به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، امروزه در اثر رایج شدن فرهنگی به نام مد و مدگرایی و همچنین در اثر هجمه های تبلیغاتی دشمن و ترویج فرهنگ غربی که لذت جویی،لذت گرایی و توجه به زیبایی در اولویت و متن زندگی مردم قرار گرفته است، شاهد افزایش عمل های زیبایی چه در بعد ترمیمی و چه در بعد تزیینی هستیم که با توجه به این که در این زمینه از نظر موضوع شناسی فقهی و احکام فقهی کاری صورت نگرفته؛ شاهد هستیم که افراد در اثر بی اطلاعی از حکم فقهی و ندانستن نظر مرجع تقلید بعضی از این عمل ها را با وجود این که از نظر شرعی حرمت داشته را انجام می دهند و از آن جایی که بعضی از این اعمال جراحی زیبایی دائمی بوده و امکان برگشت برای فرد وجود ندارد و با انجام این عمل جراحی از سوی فرد حکم فقهی و تکلیف شرعی فرد از حالت عادی خارج شده و شکل خاصی به خود می گیردبنابراین اطلاع از حکم فقهی این گونه از عمل ها برای مکلف ضروری است.
همچنین اضافه بر این، از آن جایی که بعضی از این عمل ها برای سلامت جسمی فرد مضر است لازم است که مکلف از انجام آن خودداری و پرهیز کند زیرا فقه به آنچه که برای انسان ضرر داشته باشد، جواز حرمت و تحریم داده است.
بر همین اساس موضوع شناسی فقهی و بیان احکام فقهی در زمینه پدیده آرایش های نوظهور ضروری شده که برنامه فقه پویای رادیو معارف برای نخستین بار در چند بخش این پدیده را مورد بررسی قرار داده که بخش نخست آن به اطلاع مخاطبان می رسد.
لازم به ذکر است، که بررسی فقهی پدیده آرایش های نوظهور توسط حجت الاسلام دکتر عباس علی واشیانی و حجت الاسلام دکتر غلامحسین خدادی از اساتید حوزه علمیه قم و کارشناسان رسانه ملی مورد بررسی قرار گرفته است.
ارکان تقسیم بندی فقهی جراحی های زیبایی
حجت الاسلام واشیانی: بررسی فقهی موضوعاتی مانند ترمیم و تزیین نیازمند این است که ابتدا موضوع شناسی شوند و اثرات آن در زندگی فردی و اجتماعی افراد مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن رویکردهای فقهی نسبت به مساله مشخص شود.
به صورت کلی عمل های که با جراحی و یا بدون جراحی بر روی چهره انجام می گیرد به دو دسته عمل های ترمیمی و تزیینی تقسیم می شوند.
عمل های ترمیمی عمل هایی هستند که فرد در اثر بروز یک حادثه یا بیماری قسمتی از زیبایی خود را از دست داده و چهره و پوست او از حالت طبیعی خارج می شود و عمل ترمیمی عملی است که به واسطه آن پوست به آن حالت قبلی و طبیعی خود برمی گردد؛ برای مثال اگر پوست چهره فردی به واسطه سوختگی از حالت ابتدایی خود خارج شده و به صورت سیاه و چین چروک در آمده، عملی که جراح به واسطه آن پوست فرد را به حالت اولیه بر می گرداند، عمل جراحی ترمیمی نامیده می شود.
همچنین اعمال جراحی ترمیمی، عمل هایی را که در اثر آن یک عضو به واسطه ترمیم طبیعی بافت های بدن یا در اثر بخیه و سایر جراحتها از حالت طبیعی خارج شده و با عمل ترمیمی به حالت اولیه خود باز می گردد را نیز شامل می شود.
اما اعمال زیبایی و تزیینی درسه حوزه ایجاد زیبایی، حفظ زیبایی و ارتقای زیبایی دسته بندی می شوند که در این سه دسته احکام فقهی با هم متفاوت است.
همچنین اعمالی مانند کشیدن پوست، ایجاد برآمدگی روی گونه، اعمال جراحی پلک و انجام عمل جراجی بینی نیز در زمره اعمال زیبایی و تزیینی قرار می گیرند.
ضرورت جواز انجام اعمال جراحی بی ضرر ترمیمی است/ انجام عمل جراحی زیبایی نباید مستلزم حرمت و ارتکاب حرام باشد
حجت الاسلام غلامحسین خدادی: گاهی اعمال جراحی که فرد انجام می دهد برای کاشت مو بوده یا در اثر سوختگی و ضرورت فرد مجبور به انجام اعمال جراحی می شود که فقهای ما در مجموع اگر اعمال جراحی لازم و ضروری نباشد انجام آن را جایز نمی دانند اما اکثر فقها اعمال جراحی را به حکم ضرورت و در صورت عدم ضرر برای بدن و عدم نیاز به ارتکاب گناه برای جراحی جایز می دانند.
منظور از عدم ارتکاب گناه، این است که فرد مجبور نباشد به خاطر عمل جراحی گناهی را مرتکب شود مثلا انجام عمل جراحی مستلزم لمس نامحرم نبوده، یعنی لمس نامحرم تحقق پیدا نکند یعنی فرد مجبور نباشد که به خاطرانجام عمل جراحی نامحرم بدنش را لمس کرده و یا با نامحرم تماس پیدا کند.
ایجاد مانع برای انجام اعمال عبادی جواز حرمت عمل جراحی زیبایی است
همچنین از آن جایی که عمل جراحی ممکن است اعمال عبادی فرد را با مانع روبه رو کند مثلا فردی که از عضو یا پوست پیوندی حیوان حرام گوشتی استفاده می کند تا زمانی که آن عضو جز بدن نشده یا به اصطلاح فقها جان نگرفته است احکام نجاست و طهارت شامل فرد شده و فرد باید بنابر احتیاط رعایت نجاست و طهارت را بکند ولی چون انجام این عمل برای فرد ضرورت دارد؛ فقها بیان کرده اند که انجام آن اشکال ندارد؛ ولی باید در طهارت و نجاست دقت کرده و احتیاط را رعایت کند و فقها در ادامه بیان می کنند که اگر عضو دربدن انسان جان بگیرد در آن صورت آن عضو پاک بوده و نیازبه رعایت احتیاط در طهارت و نجاست ندارد.
احکام فقهی کاشت ناخن و سایراجرام
اضافه بر این اگر انجام عمل جراحی برای غسل مانعی ایجاد می کند مثلا کسانی که عمل کاشت ناخن را انجام می دهند یا جرمی را در بدن خود قرار می دهند که دائمی بوده و امکان جدا کرن آن وجود ندارد، فقها بیان می کنند که فرد اگر ضرورت ندارد نباید این کار را انجام داده و انجام دادن آن جایز نیست و اگر این کار را انجام داد احکام غسل و وضوی او احکام جداگانه ای می شود که باید آنها را مدارا کنند.
ریشه یابی فقهی انجام عمل های زیبایی
حجت الاسلام واشیان: باید عمل های زیبایی را در این سه حوزه مورد بررسی قرار داد که در ابتدا ممکن است فرد دانش کافی را نداشته باشد و حتی اگر دانش کافی را داشته باشد نمی تواند بر مبنای عقلی این اطلاعات را مورد سنجش قرار داده و به یک خروجی مثبت برسد و به حکم عقل بفهمد که آیا این عمل جراحی برای سلامت او مناسب است یانه و باید دقت کرد که افراد به انگیزه های مختلف اعمال جراحی زیبایی را انجام دهد که این انگیزه نیز در موضوع شناسی حکم فقی اثر دارد که برای مثال فردی عمل زیبایی و تزیینی را برای حفظ زیبایی خود انجام می دهد یا گاهی فرد عمل زیبایی را برای ارتقای تصور دیگران از خود انجام داده و می خواهد عزت نفس، اعتماد به نفس و مقبولیت اجتماعی، جایگاه خانوادگی وجایگاه شغلی خود را به این واسطه ارتقا دهد و گاهی فرد برای کسب مقبولیت اجتماعی در نزد بستگان وهمچنین رفع عیوب ظاهری این اعمال جراحی را را انجام می دهد و در اینجا منظور از عیوب، عیوبی نیست که در اثر کهولت سن در فرد ایجاد شده بلکه منظور عیوبی است که در اثر بیماری مثلا بیماری های کبدی در صورت فرد ایجاد شده و موجب انگشت نما شدن فردشده است.
و همچنین برای فهم حکم فقهی، اضافه بر نتیجه فرد باید عوارض این عمل را نیز بداند و بداند که عوارض این عمل دائمی یا موقت است و اضافه بر این اگر فردی می خواهد اعمال زیبایی را انجام دهد برای استنباط حکم فقهی و شرعی باید ببیند که این عملی را که انجام می دهد اباحه عقلی دارد یعنی از نظر عقلی قابل قبول است و آیا اگر این عمل به عقل عرضه شود حکم به مباح بودن آن کرده یا آن را حرام می داند.
نظر مشهور فقها در مورد اعمال زیبایی/ضرورت حکم جواز فقها برای انجام اعمال جرحی ترمیمی و زیبایی
حجت الاسلام غلامحسین خدادی : نظر مشهور فقها در مورد عمل های زیبایی این است که اگر این عمل ها به حکم ضرورت بوده و یا اگرفرد آنها را انجام ندهد با عسر و هرج زیادی مواجه شده و دچار مشکلات خانوادگی و طلاق می شود، انجام این عمل ها جایز است اما اگر ضرورت ندارد انجام آن جایز نیست و در همین موارد ضروری هم اگر فرد می خواهد این اعمال را انجام دهد باید دقت کند که مقدمه گناه و یا ارتکاب گناه نباشد و در صورتی که مستوجب انجام گناه است فرد باید از انجام آن پرهیز کند.
همچنین از آن جایی که نگاه اجنبی و نامحرم به بدن انسان حرام است؛ بنابراین جز در حکم ضرورت آن هم ضرورت فوق العاده جایز نیست که فرد به پزشک نامحرم مراجعه کند و اگر فردی در غیر حکم ضرورت به پزشک نامحرم مراجعه کرد باید بداند که حرام مرتکب شده است و این کار جایز نیست.
بنابرین ملاک انجام عمل های جراحی از نظر فقهی تشخیص فردی نیست بلکه باید فرد نظر عرف را در مورد ضروری یا غیر ضروری نبودن این کار بفهمد و پس از آن که ضرورت یا عدم ضرورت عمل مشخص شد آنگاه فقیه باید تشخیص دهد که انجام این کار از نظر شرعی جایز بوده یا جایز نیست.
نظر فقها در مورد اعمال جراحی زیبایی غیر ضروری
همچنین اگر کسی ترجیح می دهد که یک عمل زیبایی را انجام دهد و ضرورت هم ندارد، فقها بیان می کنند که اگر این کار از نظر جسمی برای بدنش ضرری نداشته و به حرام هم مبتلا نمی شود اشکالی ندارد ولی اگر مرتکب به حرام شده و از نظر جسمی انجام این عمل برای بدنش مضر است، انجام این عمل جایز نبوده و حرمت دارد.
منظور از ترجیح دادن این است که فرد از نظر عقلی این عمل را برای خود لازم بداند و بفهمد که انجام این عمل از نظر جسمی و فیزیکی برای او مشکلی را ایجاد نمی کند.
ولی در مورد کاشتن مو و گذاشتن کلاه گیس دائمی چون مانع غسل می شود انجام آن حرام است و اگر فردی این کار را انجام داده و حکمش را نمی دانسته باید در زمنیه انجام وضو و غسل طبق فتوای مرجع تقلیدش به وظایف خود عمل کند؛ یعنی هم باید وضو گرفته و غسل کند و هم باید تیمم بدل از وضو و غسل را انجام دهد.
حکم فقهی کاشت ناخن های مصنوعی
طبق فتوای فقها اگر ناخنی که فرد کاشته، قابل برداشتن است و فرد در هنگام وضو و غسل می تواند آن را بردارد استفاده از آن مشکلی ندارد و جایز بوده ولی اگر ناخنی که فرد کاشته، مانع رسیدن آب به پوست می شود فرد باید غسل و وضوی خود را بنابر نظر مرجع تقلید خود انجام دهد.
همچنین در مورد رنگ مو اگر رنگ مو طبیعی بوده و مانع رسیدن به آب پوست نمی شود استفاده از آن اشکال ندارد؛ اما اگررنگ مو از جنسی باشد که مانع رسیدن آب می شود استفاده از آن جایز نیست.
همچنین باید دقت کرد که در موضوعات فقهی میان بانوان و آقایان تفاوتی وجود ندارد و بیشتر احکام میان بانوان و آقایان مشترک است.200/968/ص
فاطمه قاسمی