به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که در روز شنبه مورخه22 آبان سال 95 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بررسی روایاتی که وظیفه عالمان دین را مقابله با بدعت ها می دانند پرداخت و گفت: به محض این که بدعت سر بر آورد و خود را نشان داد وظیفة علماست که با آن مقابله کنند و از انتشار آن جلوگیری کنند و این وظیفه مقدس بر عهده رسانه دینی نیز می باشد زیرا در دست عالمان دین است.
ایشان در ادامه گفت: متاسفانه ما در مقابل این سخن بدی که بیان شده است فعلاً واکنشی نشان نمی دهیم مانند این که شخص می گوید اگر امام رضا علیه السلام بود در کنسرت ها شرکت می کرد و ما فعلاً در مقابل او چیزی نمی گوییم تا عده ای آن را قبول کنند و بعد از ده سال می خواهیم واکنش نشان دهیم در حالی که شیوع پیدا کرده است و نهادینه شده است.
این استاد حوزه در پایان به جریاناتی که شبکه های ماهواره ای در مقابله به دین راه انداخته اند اشاره کرد و گفت: خیلی از مواردی که شبکه های ماهواره ای پیگیری می کنند و بدان دامن می زنند به خاطر مقابله با جمهوری اسلامی و مقدسات است و رسانه دینی نباید به این موارد دامن بزند زیرا اشاعه فحشا صورت می گیرد اما مساله بدعت متفاوت است.
اهم مباحث استاد رفعتی به شرح ذیل می باشد:
خلاصه ای از درس گذشته
هر شخصی سنت عدلی را بنیان بگذارد و دیگران از آن سنت پیروی کردند برای بنیان گذار اجر عمل افرادی که به این سنت عمل می کنند هست بدون این که از اجر کسانی که به این سنت عمل می کنند چیزی کم شود.
اگر به این سنت بد، ظلم آمیز و جور عمل شود برای بینان گذار مانند همان وزر، اثم و گناه نوشته می شود بدون این که از آنهایی که این عمل بد را انجام می دهند گناهی کاسته شود.
اگر چیزی که بنیان گذاشته می شود کار مستحبی و حسن باشد این کار نیز حسن و مستحب است و اگر کار حرامی را به سنت اجتماعی تبدیل می کند کار او حرام است؛ بستگی دارد که متعلق این سنت چه چیزی باشد.
اگر روز خاصی را روز جشن ملی در نظر گرفتند نه حُسن دارد که ثواب داشته باشد و نه ورز دارد که گناه داشته باشد.
خیلی از مواردی که در این دهه های اخیر در کشور ما باب شده است سنت های حسنه ای است که رسانه ملی بنیان گذاشته و یا احیا کرده است. شبکه های مختلف با انسجام و هم پوشانی توانسته اند در این عرصه موفق شوند و خیلی از موارد را به سنت حسنه تبدیل کنند که به عنوان مثال تلاوت جمعی قرآن کریم در ماه مبارک رمضان یکی از همین موارد است که در کشورهای دیگر نیز تبدیل به سنت حسنه شده است. در گذشته خود افراد به صورت انفرادی در ماه رمضان تلاوت داشته اند که امروزه به این فرهنگ دسته جمعی تبدیل شده است.
در مورد سیزده بدر اگر بر اساس اعتقاد به نحوست نباشد حرام نیست ولی سنت حسنه نیست و باید از سنت سیئه بودن آن را خارج کنیم.
زدودن سنت های سیئه و بدعت ها
بعد از آن که بحث کردیم از اهداف مهم رسانه دینی و پیام رسانه بنیان گذاری و تاسیس سنت حسنه است در مقابل یکی دیگر از اهداف، زدودن سنت ها سیئه و بدعت ها و جلوگیری از انتشار و نهادینه شدن بدعت
تفاوت سنت سیئه و بدعت را در جلسه گذشته بیان کردیم.
سنت سیئه و بدعت در این مشترک هستند که هر دو چیز جدیدی را پایه گذاری می کنند، اما سنت سیئه برای امر اجتماعی به کار می رود رفتار و آدابی که ناشایست است و در جامعه نهادینه می شود اما اگر این رفتار به دین نسبت داده شود و رفتار سیئه مربوط به مناسک و دین باشد، بدعت می شود.
به همین جهت با این که اصل معنای لغوی واژه بدعت قشنگ است اما این واژه همیشه منفی است و از آن معنای زیبای لغوی خودش عدول کرده است و به معنای «ادخال ما لیس من الدین فی الدین» است و به همین جهت بار منفی دارد.
تفاوت دیگری که با سنت پیدا می¬کند این است که بدعت فقط در رفتارها و آداب نیست و در باورها، اعتقاد و عقائد، باورهایی که مربوط به دین نیست جزء دین قرار دهیم را بدعت می گویند که در فارسی بدان خرافات می گوییم.
پس تفاوت بین سنت سیئه و بدعت در این جهت دوم هم هست که بدعت از جهتی وسیع تر و از جهتی محدودتر است.
محدودتر از سنت سیئه است زیرا اموری را شامل می شود که انتساب به دین داده می شود اما سنت سیئه فقط مربوط به دین نیست و چیزهایی که آداب اجتماعی و محلی نیز باشد را شامل می شود.
از جهت دیگر نسبت به سنت سیئه وسیع تر است که آنچه را نوآوری کرده اند و به نام دین ترویج و پایه گذاری می کنند فقط در آداب و رفتار نیست و شامل اعتقادات نیز می شود.
یکی از اهداف پیام دین و رسانه دین مقابله با بدعت است. در روایات زمانی که مختصری به بدعت نگاه کنیم اولاً نسبت به بدعت شدیداً نکوهش شده است و نسبت به بدعت گذار با لعن و نفرین واکنش نشان داده شده است و کسانی که فعالیت فرهنگی می کنند یکی از فعالیت ها و کارهایشان مقابله با بدعت هاست.
روایت در کتاب وسائل الشیعه ج 11 آمده است که راوی آن یونس بن عبدالرحمن از فقها و اجلای اصحاب امام صادق علیه السلام است که حضرت فرمودند یونس ثقه من است و هر چه او بگوید مانند سخن من است.
یونس روایت را از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل می کند.
وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى (عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ فِی حَدِیثٍ قَالَ رُوِّینَا عَنِ الصَّادِقِینَ ع أَنَّهُمْ قَالُوا إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فَعَلَى الْعَالِمِ أَنْ یُظْهِرَ عِلْمَهُ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ سُلِبَ نُورَ الْإِیمَانِ.
اگر بدعتی در دین ظاهر شد وظیفه عالم است که علم و دانش خودش را آشکار کند و با بیان علمی، برهان و علمی که دارد به مردم بفهماند که این بدعت است و نگذارد که این بدعت نهادینه شود و اگر چنین نکند نور ایمان از او سلب می شود.
در این روایت حضرت نمی فرماید وظیفه اش زمانی است که این بدعت جا افتاد، بلکه به محض این که بدعت سر بر آورد و خودش را نشان داد یعنی در ابتدا نباید بگذارد که نهادینه شود. تا این سخن نو و جدید که به نام دین و برخلاف دین است باید به سرعت در مقابل آن ایستاد.
متاسفانه ما در مقابل این سخن بدی که بیان شده است فعلاً واکنشی نشان نمی دهیم مانند این که شخص می گوید اگر امام رضا علیه السلام بود در کنسرت ها شرکت می کرد و ما فعلاً در مقابل او چیزی نمی گوییم تا عده ای آن را قبول کنند و بعد از ده سال می خواهیم واکنش نشان دهیم در حالی که شیوع پیدا کرده است و نهادینه شده است.
واجب است طبق روایت که علما وقتی بدعت ظهور می کند واکنش نشان دهند و با علمشان جلوی انتشار را بگیرند.
رسانه می خواهد نقش عالم دینی را اجرا کند و بلندگوی علماست و لذا باید سریعاً قبل از انتشار مطلع شود و صدای بدعت گذار را بشنود و در مقابل آن بایستد.
سوال: آیا رسانه مشخصه خاصی دارد یا فقط شبکه های مذهبی این وظیفه را دارند
پاسخ: تمامیت رسانه باید دینی باشد و اگر شبکه متعلق به حاکمیت است باید دینی باشد و رسانه ملی باید رسانه دینی باشد و به این معنا نیست که هیچ امر اجتماعی نداشته باشد و ما در ریز برنامه ها باید برای سنین مختلف اجرا داشته باشیم اما بر مبنای دین باشد.
فقیه بزرگ و کارشناس رسانه، مقام معظم رهبری در سال 89 خطاب به جامعه مدرسین فرمودند که بیاید ورود پیدا کنید و طرحی بدهید و در رسانه ملی وارد شوید که اطمینان پیدا شود خروجی صدا و سیما ضد دین نباشد.
همه در این رابطه وظیفه دارند بالاخص علما باید در این مساله دقت داشته باشند ولی کار رسانه دینی باید فرهنگی باشد و در این زمینه ورود کند. هر رسانه ای که وابسته به حاکمیت دینی است باید دینی باشد حتی امثال شبکه های سرگرمی و ورزشی باید دینی باشد و مخالف با دین برنامه نداشته باشد.
نکته: مقصود ما از رسانه دینی فقط صدا وسیما نیست بلکه تمام موارد مانند روزنامه را نیز شامل می شود و در زمان ما شبکه های اجتماعی از برخی رسانه ها در انتشار اخبار جلوتر هستند.
این که الان چه مقدار از شبکه های رسانه ملی دینی نیست یا اهداف دینی را دنبال نمی کند، بحث دیگری است که حضرت آقا نیز این دغدغه را بیان فرموده اند و این اطمینان نیست که خروجی آنها ضد دین نباشد.
رسانه ملی به محض این که بدعتی ظاهر شد باید موضع بگیرد که نمونه آن سجده کردن درمقابل قبر کوروش است که باید سریعاً موضع گیری کنند و نیازمند کار فرهنگی گسترده است و مقصود ما مقابله فیزیکی نیست.
وظیفه رسانه دینی جنگ با بدعت ها و سنت های سیئه است.
هنر رسانه دینی است که در مقابله با بدعت و مبارزه با آن به گونه ای عمل کند که اشاعه بدعت نشود و باید بدی بدعت را اشاعه دهد و هر شخصی بشنود به خاطر فهیمدن بدی آن دیگر مرتکب نمی شود.
پس از حیث عقلی، دینی، اجتماعی و سیاسی باید به گونه ای اشکال بدعت را تبیین کنند که مخاطبین متوجه زشتی عمل شوند.
وقتی سیئ بودن آن را تبیین کردند دیگر اشاعه نمی شود.
اگر متخصصین مباحث مهدویت در مورد بدعت احمد الحسن زودتر وارد عمل می شدند، متدینین گرفتار نمی شدند.
در این مورد اختلاف نظر وجود دارد که ممکن است باعث ترویج شود و عده ای موافق مقابله هستند، این مرز چگونه مشخص شود؟
حتماً باید بالای سر رسانه دینی کارشناسان اسلام شناس باشند تا بدانند اگر چگونه عمل کنند سبب تشیع فاحشه می شود. رسانه به دلیل این که عالم است باید به محض سرزدن بدعت خودش را نشان دهد تا افراد آلوده نشوند.
این روایت در کتب اهل سنت نیز آمده است.
سوال: در مورد ازدواج سفید باید مقابله می شد؟
پاسخ: بله، قبل از این که منتشر می شد باید رسانه دینی مقابله فرهنگی می کرد و زشتی آن را جلوه گر می کرد تا مردم نسبت به این مسئله نفرت بیابند و خطوات شیطان را در این مساله ببینند.
وقتی آن بدعت ظهور کرد این عالم نور دارد و اگر از آن استفاده نکرد، نور ایمان از او سلب می شود. باید برای افکار عمومی روشنگری کند.
روایت دیگر
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:«إذا ظهرت البدع، ولعن آخر هذه الامة أولها، فمن کان عنده علم فلیَنشره، فانَّ کاتم العلم یومئذٍ ککاتم ما أنزل اللّه على محمّد»
اگر رسانه بخواهد در این نبرد فرهنگی حضور پیدا کند باید به این روایت دقت داشته باشد.
وقتی بدعت ها ظاهر می شود و سر بر می آورد و آخرین افراد این امت اولین افراد این امت را لعن کنند، پس کسی که دانش دین دارد باید آن را منتشر کند یعنی با علمش بدعت، زشتی و غیر دین بودن آن را تبیین کند و بگوید که خروجی اش ضد دین است و هر شخصی در چنین روزی که بدعت ظاهر شده است علم را کاتم باشد (یعنی سکوت کند) مانند کسی است که حقایق وحی را کتمان کند.
در چند آیه قرآن بیان شده است که کتمان ماأنزل الله چقدر عذاب دارد.
این که علمای یهود و نصاری منجر به شرک شدند به خاطر این سکوت است و اگر زمانی که تثلیث در دینشان ظهور کرد سکوت نمی کردند این انحرافات به وجود نمی آمد.
گاهی بعضی از فتاوا را جرات نداریم که اظهار کنیم و می ترسیم که اگر اظهار شود مردم از ما تقلید نکنند. حضرت امام (ره) در مورد کتاب آیات شیطانی محکم ایستادند و با این اقدام از پرورش امثال سلمان رشدی مانع شدند.
لعنت یکی از ذکرهاست که در ادعیه و آیات قرآن بیان شده است و این افراد مستحق لعن هستند.
حضرت می فرماید: شخصی (رسانه یا عالمی) که در این نبرد سکوت کند، خطا رفته است و کتمان ماأنزل الله است.
بحث گناه شخص با بدعت تفاوت دارد و نباید خلط شود، زیرا در مورد اشتباه شخصی اشاعه فحشاء صورت می گیرد و تا زمانی که در دادگاه صالحه اتهام کسی ثابت نشده است نباید ورود داشت. بحث ما در تاسیس سنت سیئه است و نه عملکرد فرد.
خیلی از مواردی که شبکه های ماهواره ای پیگیری می کنند و بدان دامن می زنند به خاطر مقابله با جمهوری اسلامی است و رسانه دینی نباید به این موارد دامن بزند زیرا اشاعه فحشا صورت می گیرد.
ورود در مسائل فرد اشاعه فحشاء می شود ولی در بدعت، هدف بدعت گذاری است و می خواهند دیگران نیز این کار را انجام دهند.
این مقابله فرهنگی با رسانه های ضد دینی است که آنان به دنبال ترویج بدعت هستند./926/
تقریر: محسن جوادی صدر