به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حضرت آیت‌الله حسین نوری‌همدانی در جلسه چهارم درس خارج فقه خود که در تاریخ 31 شهریور 95 برگزار شد، علاوه بر ذکر چند روایات به عنوان ادله وقف آنها را مورد بررسی قرار داد و ضمن آنها نظر برخی از علما را نیز متذکر شد.
وی در ابتدای این درس بیان داشت که صاحب جواهر روایات باب وقف و صدقات را در جلد 13 وسائل نقل کرده است و بعد از ذکر اولین روایت گفت: اینطور نیست که با مرگ پرونده اش بسته شود و اگر اعمال خوبی انجام داده باشد ثوابش بعد از مرگ نیز به انسان خواهد رسید و یکی از آن اعمال خوب صدقه جاریه است که به وقف تفسیر شده است.
آیت‌الله نوری‌همدانی همچنین بعد از ذکر روایت دوم، از قول علامه در مورد صدقه جاریه بیان داشت: ایشان می فرماید علماء ما فرموده اند مراد از صدقه جاریه وقف می باشد.
تقریرات این درس در ادامه آمده است؛
وقف در ادله اربعه
عرض کردیم در باب وقف از لحاظ اخبار روایات فراوانی داریم که محدثین در کتابهای خودشان ذکر کرده اند، صاحب وسائل روایات مربوط به وقف را در جلد 13 وسائل 20 جلدی ص292 "کتاب الوقوف والصدقات" باب اول ذکر کرده است، در بعضی از این روایات سه چیز ذکر شده است و در بعضی دیگر بیشتر از سه چیز فلذا آن روایاتی که در آنها سه چیز بیان شده حصرشان حصر اضافی است نه حصر حقیقی.
چند خبر می خوانیم:
خبر اول:﴿وبالاسناد، عن صفوان بن یحیى، عن معاویة بن عمار قال: قلت لأبی عبد الله علیه السلام: ما یلحق الرجل بعد موته؟ فقال: (1):سنة یعمل بها بعد موته فیکون له مثل أجر من عمل بها من غیر أن ینقص من أجورهم شئ، (2):والصدقة الجاریة(یعنی همان وقف)تجرى من بعده، (3):والولد الطیب یدعو لوالدیه بعد موتهما، (4):ویحج ویتصدق ویعتق عنهما ویصلی ویصوم عنهما، فقلت: أشرکهما فی حجتی؟ قال: نعم﴾.[1]
خبر سنداً صحیح می باشد.
این یکی از روایاتی است که دلالت دارد بر اینکه بعد از مرگ پرونده انسان می تواند باز باشد و اینطور نیست که با مرگ پرونده اش بسته شود و اگر اعمال خوبی انجام داده باشد ثوابش بعد از مرگ نیز به انسان خواهد رسید و یکی از آن اعمال خوب صدقه جاریه است که به وقف تفسیر شده است و گفتیم که آیت الله طباطبائی اعلی الله مقامه در تفسیر آیه 12 سوره یس فرمودند از کلمه "وآثارهم" فهمیده می شود خداوند متعال آثاری که از انسان باقی می ماند را بحساب می آورد و وقف نیز یکی از آن آثار می باشد.
اشکال و پاسخ استاد: علامه حلی در تذکره و شهید در دروس فرموده اند علماء ما صدقه جاریه را به وقف تفسیر کرده اند و اگر منحصر در وقف نباشد بالاخره یکی از مصادیقش می باشد.
خبر دوم:﴿وروى صاحب جمل الغرائب فی کتابه باسناد له عن النبی صلى الله علیه وآله أنه قال: خمسه فی قبورهم وثوابهم یجری إلى دیوانهم: من (1):غرس نخلا، و(2):من حفر بئرا، و(3):من بنى لله مسجدا، (4):من کتب مصحفا، و(5):من خلف ابنا صالحا﴾.[2]
علامه در تذکره روایات زیادی را در این رابطه ذکر کرده مِن جمله این خبر:﴿قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: إذا مات ابن آدم انقطع عمله إلاّ من ثلاث : صدقة جاریة ، أو علم ینتفع به من بعده ، أو ولد صالح یدعو له﴾[3] ، و سپس ایشان می فرماید علماء ما فرموده اند مراد از صدقه جاریه وقف می باشد، خلاصه اینکه بحث ما در دو دسته از روایات می باشد؛ اول بحث در روایاتی که این امور در آنها ذکر شده و دوم روایاتی که صدقات پیغمبر و اهل بیت علیهم السلام در آنها بیان شده است.
بقیه بحث بماند جلسه بعد إن شاء الله تعالی... .
پی‌نوشت
[1] وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج13، ص293، کتاب الوقوف الصدقات، باب اول، حدیث 4، ط الإسلامیة.
[2] بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج101، ص97، حدیث 59، ط دارالإحیاء التراث.
[3] تذکرة الفقهاء، علامه حلی، ج2، ص123.
907/326/ع