به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین حق پناه در جلسه اول از درس فقه زنان (خارج نکاح) مورخ 30/تیر/95 که در مرکز تخصصی زن و خانواده مشهد برگزار گردید به معرفی بحث نکاح و اهمیت آن در خانواده و جامعه پرداخت.
وی در ادامه به بررسی سه آیه از قرآن کریم که مربوط به نکاح می باشد پرداخت سپس چند نمونه از روایات مربوط به نکاح را مورد بررسی قرار داد.
استاد سطوح عالی حوزه هم چنین به معنای نکاح در لغت و اصطلاح پرداخته و در پایان بحث به چند نمونه از کتاب های مهم مربوط به بحث نکاح اشاره نمود.
اهم مباحث استاد حق پناه به شرح ذیل می باشد:
اهمیت آموختن فقه آل محمد
رسول اکرم می فرمایند: من تعلم لله و علم لله و عمل لله دعی فی ملکوت السماوات عظیما
کسی که برای خدا یاد بگیرد و برای خدا یاد بدهد و برای خدا هم عمل کند این در ملکوت آسمانها با عظمت از او یاد خواهد شد
یکی از بهترین برهه های زندگی ما در حوزه ها آموختن فقه آل محمد علیهم السلام است که محجور نمانیم ، سخن اهل بیت بر زمین نماند در آنها تفکر کردن و اندیشه کردن از بین درس های مختلفی که می خوانیم مقاطع تحصیلی آن مقطع پایانی که بعد انسان می خواهد انتخاب نظریه بکند و خودش ابداع نظریه داشته باشد مقطع درس خارج است که یک تلاش مضاعف شبانه روزی می خواهد بیشتر از مقاطع قبلی و سابقی که طلبه داشته است.
عنوان بحث: النکاح
صحبت کردن برای ما در جمع شما محترمین که تقدمی داشتید و وارد این حوزه ها شدید و بحمدلله جزء فرهیختگان و آشنایان به علوم دینی هستید یک خرده دشوار است اینجا با هم مباحثه می کنیم یعنی صحبتی نیست که یک کسی بگوید و دیگری گوش بدهد، قرار بر مباحثه است، قرار بر فهمیدن و تفهّم است، از بین 52 کتاب فقهی فعلا کتابی که فرمودند با هم مباحثه کنیم کتاب النکاح است که مسائل عدیده، مختلف و متعددی دارد، اگر انسان بخواهد فهرست مطالب عمده کتاب نکاح را هم بیان بکند مدت ها طول می کشد، ان شاء الله تعالی بحثی که در بر گرفتیم از کتاب شریف عروه مرحوم آقا سید محمد کاظم یزدی رضوان الله می باشد جلد دوم کتاب النکاح که در تحریر الوسیله امام هم هست جل 2 صفحه 11 و کتاب عروه الوثقی را شروع می کنیم و بر اساس مسائل آن جلو خواهیم رفت، مطالبی را با همدیگر تحلیل و بررسی می کنیم، عروه جلد دوم صفحه 627، حالا در آینده منابعی رو هم عرض خواهیم کرد که زحمت برای شما هم هست و این زحمت خوب را خواهید کشید و نگاه به منابع هم خواهید فرمود، آنچه که در درس خارج اهمیت دارد اکتفا نکردن به مطالب کتاب است که به صورت مسئله بیان فرمودند و رد شدند، اگر ما هر روز هم بر فرض این بحث را دتشتیم که البته فرصت نیست ـ بر فرض که روزی یک ساعت این بحث می بود و مباحثه می داشتیم ـ باز هم به سرانجام رساندن این کتاب یه مقداری زمان بر است، مثل همین کتاب های دیگر که انسان بخواهد کلمه کلمه را مستدلا و مستندا و مبرهنا جلو ببرد و بررسی بکند، حالا چه برسد به اینکه در هر هفته یک جلسه داشته باشیم و با هم مباحثه ای داشته باشیم.
شاخه های مختلف و جدید بحث
از بین کتاب های مختلف فقهی که مسائل عبادی و مسائل اقتصادی و مسائل مربوط به فرد و اجتماع هست کتاب نکاح یکی از کتاب های پرکاربرد در زندگی هم زن و هم مرد هم کوچک و بزرگ است، خانواده ها درگیر هستند و بگوییم انسانها اعم از مسلمان و غیر مسلمان با آن درگیر هستند و حقوقش را متاسفانه ما ها نمی شناسیم و حق آنرا ادا نمی کنیم یکی از مسائل بسیار با اهمیت که در سرنوشت هر انسانی تاثیر گذار است نه فقط برای زنها هست و برای مرد ها نیست نه برای جوان بلکه حتی برای پیر و میانسال، برای خانواده ها، برای مدیران کشورو برای برنامه ریز ها مسئله نکاح و ازدواج است که اصلا مسئله کمی نیست، اینها را نمی شود دست کم گرفت، لذا یکی از مسائل پر کاربرد و مورد نیاز هست بخصوص که در زمان ما سر فصل های جدیدی هم باز شده، یعنی یک مرتبه اکتفا می کنیم به کتاب نکاح و مسائلی که علما در سابق داشتند از قبیل انواع نکاح، مهریه، طلاق، وظائف زن و مرد، این ها را فقهایی که سر و کار داشتند و کتاب نوشتند در این زمینه مطالبش را بیان فرمودند.
اما در زمان ما مسائل جدیدی پیش آمده که اگر رسیدیم ان شاء الله اینها هم باید مورد بحث قرار بگیرد، یکی مسئله نگاه است مسئله پوشش است و مسئله لقاح مصنوعی است که امروزه در بیمارستان ها مطرح است، مسئله تغییر جنسیت است، اینها در کتاب نکاح مورد بحث قرار می گیرد حضرت امام مقداری را در آخر تحریر الوسیله بیان فرمودند، در کشور ما هم خیلی از این مسائل اتفاق می افتد، این مسائل فقهی است مسئله رحم اجاره ای مسئله شبیه سازی و خیلی دیگر از این مسائل که امروزه در دنیا اتفاق می افتد و در کشور ما هم سرایت کرده، اینها خوب است که مورد بحث و بررسی قرار بگیرد، پیوند اعضاء زن به مرد و بالعکس و از این قبیل مسائل که در کتاب نکاح باید اینها مورد بحث و بررسی قرار بگیرد، این کتاب را با همه ریزه کاری هایش اگر خدا توفیق بدهد هر مقدار که توانستیم هر سر فصلش را که توانستیم با بحث و مباحثه به آخر برسانیم خداوند را باید سپاس بگوییم و شاکر باشیم.
امروز یک مقدمه ای را عرض می کنم و بعد از این مقدمه ما راجع به اهمیت مسئله نکاح و بعد از آن هم منابعی را که شما باید در این بحث مراجعه بفرمایید این ها را یک مروری می کنیم اسم بعضی از اینها را عرض بکنم و مراجعه خواهید فرمود.
مقدمه
آیات نکاح
(اما المقدمه) مسئله نکاح مسئله امروزی نیست از روزی که خداوند انسان را آفرید برایش این برنامه را مقدر فرموده است و این دستور خود خداوند عالم است در سوره مبارکه نور آیه 32 خداوند می فرماید: وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَى – در اینجا همزه، همزه قطع است لذا در وقت قرائت یادمان باشد- وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ (بى همسران خود و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید اگر تنگدستند خداوند آنان را از فضل خویش بى نیاز خواهد کرد و خدا گشایشگر داناست)
این را در بحث های آینده خواهیم رسید و اگر دستگاه داشتیم نشان می دادیم که این آیه شریفه در چند جا مورد بحث قرار گرفته و مراد به این أَنْکِحُوا چیست، مراد به الْأَیَامَى چه کسی است این وَالصَّالِحِینَ چه نقشی در اینجا دارد، اینها باید مورد بحث قرار بگیرد و در جای خودش بحث خواهیم کرد، از این آیه شریفه بدست می آید که نکاح فی نفسه با قطع نظر از عوارض مطلوب شارع است در حد استحباب، فعلا عرض می کنیم مستحب بسیار مؤکدی هم هست اما با توجه با لحاظ عوارض که برای برخی افراد چه زن و چه مرد، چه دختر یا پسر پیش می آید برای برخی یا استحباب بیشتری پیدا می کند یا جنبه کراهت پیدا می کند یا جنبه وجوب پیدا می کند یا جنبه حرمت. بعدا مرحوم صاحب عروه خواهند فرمود که بر اساس عوارض، احوال پنج گانه پیدا می کند وگرنه حکم اولیه و علی القاعده مطلوبیت است، این کار کار پسندیده ای است اما مطلوبیتش در حد استحباب است، فی نفسه این کار مطلوب است، می دانیم که انسان ها بعد از این که از دوره طفولیت رد می شوند آغاز جوانی غرایز مختلفی که در انسان هست اینها سر بر می آورند، هرکدام از اینها از انسان می خواهد که به آن بپردازد تمام هم و غم و شبانه روزش را به آن بپردازد یکی جمع کردن مال، خرج کردن، مسئله دفاع، قوه قدریه است قوه فطریه است یکی از آن قوا و غرایز که خداوند عالم در طبیعت انسان ها تعبیه فرموده و هیچکس از آن مستثنی نیست غریزه جنسی است که این را می توان با یکی از سه راه مهار کرد یا با پناه بردن به کارهای خلاف از قبیل مواد مخدر ، کارهای ناروا و ناصوابی که بعضی فرقه ها پیشنهاد می کنند و این راه از نظر عقل و شرع مردود است راه دوم که از قدیم هم بوده الآن زمان ما هم برآن دامن زده می شود بی بند و باری است که در عربی به آن سفاح گفته می شود این را که نه عقل و نه شرع آن را نمی پسندد، راه سوم یک سنت الهی است ، کلمه سنت هم باید به آن نگاه نمود و یک کلمه عجیبی است که این سنت ازدواج است که عقل، طبیعت، وجدان انسان آنرا قبول می کند و شرع به آن دستور داده است که در قرآن و روایات معصومین به آن اهمیت داده شده است.
در قرآن حد اقل سه آیه داریم که انسان ها را ترغیب می کند به این کار اول همین آیه 32 سوره مبارکه نور است (وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ) این را در تفسیر نگاه خواهید فرمود مفردات این آیه و نحوه استفاده از این آیه شریفه و مبارکه را نگاه کنید ماهم در جای خودش به آن خواهیم پرداخت، دوم سوره مبارکه روم آیه 21 (وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ) نکاتی که در این آیه هست جالب است ( و از نشانه هاى او اینکه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در این [نعمت] براى مردمى که مى اندیشند قطعا نشانه هایى است) این نکات را کنار همدیگر ببینید و مراجعه بفرمایید، این لِتَسْکُنُوا اینجا معنایش چیست؟ آیا از سکونت است؟ به چه معناست؟ آرامش روحی ؟ معلوم می شود که هیچ راهی برای پیدا شدن آرامش نیست برای خیلی از اضطراب ها جز تشکیل خانواده، یعنی بعضی از اضطراب ها و بعضی از نا آرامی ها و تشویش ها هست که اینها راه حلی ندارد نه با علم و نه با دانش و نه با دانستن و نه مال و ثروت، هیچکدام! جز مسئله خانواده داشتن لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا اگر غیر این می بود یعنی از راه دیگری آرامشی برای بشر پیدا می شد خداوند می فرمود، از قبیل ذکر خدا که موجب اطمینان قلب است و لو ذکر الله است اما برای اینکه آرامشی در زندگی انسان پیدا بشود و معلوم می شود که یکی از خاصیت تشکیل خانواده همین مسئله آرامش است مرد لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا - وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً – این عطف رحمت بر مودت به چه معناست؟ خود مودت یعنی چه؟ این هارا یک نگاهی خواهید فرمود در تفاسیر ، ما نیستیم که وقتی یک زن و مرد با یکدیگر ازدواج کنند این مودت و رحمت را ایجاد کنند بلکه این جعل الهی است این موهبت الهی است این چه موهبتی است ؟ ما از آن غافل هستیم و توجه نداریم ما این قاعده را گاهی بهم می زنیم گاهی به جای مودت و رحمت متاسفانه موجب خشم و غضب و ناراحتی ممکن است باشد وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً بعد می فرماید: إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ.
آیه سوم قابل توجه است و برای اهمیت نکاح ما را کافی است یک آیه کافی بود ولی آیات متعدد است که آیه سوم سوره نساء آیه 3 (فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ) اینجا در این بحث ما اگر رسیدیم بعد از بیان استحباب نکاح که ادله آنرا بیان خواهیم کرد یکی از چیزهایی که دشمنان بر مکتب اسلام عیب می گیرند و خود مسلمان ها توجه ندارند شرایطش را در نظر نمی گیرند مسئله تعدد زوجات است و این آیه به این مسئله اشاره دارد و این به چه معناست؟ چرا اسلام چنین چیزی را پیشنهاد فرموده؟ آیا این رخصت است؟ آیا این حکمت است؟ آیا این عدالت است؟ آیا این اضطرار است؟ آیا این حکم اولیه است؟ آیا این حکم ثانویه است؟ در آن مسائل فراوانی نهفته است که علما نظراتی دارند و باید اینجا یک یک شان را بررسی بکنیم بعد فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً – مراد از عدالت در اینجا چیست؟ آیا عدالت در دوست داشتن همسر است یا عدالت از نظر رفتار و قسم است؟ به تعبیر کتاب های فقهی ما رعایت قسم است و رعایت عدالت در انفاق است و تقسیم اوقات و اینها؛ (أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا) اگر می ترسید در زمان ازدواج با دختران یتیم عدالت را رعایت نکنید از ازدواج با آنان چشم پوشی کنید و با زنان دیگر ازدواج کنید که دو یا سه تا یا چهار همسر که حالا این آیه را باید در جای خودش مورد بحث قرار بدهیم، اصلا زمینه این چه بوده است؟ زمینه نزول و شأن نزول این آیه مبارکه چه بوده؟ فعلا داریم این مقدمه را عرض می کنیم که اهمیت خود کتاب نکاح برای ما روشن بشود علاوه بر آیات حالا شما یک علامت سؤالی بزنید ببنید غیر از این سه آیه در قرآن آیه دیگری هم هست که انسان ها را به تشکیل خانواده و ازدواج ترغیب فرموده باشد؟ و آن هم با چه بیانی؟ آیا آیات دیگری هم هست؟
روایات باب نکاح
نکته دوم در مقدمه علاوه بر آیات روایات زیادی هم داریم که از خود رسول اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام جمیعا این مسئله وارد شده و چقدر هم هماهنگ است ترغیبی که در قرآن وجود دارد در روایات هم به عنوان شارع کتاب الله هست ما را ترغیب فرمودند مثلا این روایت شریفه در وسائل الشیعه آل البیت جلد 20 کتاب النکاح است صفحه 17 از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده که (مَن تَزَوَّجَ أحرَزَ نِصفَ دینِه) این کار باید خیلی در نظر شارع مقدس اهمیت داشته باشد کسی این کار را انجام بدهد آنهم با شرایطش ، مقدمات، مؤخرات و رعایت شرایط شرعی (مَن تَزَوَّجَ أحرَزَ نِصفَ دینِه) نگه داشتن دین خیلی کار سختی است اما می گویند اگر کسی ازدواج کرد نصف دینش را نگه داشته و در بعضی از روایات هم داریم که باید در آن نصف دیگر دین از خدا بترسد و همچنین از آن بزرگوار نقل شده است که در همان وسائل می توانید ببینید و در کافی جلد 5 صفحه 328 (ما من شئ أحب إلى الله عز وجل من بیت یعمر بالنکاح) لذا روایات فراوانی داریم که بعد ان شاء الله در موقع خود به عرض شما خواهیم رساند، علما و فقهای شیعه و اهل سنت هم هکذا به تبع قرآن و روایات در کتاب های فقهی شان به این کتاب نکاح اهمیت ویژه ای داده اند و حتی امام راحل و بسیاری از فقها این جمله را فرمودند که اگر کسی با ترک ازدواج به حرام بیفتد بر او واجب است که این کار را انجام بدهد در تحریر الوسیله جلد2 ص 211 شروع بحث نکاح چنین است: و هو من المستحبات الأکیده (و ما ورد فی الحص علیه و ضمّ علی ترکه من ما لا یحصی کسرتا) در حص ترغیب این کار و مزمت بر ترک این کار این قدر وارد شده که قابل شمارش نیست – این روایت را بعد ایشان نقل فرمودند حضرت امام: فأن مولانا الامام الباقر (علیه السلام) قال رسول الله (صلی الله علیه و آله) ما بُنِیَ بناءٌ فِی الإسلام أحَبُّ إلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلّ مِنَ التَّزویج و از حضرت صادق (علیه السلام) نقل فرمودند : : (رکعتان یصلّیهما المتزوّج أفضل من سبعین رکعة یصلّیها عزب ، و عنه (علیه السّلام) قال: قال رسول اللَّه (صلّى اللَّه علیه و آله): رذّال موتاکم العزّاب – مردگان پست و رذل شما آنهایی هستند که ازدواج نکردند - و فی خبر آخر عنه (صلّى اللَّه علیه و آله): أکثر أهل النار العزّاب- و بعد اشاره می کند می فرماید که کسی از ترس فقر مبادا این کار را ترک کند در بین پرانتز عرض می کنیم شما و ما که این کتاب را مباحثه می کنیم این اختصاص به یک فرد و دو فرد و جمع و جاهای دیگه ندارد شما تکلیف همه انسانها را رقم می زنید و می خوانید، نگاه به یک فرد و دو فرد و این که بعضی ها تشکیل خانواده داده اند نکنید، حکم اصلی و اولیه الهی را شما می خواهید در این زمینه بررسی کنید لذا این عنایت را داشته باشید و عرض کردم که کتاب های فقهی ما در این زمینه رقم خورده از ابتدای فقه مدون تا زمان ما، منابعی که عرض می کنم بعضی هایش را یادداشت خواهید فرمود نگاه می کنید به اینها.
همین عنوان کتاب النکاح را یادداشت بفرمایید، کتاب النکاح در کتاب های فقهی قدما یک نگاهی خواهید فرمود از آثار شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی، ابن ادریس و بعد از قدما که علامه حلی تقریبا بین قدما و متأخرین به حساب می آید همچنین کتاب النکاح را عنایت خواهید فرمود از آثار متأخرین مثل شهید اول و ثانی، مقدس اردبیلی، کاشف الغطا، مرحوم شیخ انصاری که ایشان هم کتابی دارند با عنوان کتاب النکاح که مسائل رو به شیوه اجتهادی در آن بحث کرده اند، کتاب النکاح جواهر جلد 29 شرح شرایع جلد 29 این مطالب را دارند و در زمان ما یک مطالعه بفرمایید عروه الوثقی جلد 2 ص 627 چند حاشیه هم همراه با حواشی چاپ شده مرحوم آیت الله گلپایگانی و حضرت امام و آیت الله خویی و دیگران، در بعضی از چاپ ها این کتاب در جلد 5 است اما در این کتابی که بنده دارم جلد 2 است و شروح عروه را نگاه بفرمایید از قبیل المستمسک فی شرح العروه الوثقی مرحوم سید محسن حکیم المستند فی شرح العروه الوثقی از آیت الله خویی و مدارک العروه، عروه 2 جلد است ولی شرحش 70 جلد شده مرحوم شیخ علی پناه اشتهاردی اینم مدارک العروه خوب هست بعضی از فرمایشات آیت الله خویی را هم در آن آورده اند و مبانی العروه از آیت الله خویی و ایضاً کتاب های دیگری که در شرح عروه داریم شرح های تفصیلی ایضا نگاه بفرمایید تحریر الوسیله امام و شروح تحریر را از جمله تفصیل الشریعه فی شرح التحریر الوسیله، کتاب نکاحش از مرحوم آیت الله صادق لنکرانی رضوان الله علیه، کتاب نکاحی که از آیت الله جوادی آملی جدیدا چاپ شده، کتاب النکاح در دو جلد از حضرت آیت الله مکارم شیرازی و کتاب های دیگر مانند: احکام بانوان در اسلام از آقای آقا شیخ حسین نوری رضوان الله علیه و احکام ازدواج یا خانواده از آیت الله سبحانی به زبان فارسی.
نکته بعد مباحثی است که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که چه مباحثی را در کتاب النکاح ما مورد بحث قرار می دهیم اینها بخاطر اولویتش می شود بعضی مباحثش را رها کرد بعضی ها را اصلا بحث نکرد بعضی ها را مثلا بگوییم مطالعه بفرمایید در همین عروه فصول مختلفی آمده که باید مورد بحث قرار بگیرد که بعضی هایش را بنده عرض می کنم و گفتم از ابتدا که بعضی از نکات است مثلا استحباب نکاح که اثبات اینکه واجب است حرام است یا مباح است یا مکروه است این ها خودش از مطالبی است که باید مورد بحث قرار بگیرد.
بحث بعدی نکاح؛ مستحبات النکاح و تزویج است این غیر از استحباب نکاح است، اینکه مرد یا زن چه طرف مقابلی را انتخاب بکنند، هم کفو و هم شأن و دارای شرایط خاص، از فصول خیلی مهمی که ما به آن پرداختیم و ان شاء الله باید مورد بحث قرار بگیرد مسئله نگاه کردن است آن هم این فتواهای جدید را استفتائات جدید را ملاحظه خواهید فرمود بحث نگاه کردن، اختلاف زن و مرد، حد نظر، چه قسمت هایی جایز است؟ چه مقدار جایز است؟ کجاها جایز نیست؟ و موارد اضطرار مراجعه به پزشک در این زمینه چیست؟ بعد انواع مباحثی که وجود دارد از قبیل انواع تزویج، عقد دائم و موقت محرمات نکاح چه چیزهایی باعث حرمت ابدی نکاح می شود؟ احکام نکاح را بیان فرموده اند بحث نکاح عبیحد و أماء در عروه آمده که به کار ما نمی آید و نخواهیم خواند در اینجا، بحث بعدی در رابطه با احکام عقد، مهریه، اولاد و فرزندان؛ مسئله قسم، نشوز، شقاق که باید اینها مورد بحث قرار بگیرد، مسئله کنترل موالید، داشتن فرزند زیاد یا نداشتنش در بعضی از جاها، خواهیم رسید که بعضی جاها می گویند که واجب است و بعضی از جاها می گویند که مستحب است و مسائلی از این قبیل.
حضرت امام و صاحب عروه یک کلام را آورده اند اما به آن خیلی اهمیت نداده اند یا اصلا به آن نپرداختند کتاب النکاح، نکاح را ما در فارسی معنا می کنیم به معنا الازدواج، خود نکاح به چه معناست در لغت و در اصطلاح؟ نگاه بفرمایید به مستند الشیعه، ریاض مسائل از سید علی طباطبایی صاحب ریاض، در مکاسب هم از این نام می برد، مختلف الشیعه مرحوم علامه ، ریاض جلد 6 ص 237 مختلف الشیعه ج7 ص 56 و جواهر ج29 ص5 تفصیل الشریعه فی شرح التحریر الوسیله از آیت الله فاضل لنکرانی کتاب النکاح ایشان همان صفحات اول که وارد می شوند امام چون گفتند کتاب النکاج و رد شدند اما خیلی نمی خواهیم در آن درنگی بکنیم این کلمه معنایش چیست؟ نوعا پسندیده اند مخصوصا دقتی که صاحب جواهر و آیت الله فاضل کرده اند این دو بزرگوار حتما نظراتشان را نگاه کنید، فرمایش صاحب جواهر مقداری طولانی است ، مشهور فرمودند: لفظ نکاح در لغت به معنای وطی است و شرعا عقد خاص است علامه در مختلف ادعای اجماع فرموده که نکاح در لغت به معنای وطی است و استعمالش در عقل مجاز است اما مرحوم نراقی در مستند الشیعه ج 16 ص9 حرف دیگری دارند فرمودند: لفظ نکاح به معنا العقد است فرموده و هم فی اللغه عقد التزویج خاصّهً علب الأصح به چه جهت؟ لتبادره عرفاً، وقتی که کلمه نکاح را می شنویم در لغت این معنای عقد را می فهمیم و تبادر می کند به ذهن انسان در کفایه خوانده اید و این را هم یادداشت بفرمایید که علائم حقیقت و مجاز کدامند؟ یکی از آنها که همه قبول کرده اند تبادر بود حالا آنجا یک اشکال دوری هم مطرح می کرد این را می توانید شما برایش دلیل بیاورید و در حاشیه ذکر بفرمایید که مرحوم مظفر در اصول فقه فرمودند که تبادر علامت حقیقت است، لتبادره عرفاً؛ اگر کسی اشکال کند که بله ممکن است که عقد در لغت به معنای تزویج بوده نکاح در لغت به معنای عقد ازدواج بوده اما بعد نقل پیدا کرده به چیز دیگری مرحوم نراقی فرموده اصلا عدم نقل است ادامه فرمایش ایشان این است : و اصاله عدم نقل و کون العقد مستحدثاً ممنوعٌ، اگر کسی بگوید اصل عدم نقل است و بگوید که نقل پیدا کرده و عقد معنی مستحدثی بوده است می گوید که این ممنوع است عقد معنی مستحدثی نیست و عقد هم عدم النقل است در واقع 3 دلیل را اقامه می کنند در این که نکاح در لغت به معنای عقد است
1- تبادر
2- اصاله عدم نقل
3- این که عقد معنای مستحدث باشد
این که عقد معنای مستحدث باشد را ایشان قبول ندارند و میگویند: اینکه عقد معنی مستحدثی باشد هذا ممنوع و بعدش هم اشاره می کنند بل لکل دینٍ و ملتٌ عقدٌ به ضمیمه اصاله عدم نقل معلوم می شود که عقد حداقلش به معنای همان ازدواج است یا لااقل دو معنا خواهد داشت حالا اگر مشهور که به معنای وطی گرفته اند، مرحوم نراقی به معنای عقد گرفته و فوقش می شود بگوییم که دارای دو معنا است و دیگر مجاز در عقد نخواهد بود.
اگر عمری باقی باشد در جلسه بعد ان شاء الله عنوان بحث ما استحباب النکاح است، به چه دلیل می گوییم که نکاح مستحب است ما به ادله ثلاثه یا اربعه تمسک خواهیم کرد کتاباً و سنتاً و اجماعاً و از نظر عقل این ها را ان شاء الله در جلسه بعد بحث خواهیم نمود./924/903/ص