به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، یکی از شاخص ترین رخدادها در طول تاریخ بشری قیام عاشورا است و اهل بیت و ائمه معصوم(ع) سعی کرده اند که در طول تاریخ این واقعه را به عنوان یک شاخص برای مردم حفظ کنند و همچنین در زمینه تحقق این موضوع پیشگام بوده اند به گونه ای که در مراسم عزاداری که خود این بزرگواران برای امام حسین(ع) برپا می کردند یک سری از شاخص هایی را رعایت می کردند که این شاخص ها می تواند به عنوان نسخه فقهی عزاداری برای عزای امام حسین(ع) در جامعه امروز مورد استناد قرار گیرد؛ زیرا فعل و عمل و به عبارت دیگر سیره معصوم برای ما از نظر شرعی حجت است و از نظر فقهی می توان به آن استناد کرد.
بر همین اساس حجت الاسلام فقیهی، استاد حوزه علمیه قم و کارشناس رسانه ملی در برنامه آفتاب شرقی از شبکه یک سیما، احکام و شاخص های فقهی عزاداری برای امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار داده اند که بخشی از مطالب ایشان برای مخاطبان در ذیل مطلب شرح داده می شود.
مستحب بودن اقامه مجلس عزاداری برای امام حسین(ع)/حضور درمجلس عزای اباعبدالله الحسین قلب ها را احیا می کند
یکی از مستحباتی که به امام حسین(ع) اختصاص دارد، اقامه مجلس عزا برای ایشان بوده و طبق کلام معصوم (ع) برپایی مجلس عزا برای امام حسین(ع) از مستحبات است و بر پا نندگان این گونه مجالس مشمول اجر معنوی می شوند که امام صادق(ع) در همین زمنیه می فرمایند که « دوست داریم این مجالس برپا شود خدارحمت کند کسی که امر ما را زنده نگاه دارد،هر کس ما را یاد کند واشکش جاری شود خدا گناهانش را می بخشد و هر کس مصیبت های ما را یاد کند و بگریاند روزی که چشمها گریان است گریان نیست و کسی که در جلسه ای بنشیند که مکتب ما را زده نگه می دارند آن روزی که قلبها می میرد قلش زنده است».
حضور در مجلس عزای امام حسین(ع) مستحب است
همچنین یکی دیگری از موضوعاتی که به عزاداری امام حسین(ع) اختصاص دارد مستحب بودن حضور در مجالس عزاداری امام حسین(ع) است که در روایات ها برای آن ثواب زیادی ذکر شده و افضل اعمال معرفی شده است که برای نمونه در کتاب وسائل الشیعه علامه شیخ حر عاملی به این احادیث اشاره شده و بیان شده که «عن محمد بن عبدالله بن جعفر الحمیریی ، عن أحمد بن أبی عبدالله ، عن أبی الجهم ، عن أبی خدیجة قال : قلت لأبی عبدالله علیه‌السلام : ما یبلغ من زیارة قبر الحسین علیه‌السلام قال : أفضل ما یکون من الاعمال.وعن محمد بن جعفر الرزاز ، عن محمد بن الحسین ، عن عبد الرحمن بن أبی هاشم البزاز ، عن أبی سلمة وهو أبوخدیجة ، عن أبى عبدالله علیه‌السلام قال : إن زیارة الحسین علیه‌السلام من أفضل ما یکون من الاعمال».
حرمت داشتن تبریک گفتن در عزای امام حسین(ع)
همچنین در کتاب وسائل الشیعه به مستحب بودن گریه بر امام حسین(ع) اشاره شده و بیان شده است که گریه بر امام حسین (ع) به ویژه در روز عاشورا مستحب است و همچنین عرض تبریک در این روز حرمت دارد؛ چرا که تبریک گفتن به یکدیگر در روز عاشورا از سنت های بنی امیه و یزدیان است به همین دلیل حرمت دارد.
ضروری بودن تلاوت قرآن در مجلس عزای امام حسین(ع)
همچنین از آن جایی که هدف از اقامه عزا برای امام حسین(ع) زنده کردن مکتب اسلام و اهل بیت(ع) است به همین دلیل باید در مجالسی که برای امام حسین(ع) بر پا می کنیم از واجبات غافل نباشیم که تلاوت قرآن کریم یکی از واجبات مجلس عزای امام حسین(ع) است.
اضافه بر این لازم است که در مجلس عزای امام حسین(ع) برای خواندن روضه از کتب معتبر فقهی استفاده شود.
حرمت بیان مطالب غیر واقعی در مجلس عزای امام حسین(ع) به دلیل هتک حرمت
از آن جایی که سیره اهل بیت(ع) از نظر شرعی برای ما حجت است و از نظر فقهی می تواند بدان استناد کرد باید دقت کنیم که ذکر مطالب غیر واقعی در مجلس عزای امام حسین(ع) توهین به ایشان بوده و به نوعی موجب هتک حرمت ایشان می شود؛ به همین دلیل حرمت دارد و باید دقت کنیم که مطالبی در شان ائمه(ع) بیان نشود که موجب وهن مذهب شود و منظور از وهن مذهب این است که زمینه تضعیف مکتب اهل بیت(ع) را فراهم نکند؛ بنابراین اگر می خواهیم مردم را بگریانیم باید گریه از قلب باشد تا مستمع هم گریه کند نه از روی وهن.
راه های احیای مکتب اهل بیت و عزای امام حسین(ع)
احیا کردن مکتب اهل بیت(ع)نیز راههایی دارد از جمله سیاه پوش کردن کوچه و خیابان، پوشیدن لباس مشکی که باید دقت کرد که پوشیدن پیراهن مشکی در عزای امام حسین(ع)نه تنها مکروه نیست بلکه مستحب است.
رعایت حدود شرعی واحکام فقهی در مراسم تعزیه ضروری است
همچنین یکی از انواع مجالس عزاداری برای امام حسین(ع) مراسم تعزیه است که چون در این مجالس تاریخ کربلا برای مخاطب مجسم می شود این مجالس زمینه نزدیکی مردم به اهل بیت (ع) را فراهم می کند به همین دلیل اکثر فقها برگزاری مراسم تعزیه را مورد تایید قرار داده اند و بیان کرده اند که بازی کردن نقش زنان در مراسم تعزیه اگرموجب وهن مذهب نشده و هدف تشبه به زنان نبوده و هدف فقط بازی کردن نقش زن باشد جایز است و اشکال ندارد.
حرمت قمه زنی به دلیل وهن مذهب
همچنین انجام اعمالی که موجب وهن به مذهب و مکتب اهل بیت(ع) می شود حرمت داشته و حرام است و کسانی که قمه می زنند باید دقت کنند که دشمنان به واسطه این کار ایشان شیعیان و مسلمانان را مورد طعن، بی حرمتی و تحقیر خود قرار می دهند؛بنابراین قمه زنی به واسطه وهن مذهبی که در دنیا و برای دیگران ایجاد می کند جایز نیست و حرمت دارد.
مستحب بودن گریه بر امام حسین(ع)
اضافه بر این باید دقت کرد که یکی دیگر از مستحبات عزای امام حسین(ع) گریه و بی تابی بر ایشان است که البته در سایر موارد بی تابی درست نیست و کراهت دارد؛ اما در مصیبت امام حسین (ع) گریه کردن و بی تابی و به عبارت دیگر جزع و فزع بر ایشان نه تنها کراهت نداشته بلکه مستحب است و باید دقت کرد که گریه و بی تابی نسبت به مصیبت امام حسین(ع) و حادثه عاشورا، یک «دستور دینی» است و ائمه (ع) پیوسته مردم را به گریه برای امام حسین(ع) توصیه کرده اند و باید دقت کرد که گریه برای شهدا در تاریخ اسلام قدمتی دیرینه داشته و بدعت شیعیان نیست.
ریشه های تاریخی فقهی گریه بر شهدا
باید توجه کرد که ریشه گریه بر شهدا به تاریخ صدر اسلام باز می گردد همانطور که پیامبر(ص) پیامبر دستور داده بود بر جعفربن ابی طالب و زیدبن حارثه که در جنگ موته شهید شدند، گریه کنند.
همچنین حضرت زهرا(س)بر سر قبر حمزه سیدالشهدا، حاضر می‌شد، زیارت می‌کرد، نماز می‌خواند، می‌گریست و یاد آن شهید را زنده نگه می کردند.
مستندات روایی گریه بر سید شهدا
عبد الله بن فضیل هاشمى از امام صادق(ع) می پرسد که چرا عاشورا روز غم واندوه وعزادارى گردید اما روز وفات پیامبر اکرم وامیرمؤمنان و فاطمه زهرا و امام مجتبى(ع) چنین نشد که امام صادق(ع) فرمود«ان یوم الحسین أعظم مصیبة من جمیع سایر الایام... فکان ذهابه کذهاب جمیعهم» یعنی روزامام حسین(ع)،عاشوراا ز لحاظ مصیبت از تمام روزها عظیمتر است؛ زیرا امام حسین (ع) تنها باقى مانده اصحاب پنج گانه کساء است که رفتن او، مثل رفتن همه آنهاست».
همچنین امام رضا(ع) می فرماید «گریه بر امام حسین(ع) گناهان بزرگ را محو می کند» و امام صادق(ع) می فرمایند«کسی که به یاد امام حسین(ع) به مقدار بال مگسی، اشک از چشمانش جاری شود، ثوابش بر خداوند است و خداوند به کمتر از بهشت برای او راضی نمیشود»
گریه پیامبر خدا بر امام حسین(ع)
اضافه بر این طبق روایت امام صادق، روزى فاطمه زهرا(س) به محضر رسول خدا(ص) وارد شد و حضرت را گریان دید و از علت گریه ایشان پرسید که رسول خدا فرمود« جبرئیل به من خبر داد که حسین را گروهى از امت من به قتل مىرسانند که فاطمه(س) نیز از شنیدن این خبر به شدت گریست، ولى وقتى ازمقام بلند فرزندش به خاطر شهادت آگاه گردید، آرامش و تسکین یافت».
گریه امام علی(ع) بر امام حسین(ع)
ابن عباس مىگوید به هنگام رفتن به «صفین» همراه امیر مؤمنان بودم، چون در کنار شط فرات به «نینوا» وارد شد، امام با صداى بلند گریست و فرمود« این محل را مىشناسى» گفتم نمىشناسم، فرمود« اگر اینجا را مانند من مىشناختى، هرگز از اینجا رد نمىشدى مگر این که مثل من گریه سر مىدادى»و ابن عباس بیان می کند که حضرت گریه مفصلى کرد، به طورى که اشک از روى محاسن او جارى شد و ما هم همصدا با على(ع) گریه سردادیم بعد امام افزود «در این سرزمین که کرب و بلا نامیده مىشود، هفده نفر از فرزندان من و فاطمه به شهادت مى رسند و مدفون مىگردند».
گریه امام سجاد بر امام حسین(ع)
امام سجاد که در کربلا شاهد مصائب دلخراش امام حسین و یاران با وفایش بود، پس از واقعه عاشورا تا زمانى که در قید حیات بود، این رخداد سوزناک را فراموش نکرد و همیشه گریه و سوگوارى می کردو هر وقت مىخواست آب بنوشد، تا چشمش به آب مىافتاد، اشک از چشمانش سرازیر مىشد که وقتى علت این کار را می پرسیدند می فرمود «چگونه گریه نکنم درحالى که یزیدیان آب را براى درندگان آزاد گذاشتند ولى آن را به روى پدرم بستند و او را با لب تشنه کشتند، هر وقت کشته شدن فرزندان فاطمه(س) را به یاد مىآورم، گریه گلویم را مىگیرد».
همچنین امام سجاد در عزاى پدر مظلوم خویش به حدى گریست که اورا یکى از گریه‌کنندگان پنج گانه تاریخ لقب دادند و وقتى راز آن همه گریه را از حضرت پرسیدند، مصائب جانگداز کربلا را بازگو کرد وفرمود«مرا ملامت نکنید؛ یعقوب نبی پس از آن که یک فرزند خود را از دست داد آنقدر گریست تا از غصه چشمهایش سفید شد، در حالى که یقین به مرگ فرزندش نداشت؛ در حالى که من به چشم خود دیدم که در نیم روز چهارده نفر از اهل بیت مرا سر بریدند و انتظار دارید داغ آنها از دلم بیرون برود».
گریه امام باقر بر امام حسین(ع)
امام باقر(ع) براى امام حسین(ع) اشک مىریخت و به هرکس در خانه او بود دستور مىداد گریه کند و در منزل آن حضرت مجلس عزا و سوگوارى براى امام حسین(ع) تشکیل مىگردید و حاضران مصیبت آن حضرت را به هم تسلیت می‌گفتند.
گریه امام صادق(ع) بر امام حسین
عبد الله بن سنان بیان می کند که در روز عاشورا به حضور امام صادق شرفیاب شدم و حضرت را رنگ پریده و بسیار غمگین و گریان یافتم، علت را پرسیدم، فرمود« امروز عاشوراست و در چنین روزى جد ما امام حسین(ع) شهید شده است».
همچنین امام صادق(ع) به ابو هارون مکفوف دستور داد مرثیه بخواند آنگاه که وى مرثیه خود را آغاز نمود متوجه شد امام (ع) سخت گریه مىکند و زنانى که پشت پرده بودند همینکه صداى گریه امام صادق (ع) را شنیدند آنها نیز صداى خود را به گریه و شیون بلند کردند؛ بعد امام فرمود: «من انشد فى الحسین شعرا فبکى وابکى عشرا کتب له الجنه یعنی هر کس در مصیبت حسین (ع) شعر بگوید و گریه کند وده نفر را بگریاند بهشت بر او نوشته مىشود».
گریه امام کاظم (ع) بر امام حسین(ع)
امام رضا مىفرمایند«روش پدرم امام موسى بن جعفر این بود که هرگاه ماه محرم مىرسید پیوسته غمگین بود تا دهه عاشورا سپرى شود روز عاشورا روز گریه و ماتم او بود و مىفرمود:«هو الیوم الذى قتل فیه الحسین».
گریه امام رضا(ع) بر امام حسین(ع)
امام رضا (ع)می فرمایند که« محرم ماهى است که اهل جاهلیت در آن ماه جنگ و خونریزى را حرام مىدانستند، ولى دشمنان در آن ماه خون ما را ریختند،حرمت ما را شکستند، زنان و فرزندان ما را به اسارت گرفتند و به خیمههاى ما آتش زدند، اموال ما را غارت نمودند و حرمت رسول خدا را در حق ما رعایت نکردند».
گریه امام زمان (ع) بر امام حسین(ع)
امام زمان (عج) نیز همواره بر سید الشهدا اشک مىریزد و می فرمانید که«اى جد بزرگوار، روزگار مرا به تأخیر انداخت و نتوانستم به یارى تو بشتابم وبا دشمنانت پیکار کنم و هر صبح و شام بر مصائب تو گریه مىکنم و اگر اشک چشمم تمام شود، به جاى آن خون مىگریم»./968/201/ص
فاطمه قاسمی
.