مسئولیت بسیار سنگین است و اگر کسی به این باور نرسیده باشد که دشمنان دین در تاسیس سنت سیئه و در تاسیس بدعت هایی به نام دین، بیشترین راه نفوذشان در فرهنگ، آداب و رسوم و در تمام باورهای اجتماعی ما از راه رسانه و تبلیغ است.
شیوه ای که امروزه دشمن در جنگ فرهنگی اتخاذ کرده است اثر تخریبی بیشتری نسبت به نبرد نظامی، اقتصادی و حقوقی دارد.
سوال: این تکلیف متوجه خود رسانه است یا مسئولینی که در رأس رسانه قرار دارند؟
پاسخ: تکلیف متوجه عوامل رسانه است، خود ابزار که مکلف نیست کسانی که این ابزار و رسانه را مدیریت می کنند این لعنت شامل حالشان خواهد شد.
در برخی از روایات می بینیم خود ائمه علیهم السلام و رسول خدا (ص) برای بدعت هایی که قرار است در جامعه اتفاق بیفتد زشتی آن را بیان کرده اند که افراد تصور نکنند که هر شخصی برایشان نوآوری کرد و بدعت آورد نو اندیش است.
مردم به دنبال امور نو هستند و می خواهند فرهیختگان آنان امور جدیدی به آنان ارائه دهند، حتی در روضه سید الشهدا علیه السلام دنبال ذکر مصیبت های جدیدی هستند و پندارشان این است که تاریخ نیز قابل تغییر است.
لذا یکی از وظایف رسانه دینی همین است که زشتی بدعت را برای مردم روشن کند که اگر اعلام کردند فلان امر بدعت است به سراغ آن نروند. در واقع صغرای مساله را برای متدینین تبیین کند و کبری برای مردم روشن باشدکه همان منفور و زشت بودن بدعت است. رسانه باید صغرا را تبیین کند که این نیز بدعت است و مبغوض خداوند است.
سوال: اساساً رسانه را باید عالمان اداره کنند.
پاسخ: بله همین طور است، حتماً باید رسانه را عالمان اداره کنند و در بحث بعد خواهیم گفت که هر شخصی نمی تواند مدیر رسانه باشد. پیش نماز که می خواهد مسئول حمد و سوره عده ای باشد شرائطی دارد. شاهد باید بینه نیازمند شرائطی است، آن گاه برای اداره رسانه شرائطی نیست؟
سوال: همه بدعت را قبول دارند اما در صغرا مشکل داریم. مثلاً در بعضی از بزرگان دینی این مشکل هست.
پاسخ: در مراجع بدعت نداریم ولی سنت سیئه ممکن است باشد. واژگان را باید درست استخدام کرد.
بحث فقه رسانه از شاخه های فقه حکومتی است و باید در موارد اختلافی فصل الخطابی باشد. اما در بدعت ها کمتر اختلاف است؛ زیرا ادخال ما لیس من الدین فی الدین است و بین بزرگان کمتر اختلاف است اما در بین مذاهب این اختلاف وجود دارد، مثلاً تکتف در نماز یا نماز تراویح بدعت است که اهل سنت آن را پذیرفته اند.
در بین علمای شیعه در صغرای مساله کمتر اختلاف است اما اختلاف در فتوا حتی اگر خطا باشد اشکال ندارد حتی اگر به للمصیب أجران قائل نباشیم.
در مورد خوانندگی زن که اشاره شد، برای استماع آن توسط مردان هیچ اختلاف نظری در بحث حرمت نداریم.
البته درمسائل حاکمیتی در صورت بروز اختلاف فصل الخطاب فقیه حاکم است.
گاهی به خاطر محذوراتی که پیش می آید بعضی مراجع نظراتشان را بیان نمی کنند.
در مورد قمه زنی اختلاف فتوا هست.
سوال: درمورد فیلم رستاخیز برخی ادعا کردند که نظر فقهی مراجع را پرسیدیم ولی بعداً نظر دیگری دادند و گفتند که صلاح نیست که پخش شود!
پاسخ: البته آنان نظر کسانی که مخالفت کردند را اتخاذ نکردند.
گاهی حکم ثانوی درست می شود. البته عوامل پیام رسان در فصل سوم است که بدان خواهیم پرداخت. نشان دادن چهره شخصیت دینی با تعزیه متفاوت است و در هر کشوری که می روید اگر بخواهند عکس مختار را نشان دهند تصویر بازیگر آن را نشان می دهند زیرا همین چهره در اذهان نقش بسته است.
درباره قمه زنی از جهت حکم ثانویه که سبب هتک شیعه است آن را حرام اعلام کرده اند، اما نظر ما این است که طبق حکم اولیه نیز حرام است برخلاف نظر مرحوم خویی و نظر مرحوم نائینی که به علت نداشتن ضرر حکم تحریم را بیان نکرده اند اما ممکن بود اگر در این عصر می زیستند به علت حکم ثانوی و وهن شیعه به حرمت آن فتوا می دادند.
چند روایت دیگر در مورد بدعت
کبرای قضیه بدعت مورد نکوهش قرار گرفته است تا جامعه دینی حساس شود و مردم باید هر سخن جدیدی به نام دین زده می شود، از عالم دینی سوال کنند تا دچار بدعت نشوند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «شر الامور محدثات الا فکل بدعة ضلاله الا و کل ضلالة علی النار » امالی مفید
بدترین امور اجتماعی همین نوآوریهایی است که بدعت است و هر بدعتی ضلالت است و هر ضلالتی نتیجه اش آتش جهنم است.
رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم: «أهل البدع کلاب اهل النار» کنزالعمال
در جهنم نیز درجاتی هست و شخصیت بعضی صورت انسانی نیز ندارد. رسول خدا (ص) در این روایت می فرمایند که اهل بدعت سگان اهل جهنم هستند.
البته اهل البدع، کسی که بدعت گذار است مصداق بارز است و کسانی که از اهل بدعت پیروی می کنند در این زمره قرار دارند و کسی که ترویج می کند نیز سگ اهل جهنم است و رسانه هایی که بدعت را ترویج می کنند صاحبانشان نیز همین گونه هستند.
روایت از امیر مومنان علیه السلام: «ما هدم الدین مثل البدع» بحارالانوار ج 78
جنگ و نبرد نظامی و اقتصادی نمی تواند دین را از بین ببرد اما جنگ فرهنگی می تواند دین را ویران کند
اگر به ادیان قبل از اسلام نگاه کنید متوجه می شوید که بدعت ها آن دین را به شرک مبدل کرده است.
نکته: بحث روش انتقال پیام بعداً خواهد آمد که چه کار کنیم و به چه شیوه ای انتقال دهیم تا آسیب پذیر نباشد.
روایت داریم که چگونه ده نفر از حضرت علی علیه السلام سوال کردند که علم بهتر است یا مال و ثروت که حضرت به ده روش پاسخ دادند و حضرت با هنر ویژه خودشان این پیام را انتقال دادند که گفته شد اگر صدها نفر دیگر نیز این سوال را از ایشان بپرسند به گونه جدیدی افضلیت علم را به آنها می فرماید:
حضرت امیرالمومنین علیه السلام: «ما احدث بدعة الا تُرک بها السنة فاتقوا البدع» هیچ بدعتی حادث نشده است مگر در برابر آن سنت نبوی یا سنت حسنه ای ترک شد و از بین رفت، پس باید از بدعت ها پرهیز کرد.
برای این که سنت عزاداری خراب شود آن را به قمه زنی تبدیل می کنند. این که شمشیرها و قمه ها از انگلستان می آید برای این است که عزاداری لوث شود و آن سنت حسنه که اهل بیت علیهم السلام این همه ترویج کردند، خراب شود.
سنتی که پیامبر و ائمه علیهم السلام قرار دادند طبق روایت خود حضرت علی علیه السلام می خواهند تخریب کنند.
روایات در باب برخورد با بدعت گزار
در مورد بدعت گزار نیز روایتی داریم که برخوردتان با بدعت گزار باید خشن و عبوث باشد و او را احترام نکنید.
مرحوم مجلسی در کتاب بحار ج 72 ص265 این روایت را نقل کرده است:
وَ قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: «مَنْ أَتَى ذَا بِدْعَةٍ فَوَقَّرَهُ فَقَدْ سَعَى فِی هَدْمِ الْإِسْلَامِ».
انسان وقتی این روایت را می بیند، برای مردم و اهل تبلیغ بسیار حسرت می خورد که چرا این روایات را برای مردم نمی گویند.
اگر مردم این روایات را بشنوند و بفهمند فریب نمی خورند و دیگر دشمنان نمی توانند برای مردم فرقه درست کنند.
حضرت فرمودند اگر صاحب بدعتی را دید و احترامش کرد، این احترام صاحب بدعت تلاش و کوشش برای از بین بردن اسلام است.
حضرت در روایت دیگری می فرماید:
«من أرعب صاحب بدعة ملأ الله قلبه الامن و الایمان»
اگر کسی در مقابل صاحب بدعت را بترساند خداوند قلب او را از امن و ایمان پر می کند.
اگر در مقابل بدعت گزار خشمگین شد و او را تهدید کرد (رعب ایجاد کند) باعث می شود که بدعت گزار بدعت خود را نشر ندهد و خداوند قلب این فرد را پر از امن و ایمان می کند.
نکته: روش مقابله با بدعت های فضای مجازی نیز وجود دارد باید او را در همان فضا تهدید یا تحقیر کرد یا این که حک کرد. در نظرات او را متوجه کرد که این گام شیطانی است.
آخرین روایت
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم: «أبی الله بصاحب البدعه بالتوبة» بحارالانوار ج 72
خداوند توبه بدعت گزار را نمی پذیرد؛ زیرا فقط خودش را منحرف نکرده است بلکه جامعه ای را منحرف کرده است و توبه اش به این است که تمامی افرادی که به دست او منحرف شده اند را برگرداند و این نیز کار دشواری است./926/
تقریر: محسن جوادی صدر