به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، امروزه متاسفانه جریان های معاند دین به اسم دین به دنبال انحراف در دین هستند و می خواهند به وسیله این انحراف ماهیت دینی یک واقعه را تحت تاثیر قرار دهند که قیام عاشورا به دلیل ماهیت استبکار ستیزانه ای که دارد در طول تاریخ همواره از سوی دشمنان مورد هجمه قرار گرفته است که امروزه احیای بدعت های جدید در عزاداری امام حسین(ع)به استناد بعضی از این احادیث نه تنها موجب تقویت وجه شیعه در جهان نشده بلکه زمینه شیعه هراسی و کشتار شیعیان بی گناه را در سراسر جهان از جمله درکشورهای اسلامی فراهم کرده است که قمه زنی، گریبان چاک دادن و مورادی از این قبیل از جمله این بدعت ها است که آسیب هایی زیاید به فرهنگ تشییع وارد کرده و با توجه به این که جریان ترویج کننده این فرهنگ با حمایت کشورهای غربی روبه رو است باید ردپای نفوذ دشمن را در آن جستجو کرد که بر همسن اساس در برنامه فقه پویای رادیو معارف مستندات فقهی رفتارهای افراطی در عزاداری امام حسین(ع) توسط حجت الاسلام محمد تقی اکبر نژاد، مدیر موسسه تاریخ فقاهت و تمدن سازی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که مشروح آن به اطلاع مخاطبان محترم می رسد.
فطری بودن عزاداری برای امام حسین
دسته زیادی از روایت ها بر موضوع فطری بودن عزاداری برای امام حسین(ع) تاکید داشته و بیان می کنند که عزاداری برای امام حسین(ع) از مقدس ترین کارها بوده و باید در طول سال های متمادی استمرار داشته باشد.
همچنین سیره معصومین(ع) و کارهایی که در عزای امام حسین(ع) انجام می دادند بر لزوم عزاداری برای امام حسین(ع) تاکید داشته و ما باید رفتار خود را در عزاداری ها مطابق با سیره اهل بیت(ع) انجام دهیم.
رفتارهای افراطی در عزاداری و سند آن
روایت های محکمی از رسول خدا(ص)، امام علی(ع)، حضرت زهرا(س) و خود اباعبدالله و امام صادق (ع)( زمانی که در بستر شهادت بودند) و از امام رضا(ع) وجود دارد که به شدت لطمه زدن به بدن و آسیب رساندن به خود را در عزای امام حسین(ع) رد کرده و به شدت از آن نهی می کنند و باید دقت کرد که لطمه زدن و آسیب زدن به بدن حرام است.
اما باید دقت کرد که دسته ای دیگر از روایت ها مانند روایت خالد بن سدیر به امام صادق(ع) وجود دارد که «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ الْقُمِّیِّ فِی نَوَادِرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَخِیهِ جَعْفَرِ بْنِ عِیسَى عَنْ خَالِدِ بْنِ سَدِیرٍ أَخِی حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ شَقَّ ثَوْبَهُ عَلَى أَبِیهِ أَوْ عَلَى أُمِّهِ أَوْ عَلَى أَخِیهِ أَوْ عَلَى قَرِیبٍ لَهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِشَقِّ الْجُیُوبِ قَدْ شَقَّ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ عَلَى أَخِیهِ هَارُونَ- وَ لَا یَشُقَّ الْوَالِدُ عَلَى وَلَدِهِ وَ لَا زَوْجٌ عَلَى امْرَأَتِهِ وَ تَشُقُّ الْمَرْأَةُ عَلَى زَوْجِهَا وَ إِذَا شَقَّ زَوْجٌ عَلَى امْرَأَتِهِ أَوْ وَالِدٌ عَلَى وَلَدِهِ فَکَفَّارَتُهُ حِنْثُ یَمِینٍ وَ لَا صَلَاةَ لَهُمَا حَتَّى یُکَفِّرَا أَوْ یَتُوبَا مِنْ ذَلِکَ فَإِذَا خَدَشَتِ الْمَرْأَةُ وَجْهَهَا أَوْ جَزَّتْ شَعْرَهَا أَوْ نَتَفَتْهُ فَفِی جَزِّ الشَّعْرِ عِتْقُ رَقَبَةٍ أَوْ صِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ أَوْ إِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً وَ فِی الْخَدْشِ إِذَا دَمِیَتْ وَ فِی النَّتْفِ کَفَّارَةُ حِنْثِ یَمِینٍ وَ لَا شَیْءَ فِی اللَّطْمِ عَلَى الْخُدُودِ سِوَى الِاسْتِغْفَارِ وَ التَّوْبَةِ وَ لَقَدْ شَقَقْنَ الْجُیُوبَ وَ لَطَمْنَ الْخُدُودَ الْفَاطِمِیَّاتُ عَلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (ع) وَ عَلَى مِثْلِهِ تُلْطَمُ الْخُدُودُ وَ تُشَقُّ الْجُیُوبُ» که در این حدیث خالد از امام صادق(ع) در مورد لطمه زدن به بدن و گریبان چاک کردن می پرسد که حضرت می فرمایند که بعضی از این کارها کفاره دارد و بعضی دیگر ندارد.
همچنین از آن جایی که در این روایت به گریبان چاک کردن و لطمه زدن اهل بیت امام حسین(ع)در روز عاشورا اشاره شده در اینحا این موضوع مطرح می شود که آیا این کار درست است یا خیر که در اینجا باید دقت کرد که همانطور که در قرآن کریم آیات متشابه باید به آیات محکم عرضه شود در مورد روایت ها هم همین طور است و باید روایت های متشابه که نیازمند بررسی بیشتر هستند به روایت های محکم عرضه شود که روایت های محکم همان روایت هایی بود که به شدت از این رفتارها نهی کرده و در سند راویان آن نیز هیچ شکی نیست.
در مورد روایت خالد بن سدیر یا باید مانند صاحب جواهر این موضوع را بپذیرم که لطمه زدن به بدن به صورت استثنا در عزای امام حسین(ع) اشکال ندارد یا باید این روایت را به روایت های محکم عرضه کنیم که برای بررسی این روایت باید دقت کرد که این روایت می تواند دو معنا داشته باشد.
نخست این که امام صادق(ع) لطمه زدن به بدن و گریبان چاک کردن را به علت جایگاه امام حسین(ع) به صورت مطلق و استثنا برای عزای امام حسین(ع) بیان کرده اند و دوم این که خواسته اند بیان کنند که موضوع مربوط به همان شرایط خاص است و در زمان دیگری مصداق ندارد همانطور که امام حسین(ع) نماز خود را در کربلا قصر خواندند ولی خواندن نماز قصر همیشه و همه جا معنا ندارد.
در این زمینه در لهوف حدیثی بیان شده که می فرماید« وقتی امام حسین(ع) به شهادت رسیدند لشکریزید به خیمه های ایشان حمله کردند و خیمه ها را آتش زدند و چادر از سر زنان کشیدند و از نظر عقلی طبیعی است که عترت امام حسین(ع) با آن همه کمالاتی که داشتند در چنین شرایطی خاک به سر و صورت خود ریخته و برای امام حسین(ع) اشک بریزند ولی همانطور که می بینید این عمل در آن شرایط و با آن وضع حال، طبیعی است ولی آیا از نظر عقلی درست است که ما از این عمل که در شرایط خاص اتفاق افتاده نسخه برداری کرده و به عنوان یک رویکرد فقهی آن را تکرار کنیم.
و باید دقت کرد که مبحث فقه با محبث عاطفه متفاوت است و ما در اینجا می خواهیم حلال و حرام خداوند را مشخص کنیم که امام صادق(ع) به روای بیان می کنند که اگر فاطمیون این کار را انجام دادند در آن شرایط حرام نبوده زیرا این کار طبیعی آن شرایط بوده و همچنین باید به شرایط تاریخی دقت کرد که امام صادق(ع) که این موضوع را مطرح می کنند خود این کار را انجام نمی دادند در حالی که ائمه (ع) اگرمی خواستند که مردم کاری را انجام دهند خود جلو دار آن کار بودند و ما در اینجا می بینیم که امام صادق(ع) چنین کاری را انجام نمی دهند و همچنین وقتی روای از امام صادق(ع) می پرسد که آیا شما در عزای امام حسین(ع) گریه می کنید که حضرت می فرمایند که بله من به شدت گریه می کنم.
گریبان چاک کردن زنان برای امام حسین(ع) به آل بویه بر می گردد نه سیره معصومین
اضافه بر این باید دقت کرد که گریبان چاک کردم زنان در عزای امام حسین(ع) به قرن چهارم و زمانی بر می گردد که آل بویه توانست دراین ایران و عراق حکومت شیعی تشکیل دهد و این موضوع به سیره اهل بیت(ع) بعد از عاشورا بر نمی گردد و گریبان چاک کردن زنان برای امام حسین(ع) بعد از آل بویه در میان مردم مرسوم شده است.
مستندات افراد برای قمه زنی و رد این موضوع
عده ای از افراد برای مستند جلوه دادن قمه زنی به این موضوع اشاره می کنند که حضرت زینب(س) وقتی که سر بریده امام حسین(ع) را دیدند سر خود را به کجاوه زدند و از سر ایشان خون جاری شد که در اینجا بازهم مانند مورد قبل باید دقت کرد که در صورتی که این موضوع اتفاق افتاده باز هم در شرایط عاطفی خاص بوده و از آن نمی توان به عنوان یک نسخه فقهی یاد کرد چرا که سایر ائمه معصومین(ع) بعد از عاشورا چنین کاری را تکرار نکردند.
هچنین در خصوص این رفتارحضرت زینب(س) در لهوف بیان شده که برای اولین بار که این اتفاق می افتد و دشمن سرها را بر نیزه می کند حضرت زینب(س) درون محمل بودند که متوجه یک سر و صدا می شوند و سر خود را از محمل بیرون می آورند که صحنه ای تکان دهنده را می بینند که دشمن با فاصله کم از روز عاشورا سرهای امام حسین(ع) و سایر اهل بیت(ع) را بر نیزه کرده و به نشانه تحقیر به چپ و راست می چرخاند که حضرت زنیب(س) با دیدن این صحنه پیشانی خود را به کجاوه می زنند که بعدا می بینند که از آن خون جاری شده است که در اینجا باید دقت کرد این کار حضرت زینب(س) در آن شرایط با دیدن آن صحنه طبیعی بوده، ولی عقلانی به نظر نمی رسد که ما از یک فعلی که درشرایط خاص در یک صحنه رخ داده و طبیعی آن زمان بوده است در سایر زمان های متفاوت با آن شرایط به عنوان یک نسخه فقهی الگو برداری کنیم و در اینجا باز باید به این نکته دقت کرد که باید بدانیم که نیت حضرت زینب(س)از انجام این کار چه بوده، آیا ایشان با قصد جاری شدن خون پیشانی خود را به کجاوه زده اند یا اینکه نه پیشانی خود را با دیدن این صحنه بدون قصد جاری شدن خون و بی اختیار به کجاوه زده اند و در اثر این ضربه خون جاری شده و نیت قبلی هم در کار نبوده است و باید دقت کرد که چون حضرت زنیب(س) به صورت ناگهان با این صحنه مواجه شده اند بی اختیار این کار را انجام داده اند و در هنگامی که انسان اختیار نداشته باشد حکم فقهی از او برداشته می شود و از این روایت نمی توان این طور استناد کرد که حضرت زینب(س) با نیت قبلی و از روی اختیار این کار را انجام داده باشند و همانطور که گفته شد؛ زمانی که انسان اختیار حود را از دست می دهد حکم فقهی از او برداشته می شود.
همچنین باید دقت کرد که امام حسین(ع) حضرت زینب(س) را قسم داده اند که در مقابل دشمن حرکتی غیر عادی و غیر منتظره و افراطی نداشته باشند که این موضوع در روایت هایی زیادی بیان شده است و اضافه بر این در مقام صبر حضرت زینب(س) باید توجه کرد که صبر حضرت زینب(س) به حدی بالا بود که ایشان زمانی که امام سجاد(ع) خیلی بی تابی می کردند ایشان را دلداری می دادند و این موضوع نشان می دهد که آن حرکت حضرت زینب(س) در کجاوه ار روی اختیار و با نیت و قصد قبلی نبوده بلکه یک حرکت طبیعی آن زمان بوده و به این کار نمی توان به عنوان یک الگو و یک نسخه فقهی مورد استناد قرار گیرد.
بنابراین استثناهایی که در عزای امام حسین(ع) توسط اصحاب عاشورا انجام شده نمی تواند مستندی برای انجام رفتارهای افراطی که امروزه در بعضی از عزاداری ها صورت می گیرد باشد.
همچنین یکی دیگر از روایت هایی که افراد ممکن است بخواهند به وسیله آن نظریات مطرح شده در بالا را رد کنند روایتی است که بیان می کند که در زمان شهادت امام هادی(ع) دیده شد که امام حسن عسگری(ع) با پیراهنی که از پشت و جلو چاک خورده بود از منزل خارج شدند و از آن جایی که ملاک ما برای حجیت یک موضوع، فعل معصوم است بنابراین به استناد این فعل امام حسن عسگری(ع) در ایام عزای امام حسین(ع)نیز می توان این کار را انجام داد که در اینجا باید دقت کرد که اولا هیچ کدام از مردم با چشم خود ندیدند که امام حسن عسگری (ع) به خاطر جزع و گریه بر پدر بزرگوارشان پیراهن خود را چاک داده باشند و از سوی دیگر با توجه به این که دشمن، امام حسن عسگری(ع) و امام هادی را در یک شرایط خاص و در پادگان نظامی نگهداری می کردند امام حسن عسگری(ع) همانطور که بعدها از خود حضرت پرسیدند این جریان را به عنوان یک حرکت سیاسی و اعتراض انجام دادند تا نگاه مردم را متوجه مظلومیت امام هادی(ع) کرده و نگذارند که دستگاه حاکم بدون هیچ محاکمه و اعتراضی از این واقعه عبور کند و باید دقت کرد که مانند این حرکت را امام صادق(ع) انجام داده اند و برای این که مظلومیت و پیام خود را به مردم برسانند دستور دادند که تا 10 سال در منا برای ایشان مراسم عزاداری بر پا شده و حتی برای این حرکت سیاسی خود پول، ایام عزاداری را نیز کنار گذاشتند و همچنین در زمان امام حسن عسگری اختناق دستگاه حکومت به حدی بود که حتی عده ای متوجه شهادت امام هادی(ع) نشده بودند به همین علت امام حسن عسگری(ع)این کار را به عمد و به نشانه یک حرکت سیاسی انجام دادند تا مردم متوجه این موضوع شوند و درنامه هایی که در همان زمان در اعتراض به این کار برایشان نوشته شده بود بیان کردند که این کار ار به نشانه یک حرکت سیاسی و برای نشان دادن مظلومیت امام هادی(ع) انجام داده اند.
ریشه عزاداری امام حسین (ع) به قبل از عاشورا بر می گردد
باید دقت کرد که ریشه عزاداری برای امام حسین(ع) به قبل از عاشورا بر می گردد و تقریبا تمام انبیای الهی برای امام حسین(ع) عزداری کرده اند و همین طور سلوک اهل بیت(ع) را برای برپایی عزای امام حسین(ع) داریم ولی بعد از معصومین(ع) این سیره تغییر پیدا کرد و ابن ابی حدید در الکامل بیان می کند که وقتی آل بویه به قدرت رسید فرمانروا دستور داد که روز عزای امام حسین(ع) بازارها را تعطیلی کرده و زن موی پریشان کرده و روی سیاه کرده و گریبان چاک کنند و ما باید دقت کنیم که رفتار اهل بیت(ع) برای ما حجت و ملاک است نه رفتار حکومت های مختلف از جمله آل بویه و باید دقت کنیم که در همه زمینه ها از معصومین(ع) تبعیت کنیم و ائمه معصوم(ع) همواره عزاداری های خود را به صورت ساده برگزار می کردند و هرگز علم هایی که به صورت صلیب بوده ومجسمه حیوانات مختلف بر آن نقش بسته بود را با خود حمل نمی کردند بلکه سعی می کردند که عزاداری های خود را با نهایت سادگی برپا کنند./968/200/ص
فاطمه قاسمی